Türkiye Muh.Standart Uyg Gen. Tebliği

teblig

HESAP PLANI UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ

Türkiye Muhasebe StandartlarıKurulundan:

Türkiye Muhasebe Standartları Uygulama Genel Tebliği

No:2 Tekdüzen Hesap Planı Uygulama Genel Tebliği

Amaç

MADDE 1 – Muhasebe ve finansal raporlamaya ilişkin çok başlı uygulamaya son vermek amacıyla, 4487 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK), kendisine verilen bu görev kapsamında; çağdaş dünya uygulamalarına entegre olabilmek amacıyla Uluslararası Muhasebe Standartlarını (IAS), yeni adıyla Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını (IFRS) benimsemiş ve Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlarını yayımlamıştır. Ayrıca TMSK tarafından küçük ve orta ölçekli işletmeler için sadeleştirilmiş KOBİ’ler için Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarıyla uyumlu “KOBİ’ler için Türkiye Finansal Raporlama Standardı”nı yayımlamıştır. Türkiye uygulamasında tekdüzeni sağlamak ve karşılaştırılabilirliği temin amacıyla finansal tabloların hangi detayda ve düzende hazırlanacağı hususunun belirlenmesi ihtiyacını karşılamak üzere ayrıca Türkiye Muhasebe Standartları Uygulama Genel Tebliği No:1 Finansal Tablo Düzenleri (Formatları) yayımlanmıştır. Bu kapsamda, bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) tarafından yayımlanan Türkiye Muhasebe Standartları’na göre muhasebeleştirilmesi, finansal tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin güvenilir, anlaşılabilir, ihtiyaca uygun, tutarlılık ve karşılaştırılabilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amacıyla finansal tabloların içeriğinin güncellenmesi yanında tekdüzen hesap planının da güncellenmesi ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu Tebliğ; finans sektörü dışında faaliyette bulunan işletmelerin uygulayacakları hesap planının açıklanmasına yöneliktir.

Kapsam

MADDE 2 –(1) Bu Tebliğin kapsamı bu Tebliğin 1 no’lu ekinde yer alan “Tekdüzen Hesap Planı Uygulama Genel Tebliği” metninde belirlenmiştir.

Hukuki dayanak

MADDE 3 –(1) Bu Tebliğ, 28/7/1981 tarih ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun Ek–1 inci maddesi ile 24/2/2004 tarihli ve 2004/6924 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (d) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 4 –(1) Bu Tebliğde geçen;

(a) TMSK ve Kurul: Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunu,

(b) Türkiye Muhasebe Standartları: Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından yayımlanan TMS/TFRS ve Yorumlar ve KOBİ’ler için Türkiye Finansal Raporlama Standardını (KOBİ TFRS’yi),

(c) TMS, TFRS ve Yorumlar: Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından yayımlanan, “Uluslararası Finansal Raporlama Standartları” ile tam uyumlu ve sürekli olarak güncellenen Muhasebe Standartlarını ve Yorumlarını,

(d) Kavramsal Çerçeve: Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından yayımlanan, muhasebe standartlarının oluşturulmasında esas alınacak olan genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ile bu standartların oluşturulmasındaki amaç ve temel muhasebe kavramlarını içeren metni,

(e) KOBİ’ler için Türkiye Finansal Raporlama Standardı (KOBİ TFRS): Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler için Uluslararası Finansal Raporlama Standardı” ile tam uyumlu olarak kamuya hesap vermek durumunda olmayan işletmeler için yayımlanan standardı,

(f) Finansal Tablolar: Bir işletmenin finansal durumunu, faaliyet sonuçlarını ve nakit akışlarını gerçeğe uygun şekilde sunan tabloları,

(g) Tekdüzen Hesap Planı: İşletmelerin muhasebe planlarını oluştururken uymak zorunda oldukları hesap çerçevesi formatını, hesap kodlarını ve isimlerini ve işleyişlerini belirleyen metni,

ifade eder.

Hesap Planını Uygulayacak Olan İşletmeler

MADDE 5 –(1) Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olup, Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamı dışında kalan işletme ve kuruluşlar, kanuni defterlerini tutarken ve finansal tablolarını düzenlerken Türkiye Muhasebe Standartlarını uygularlar. Hesap planının uygulanması ve finansal tabloların içeriği açısından bilanço esasına göre defter tutmakla beraber faaliyet konuları itibarıyla farklı muhasebe tekniğini kullanmak durumunda bulunan;

(a) Banka ve sigorta şirketleri,

(b) Diğer finans kurumları,

(c) Finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve buna benzer alanlarda faaliyet gösteren diğer şirketler,

(d) Menkul kıymet yatırım fonları, aracı kurumlar ve yatırım ortaklıkları, gibi diğer mali sektör işletmeleri,

yayımlanan bu genel hesap planını değil, kendi sektörleri için önerilen ve TMSK’nın onayından geçen hesap planını uygular ve finansal tablolarını kendi sektörleri için önerilen düzende hazırlar.

İşletme hesabı esasına göre defter tutan işletmeler ise sadece Türkiye Muhasebe Standartlarının Kavramsal Çerçevede belirlenen “Muhasebenin Temel Kavramları”na uymakla yükümlüdürler.

(2) Tekdüzen hesap planı, bütün şirketlerin ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde düzenlenmiştir. İşletmeler kendi ihtiyaçları için gerekli olan hesapları açıp kullanırlar, kendi işletmelerinde hiçbir surette çalışmayacak hesaplar açılmaz.

Yapılan Düzenlemenin Vergi Mevzuatı ile İlişkisi ve Yaptırımı

MADDE 6- Kavramsal Çerçeve, TMS/TFRS ve Yorumları, KOBİ TFRS ve mikro işletmelere tanınan muafiyet ve istisnai uygulamalar doğrultusunda düzenlenen finansal durum tablosu (bilanço), kapsamlı gelir tablosu (gelir tablosu), nakit akış tablosu ve özkaynaklar değişim tablosu muhasebe standartlarına uygun olarak düzenlenmiş finansal tablolardır. Kanuni defterlere Türkiye Muhasebe Standartlarına göre kayıt düşülür. Vergi Usul Kanunundaki iktisadi kıymetlerin değerlendirilmesine ilişkin hükümler ise vergi matrahının hesaplanması ile ilgili olup, dönem kazancına ilişkin gelir veya kurumlar vergisi, bu standartlara göre düzenlenen finansal tablolardaki muhasebe (ticari) kârından hareketle, Vergi Usul Kanunundaki değerleme hükümlerinin artırıcı ve azaltıcı etkileri dikkate alınmak ve kanunen kabul edilmeyen giderler ile vergiden muaf veya müstesna gelirler bu kâra eklenmek ve indirilmek suretiyle bulunacak matrah üzerinden haricen hesaplanır. Vergi matrahının tespitine ilişkin işlemler ise muhasebe (ticari) kârının mali kâra dönüşüm tablosundagösterilir.

Belirlenen muhasebe usul ve esaslarını uygulamak zorunda oldukları halde, buna uymayanlar hakkında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ile 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununun ilgili hükümleri uyarınca gerekli cezai işlemler uygulanır.

Yürürlük

MADDE 7 –(1) Bu Tebliğ ve bu Tebliğin 1 no’lu ekinde yer alan “Tekdüzen Hesap Planı”,

(a) Hesap dönemi takvim yılı olanlarda 01.01.2013 tarihinden,

(b) Özel hesap dönemi kullananlarda 2013 takvim yılı içinde hesap dönemlerinin açıldığı tarihten,

geçerli olmak üzere yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.

2011 Hesap Dönemi için İhtiyari Uygulama

MADDE 8 – Yukarıdaki bölümde açıklandığı üzere, bu Tebliğ kapsamına giren işletmeler 2012 hesap döneminden başlamak üzere bu standartları uygulamak zorundadırlar. Ancak isteyenler, 2011 hesap döneminde uygulamaya başlayabilirler.

Yürütme

MADDE 9– (1) Bu Tebliğ hükümlerini Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu yürütür.

GEÇİCİ MADDE 1

Kendi kanunları veya ikincil düzenlemelerinde bilanço esasında defter tutmaları öngörülen veya bu şekilde tanımlanan vakıflar, döner sermaye işletmeleri, dernekler, kooperatifler, sendikalar, odalar ve benzeri kuruluşlar ile bunlara ait iktisadi işletmelerin hesap planı ve finansal tablolarına ilişkin düzenlemeleri, bu Tebliğ hükümleriyle uyumlu hale getirilir.

EK 1: TEKDÜZEN HESAP PLANI UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ

İşletmeler, işletmede oluşan finansal olayları muhasebeleştirmede, ölçme ve değerleme işlemlerinde ve finansal raporlamada Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) tarafından yayımlanan Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlarını, Yorumlarını ve KOBİ’ler için Türkiye Finansal Raporlama Standardını ve Muhasebe Standartları Uygulama Tebliğlerindeki hükümleri uygular. Kamuya hesap verme durumunda olan işletmeler tam set TMS/TFRS’leri, KOBİ’ler ise KOBİ’ler için Türkiye Finansal Raporlama Standardını uygular. İsteyen KOBİ’ler tam set TMS/TFRS’leri uygulayabilir. Mikro ölçekli işletmeler kendilerine tanınan muafiyet ve istisnalar çerçevesinde KOBİ’ler için Türkiye Finansal Raporlama Standardını uygular.

Bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) tarafından yayımlanan Türkiye Muhasebe Standartlarına göre muhasebeleştirilmesi, finansal tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin güvenilirlik, anlaşılabilirlik, ihtiyaca uygunluk, tutarlılık ve karşılaştırılabilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amacıyla finansal tabloların içeriğinde kullanılan hesaplarda ve muhasebeleştirme esaslarında uygulamada tekdüzenin sağlanması büyük önem taşımaktadır. Tekdüzen hesap planı uygulamasından elde edilen yararlar geçmiş uygulamalarda görülmüştür. Muhasebe standartlarındaki gelişmeler hesap planının da güncellenmesi ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Yapılan bu düzenleme ile

* Muhasebe bilgilerinin karar alma durumunda bulunan ilgililere yeterli ve doğru olarak ulaştırılmasına,

* Farklı işletmeler ile aynı işletmenin farklı dönemlerinin karşılaştırılmasına,

* Finansal tablolarda yer alan hesap adlarının tüm kesimler için aynı anlamı vermesine,

* Muhasebede terim birliğinin sağlanması suretiyle anlaşılabilir olmasına,

* İşletmelerle ilgililer arasında güven unsurunun oluşturulmasına olanak verilmiştir. Böylece yapılan bu düzenleme ile tüm Türkiye'de muhasebe uygulamalarında tekdüzenin sağlanması hedeflenmekte ve tüm kesimler için işletme dilinin aynı olması amaçlanmaktadır.

İşletmeler, muhasebe sistemlerini tekdüzen hesap çerçevesi ve hesap planı doğrultusunda kurmak zorundadır. Hesapların çalışması hesap planı açıklamalarında belirtildiği gibi gerçekleşir.

Bu Tebliğ; finans sektörü dışında faaliyette bulunan işletmelerin uygulayacakları hesap planının açıklanmasına yöneliktir.

Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olup, Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamı dışında kalan işletme ve kuruluşlar, kanuni defterlerini tutarken ve finansal tablolarını düzenlerken Türkiye Muhasebe Standartlarını uygularlar. Hesap planının uygulanması ve finansal tabloların içeriği açısından bilanço esasına göre defter tutmakla beraber faaliyet konuları itibariyle farklı muhasebe tekniğini kullanmak durumunda bulunan;

(a) Banka ve sigorta şirketleri,

(b) Diğer finans kurumları,

(c) Finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve buna benzer alanlarda faaliyet gösteren diğer şirketler,

(d) Menkul kıymet yatırım fonları, aracı kurumlar ve yatırım ortaklıkları, gibi diğer mali sektör işletmeleri,

yayımlanan bu genel hesap planını değil, kendi sektörleri için önerilen ve TMSK’nın onayından geçen hesap planını uygular ve finansal tablolarını kendi sektörleri için önerilen düzende hazırlar.

İşletme hesabı esasına göre defter tutan işletmeler ise sadece Türkiye Muhasebe Standartlarının Kavramsal Çerçeve’de belirlenen “Muhasebenin Temel Kavramları”na uymakla yükümlüdürler.

Tekdüzen hesap planı, bütün şirketlerin ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde düzenlenmiştir. İşletmeler kendi ihtiyaçları için gerekli olan hesapları açıp kullanırlar. Kendi işletmelerinde hiçbir surette çalışmayacak hesaplar açılmaz.

Bu Tebliğde,

(a) Tekdüzen Hesap Çerçevesi,

(b) Hesap Planı ve

(c) Hesap Planı Açıklamaları

düzenlenmiştir.

A – TEKDÜZEN HESAP ÇERÇEVESİ

Tekdüzen hesap çerçevesindeki hesap sınıfları; finansal durum tablosu ve gelir tablosundaki gruplama ve sıralama paralelinde aşağıdaki gibi düzenlenir.

HESAP SINIFLARI

1 DÖNEN VARLIKLAR

2 DURAN VARLIKLAR

3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

5 ÖZKAYNAKLAR

6 GELİR TABLOSU HESAPLARI

7 MALİYET HESAPLARI

8 SERBEST KULLANIM

9 NAZIM HESAPLAR (BİLGİ HESAPLARI)

HESAP GRUPLARI

1 DÖNEN VARLIKLAR

10 NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ

11 FİNANSAL VARLIKLAR

12 ESAS FAALİYETLERDEN ALACAKLAR (TİCARİ ALACAKLAR)

13 İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ALACAKLAR (TİCARİ FAALİYETTEN DOĞAN ALACAKLARI KAPSAMAZ)

14 DİĞER ALACAKLAR

15 STOKLAR

16 CANLI VARLIKLAR

17 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

19 SATIŞ AMAÇLI ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLAR VE DURDURULAN FAALİYETLERE İLİŞKİN VARLIKLAR (KOBİ TFRS Uygulayanlar Bu Hesap Grubunu Kullanmaz)

2 DURAN VARLIKLAR

20 ESAS VE DİĞER FAALİYETLERDEN ALACAKLAR

200 – 203 ESAS FAALİYETLERDEN ALACAKLAR (TİCARİ ALACAKLAR)

204 – 209 DİĞER ALACAKLAR

21 İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ALACAKLAR

22 FİNANSAL YATIRIMLAR

23 CANLI VARLIKLAR

24 YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER

25 MADDİ DURAN VARLIKLAR

26 ŞEREFİYE VE MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

260 ŞEREFİYE

261 – 269 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

27 YERALTI KAYNAKLARININ ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRİLME MALİYETLERİ (ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR)

28 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

289 ERTELENMİŞ VERGİ VARLIĞI

29 DİĞER DURAN VARLIKLAR

3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

30 FİNANSAL BORÇLAR

31

32 ESAS FAALİYETLERDEN BORÇLAR (TİCARİ BORÇLAR)

33 İLİŞKİLİ TARAFLARA BORÇLAR

34 DİĞER BORÇLAR VE DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

35 ALINAN AVANSLAR

36 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER

37 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

370 – 371 DÖNEM KÂRI VERGİ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

372 – 379 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

38 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI

39 SATIŞ AMAÇLI ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLARA VE DURDURULAN FAALİYETLERE İLİŞKİN BORÇLAR (KOBİ TFRS Uygulayanlar Bu Hesap Grubunu Kullanmaz)

4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

40 FİNANSAL BORÇLAR

41

42 ESAS FAALİYETLERDEN BORÇLAR(TİCARİ BORÇLAR)

43 İLİŞKİLİ TARAFLARA BORÇLAR

44 DİĞER BORÇLAR

45 ALINAN AVANSLAR

46 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

47 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

48 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHUKKUKLARI

489 ERTELENMİŞ VERGİ BORCU

49 DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

5 ÖZKAYNAKLAR

50 ÖDENMİŞ SERMAYE

51 İŞLETMENİN GERİ SATIN ALINAN KENDİ HİSSE SENETLERİ (-)

52 SERMAYE YEDEKLERİ

53

54 KÂR YEDEKLERİ VE FONLAR

55 KÂR VEYA ZARARA AKTARILAMAYAN DİĞER KAPSAMLI GELİRLER (GİDERLER)

56 KÂR VEYA ZARARA AKTARILABİLEN DİĞER KAPSAMLI GELİRLER (GİDERLER)

57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI

59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)

6 GELİR TABLOSU HESAPLARI

60 BRÜT ESAS FAALİYET GELİRLERİ

61 ESAS FAALİYET GELİRLERİNDEN İNDİRİMLER (-)

62 ESAS FAALİYET MALİYETLERİ (-)

(SATIŞLARIN MALİYETİ) (-)

(DİĞER ESAS FAALİYET MALİYETLERİ) (-)

63 FAALİYET GİDERLERİ (-)

64 DİĞER FAALİYETLERDEN GELİR VE KÂRLAR

65 DİĞER FAALİYETLERDEN GİDER VE ZARARLAR (-)

66 FİNANSMAN GELİRLERİ

67 FİNANSMAN GİDERLERİ (-)

68 DURDURULAN FAALİYETLER GELİR VE KÂRLARI İLE GİDER VE ZARARLARI (±)

69 DÖNEM NET KÂR VEYA ZARARI

7 MALİYET HESAPLARI

7/A SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI

70 MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI

71 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

72 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

73 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

74 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

75 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

76 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

77 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

78 FİNANSMAN GİDERLERİ

7/B SEÇENEGİNDE MALİYET HESAPLARI

79 GİDER ÇEŞİTLERİ

8 (SERBEST)

9 BİLGİ HESAPLARI (NAZIM HESAPLAR)

90 MATRAH DÜZELTMELERİ

91 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ

92 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNDEN ALINAN HAKEDİŞ BEDELLERİ

93 – 99İŞLETMELERİN İHTİYACINA GÖRE İLGİLİ BİLGİ HESAPLARI

B – HESAP PLANI

Hesap planı, finansal durum tablosunun ve gelir tablosunun içeriğine ve sınıflamasına uygun olarak aşağıdaki biçimde oluşturulmuştur.

FİNANSAL DURUM TABLOSU (BİLANÇO) HESAPLARI

1 DÖNEN VARLIKLAR

10 Nakit ve Nakit Benzerleri

100 Kasa

101 Alınan Çekler

102 Bankalar

103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-)

104

105 Nakit Benzeri Yatırımlar

106 Banka Garantili Kart Alacakları

107

108 Diğer Nakit ve Nakit Benzeri Varlıklar

109 Banka Limit Kullanımları (-)

11 Finansal Varlıklar

110 Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kâr veya Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar

111 Gerçeğe Uygun Değer Farkı Özkaynaklara Yansıtılan Finansal Varlıklar

112 İtfa Edilmiş Maliyetle Ölçülen Finansal Varlıklar

113 Maliyetle Ölçülen Finansal Varlıklar

114

115

116 Türev Finansal Varlıklar

117

118

119 Finansal Varlıklar Değer Düşüklüğü Karşılıkları (-)

12 Esas Faaliyetlerden Alacaklar (Ticari Alacaklar)

120 Alıcılar

121 Alacak Senetleri

122 İleri Tarihli Çekler

123 Kredi Kartlarından Alacaklar (Nakit Benzeri Varlıklarda Yer Almayanlar)

124 İlişkili Taraflardan Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları

125 İş Sahibine Yansıtılacak Maliyetlerden Alacaklar (İnşaat Taahhüt İşleri)

126 Diğer Esas Faaliyetlerden Alacaklar

127 Şüpheli Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları

128 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları Reeskontu) (-)

129 Şüpheli Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları Karşılıkları (-)

13 İlişkili Taraflardan Alacaklar (Ticari Faaliyetten Doğan Alacakları Kapsamaz)

130 Ortaklardan Alacaklar

131 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar

132 İştiraklerden Alacaklar

133 İş Ortaklıklarından Alacaklar (Birlikte Kontrol Edilen Ortaklıklardan Alacaklar)

134 Merkez ve Şubelerden Alacaklar

135 Kilit Personelden Alacaklar

136 Diğer İlişkili Taraflardan Alacaklar

137 İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar

138 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (İlişkili Taraflardan Alacaklar Reeskontu) (-)

139 İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar Karşılıkları (-)

14 Diğer Alacaklar

140 Bütçe Gelirlerinden Alacaklar (Döner Sermaye İşletmeleri İçin)

141 Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Gelirlerinden Alacaklar

142 Bloke Mevduat Alacakları

143 Vergi Dairelerinden Alacaklar

144 Verilen Depozito ve Teminatlar

145 Diğer Personelden Alacaklar

146 Diğer Çeşitli Alacaklar

147 Şüpheli Diğer Alacaklar

148 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (Diğer Alacaklar Reeskontu) (-)

149 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılıkları (-)

15 Stoklar

150 İlk Madde ve Malzeme

151 Yarı Mamuller

152 Mamuller

153 Ticari Mallar

154 Tamamlanmamış Hizmet Maliyetleri

155 Tamamlanmış Hizmet Maliyetleri (TV Programları, Projeler)

156 Yoldaki Stoklar

157 Diğer Stoklar

158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılıkları (-)

159 Verilen Sipariş Avansları

16 Canlı Varlıklar

160 Tarla Bitkileri

161 Bahçe Bitkileri

162 Büyükbaş Hayvanlar

163 Küçükbaş Hayvanlar

164 Kanatlı Hayvanlar

165 Su Hayvanları

166 Diğer Canlı Varlıklar

167 Canlı Varlıklar Değer Düşüklüğü Karşılıkları (-)

168

169 Verilen Sipariş Avansları

17 Diğer Dönen Varlıklar

170 Devreden KDV

171 İndirilecek KDV

172 Diğer KDV

173 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar

174

175 İş Avansları

176 Personel Avansları

177 Sayım ve Tesellüm Noksanları

178 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar

179

18 Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları

180 Gelecek Aylara Ait Giderler

181

182 Önceden Yapılan İşler (İnşaat Taahhütleri ile İlgili)

183

184 Ertelenmiş Giderler

185 Gelir Tahakkukları

186 Hakedişe Bağlanacak İşlerden Gelir Tahakkukları

187

188

189

19 Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetlere İlişkin Varlıklar (KOBİ TFRS Uygulayanlar Bu Hesap Grubunu Kullanmaz)

190 Satış Amaçlı Elde Tutulan Maddi Duran Varlıklar

191

192

193 Elden Çıkartılacak İştirakler

194 Elden Çıkartılacak Bağlı Ortaklıklar

195 Elden Çıkartılacak İş Ortaklıkları

196

197 Temettü Olarak Dağıtılacak Nakit Dışı Varlıklar

198 Durdurulan Bölümlere ve Faaliyetlere İlişkin Varlıklar

199 Diğer Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar

2 DURAN VARLIKLAR

20 Esas ve Diğer Faaliyetlerden Alacaklar

200 – 203 Esas Faaliyetlerden Alacaklar (Ticari Alacaklar)

200 Alıcılardan Esas Faaliyet Alacakları

201 İlişkili Taraflardan Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları

202 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları Reeskontu) (-)

203 Şüpheli Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları Karşılıkları (-)

204 – 209 Diğer Alacaklar

204 Verilen Depozito ve Teminatlar

205 Vergi Dairelerinden Alacaklar

206 Diğer Personelden Alacaklar

207 Diğer Çeşitli Alacaklar

208 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (Diğer Alacaklar Reeskontu) (-)

209 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılıkları (-)

21 İlişkili Taraflardan Alacaklar

210 Ortaklardan Alacaklar

211 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar

212 İştiraklerden Alacaklar

213 İş Ortaklıklarından Alacaklar (Birlikte Kontrol Edilen Ortaklıklardan Alacaklar)

214 Merkez ve Şubelerden Alacaklar

215 Kilit Personelden Alacaklar

216 Diğer İlişkili Taraflardan Alacaklar

217 İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar

218 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (İlişkili Taraflardan Alacaklar Reeskontu) (-)

219 İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar Karşılıkları (-)

22 Finansal Yatırımlar

220 Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kâr veya Zarara Yansıtılan Finansal Yatırımlar

221 Gerçeğe Uygun Değer Farkı Özkaynaklara Yansıtılan Finansal Yatırımlar

222 İtfa Edilmiş Maliyetle Ölçülen Finansal Yatırımlar

223 Maliyetle Ölçülen Önemli Etki Taşımayan Yatırımlar

224 Önemli Etki Taşıyan İştirakler

225 İş Ortaklıkları (Birlikte Kontrol Edilen Ortaklıklar)

226 Bağlı Ortaklıklar

227 Türev Finansal Varlıklar

228 Finansal Yatırımlar Sermaye Taahhütleri (-)

229 Finansal Yatırımlar Değer Düşüklüğü Karşılıkları (-)

23 Canlı Varlıklar

230 Meyve Ağaçları

231 Meyve Vermeyen Ağaçlar

232 Büyükbaş Hayvanlar

233 Küçükbaş Hayvanlar

234 Kanatlı Hayvanlar

235 Su Hayvanları ve Diğer Canlı Varlıklar

236 Canlı Varlıklar Değer Düşüklüğü Karşılıkları (-)

237 Birikmiş Amortismanlar (-)

238 Yapılmakta Olan Canlı Varlık Yatırımları

239 Verilen Avanslar

24 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller

240 Yatırım Amaçlı Arazi ve Arsalar (Gerçeğe Uygun Değerle Ölçülen)

241 Yatırım Amaçlı Binalar (Gerçeğe Uygun Değerle Ölçülen)

242 Yatırım Amaçlı Diğer Gayrimenkuller (Gerçeğe Uygun Değerle Ölçülen)

243 Yatırım Amaçlı Arazi ve Arsalar (Maliyetle Ölçülen) (KOBİ TFRS Uygulayanlar Bu Hesabı Kullanmaz)

244 Yatırım Amaçlı Binalar (Maliyetle Ölçülen) (KOBİ TFRS Uygulayanlar Bu Hesabı Kullanmaz)

245 Yatırım Amaçlı Diğer Gayrimenkuller (Maliyetle Ölçülen) (KOBİ TFRS Uygulayanlar Bu Hesabı Kullanmaz)

246 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Değer Düşüklüğü Karşılıkları (-)

247 Birikmiş Amortismanlar (-)

248 Yapılmakta Olan Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Yatırımları

249 Verilen Avanslar

25 Maddi Duran Varlıklar

250 Arazi ve Arsalar

251 Yeraltı ve Yer Üstü Düzenleri

252 Binalar

253 Tesis, Makine ve Cihazlar

254 Taşıtlar

255 Demirbaşlar ve Diğer Maddi Duran Varlıklar

256 Maddi Duran Varlıklar Değer Düşüklüğü Karşılıkları (-)

257 Birikmiş Amortismanlar (-)

258 Yapılmakta Olan Yatırımlar

259 Verilen Avanslar

26 Şerefiye ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar

260 Şerefiye

261– 269 Maddi Olmayan Duran Varlıklar

261 Haklar

262 Ortak Mülkiyetli Varlıkların Kullanım Hakları

263 Geliştirme Maliyetleri (KOBİ TFRS’yi Uygulayanlar Bu Hesabı Kullanmaz)

264 TV Programları, Sinema Filmleri

265 Bilgisayar Yazılımları ve Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar

266 Maddi Olmayan Duran Varlıklar Değer Düşüklüğü Karşılıkları (-)

267 Birikmiş Amortismanlar (-)

268 Yapımı Devam Eden Maddi Olmayan Duran Varlık Yatırımları

269 Verilen Avanslar

27 Yeraltı Kaynaklarının Araştırma ve Değerlendirilme Maliyetleri (Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar)

270

271 Arama Giderleri

272 Hazırlık ve Geliştirme Giderleri

273

274

275 Diğer Yeraltı Kaynaklarının Araştırma ve Geliştirme Maliyetleri

276 Yeraltı Kayn. Ar. ve Değ. Mal. Değer Düşüklüğü Karşılıkları (-)

277 Birikmiş Amortismanlar (-)

278

279 Verilen Avanslar

28 Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları

280 Gelecek Yıllara Ait Peşin Ödenmiş Giderler

281

282

283

284 Ertelenmiş Giderler

285 Gelir Tahakkukları

286

287

288

289 Ertelenmiş Vergi Varlığı

29 Diğer Duran Varlıklar

290

291

292 Diğer KDV

293 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar

294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar

295

296

297 Diğer Çeşitli Duran Varlıklar

298 Diğer Duran Varlıklar Değer Düşüklüğü Karşılıkları (-)

299 Birikmiş Amortismanlar(-)

3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

30 Finansal Borçlar

300 Banka Kredileri

301 Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar

302 Diğer Finans Kuruluşlarına Borçlar

303 Uzun Vadeli Kredilerin Ana Para Taksitleri ve Faizleri

304 Tahvil Ana Para Taksit ve Faizleri

305 Çıkarılmış Bonolar ve Senetler

306 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler

307 Türev Finansal Borçlar

308 Diğer Finansal Borçlar

309 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Finansal Borçlar Reeskontu) (-)

31

32 Esas Faaliyetlerden Borçlar (Ticari Borçlar)

320 Satıcılar

321 Borç Senetleri

322 Verilen İleri Tarihli Çekler

323 Faturası Beklenen Alışlardan Borçlar

324 İlişkili Taraflara Esas Faaliyetlerden (Ticari) Borçlar

325

326 Diğer Esas Faaliyetlerden Borçlar

327

328

329 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Esas Faaliyetlerden (Ticari) Borçlar Reeskontu) (-)

33 İlişkili Taraflara Borçlar

330 Ortaklara Borçlar

331 Bağlı Ortaklıklara Borçlar

332 İştiraklere Borçlar

333 İş Ortaklıklarına Borçlar (Birlikte Kontrol Edilen Ortaklıklara Borçlar)

334 Merkez ve Şubelere Borçlar

335 Kilit Personele Borçlar

336 Diğer İlişkili Taraflara Borçlar

337

338

339 Ertelenmiş Faiz Giderleri (İlişkili Taraflara Borçlar Reeskontu) (-)

34 Diğer Borçlar ve Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

340

341

342

343

344 Alınan Depozito ve Teminatlar

345 Diğer Personele Borçlar

346 Diğer Çeşitli Borçlar

347 Sayım ve Tesellüm Fazlaları

348 Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

349 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Diğer Borçlar Reeskontu) (-)

35 Alınan Avanslar

350 Alınan Sipariş Avansları

351

352 Alınan Hizmet Avansları

353

354

355

356

357

358

359 Alınan Diğer Avanslar

36 Ödenecek Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler

360 Ödenecek Kurumlar Vergisi

361 Ödenecek Gelir Vergisi

362 Ödenecek KDV

363

364 Ödenecek Diğer Vergiler

365 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri

366 Ödenecek Diğer Yasal Yükümlülükler

367 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler

368 Hesaplanan KDV

369 Tecil ve Terkin Edilmiş KDV

37 Borç ve Gider Karşılıkları

370–371 Dönem Kârı Vergi ve Yasal Yükümlülük Karşılıkları

370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları

371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri (-)

372 – 379 Borç ve Gider Karşılıkları

372 Kıdem Tazminatı Karşılıkları (Kısa Vadeli Olanlar)

373 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar

374 Çeşitli Gider ve Zarar Karşılıkları

375 Garanti Yükümlülükleri Karşılıkları

376 Maddi Duran Varlıklar Sökme, Restorasyon ve Rehabilitasyon Maliyetleri Karşılıkları

377 Yeniden Yapılandırma Karşılıkları

378 Çevre Düzenleme Karşılıkları

379 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları

38 Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları

380 Gelecek Aylara Ait Gelirler

381 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Hakediş Bedelleri

382 Alınan Devlet Teşvikleri ve Yardımları

383

384 Ertelenmiş Gelirler

385 Gider Tahakkukları

386

387

388

389

39 Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklara ve Durdurulan Faaliyetlere İlişkin Borçlar (KOBİ TFRS Uygulayanlar Bu Hesap Grubunu Kullanmaz)

390 Elden Çıkartılacak Maddi Duran Varlıklara İlişkin Borçlar

391

392

393 Elden Çıkartılacak İştiraklere İlişkin Borçlar

394 Elden Çıkartılacak Bağlı Ortaklıklara İlişkin Borçlar

395 Elden Çıkartılacak İş Ortaklıklarına İlişkin Borçlar

396

397

398 Durdurulan Bölümlere ve Faaliyetlere İlişkin Borçlar

399 DiğerSatış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklara İlişkin Borçlar

4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

40 Finansal Borçlar

400 Banka Kredileri

401 Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar

402 Diğer Finans Kuruluşlarına Borçlar

403

404 Çıkarılmış Tahviller

405 Hisse Senedine Dönüştürülebilir Tahviller

406 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler

407 Türev Finansal Borçlar

408 Diğer Finansal Borçlar

409 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Finansal Borçlar Reeskontu) (-)

41

42 Esas Faaliyetlerden Borçlar (Ticari Borçlar)

420 Satıcılar

421 Borç Senetleri

422 Verilen İleri Tarihli Çekler

423

424 İlişkili Taraflara Esas Faaliyetlerden (Ticari) Borçlar

425

426 Diğer Esas Faaliyetlerden Borçlar

427

428

429 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Esas Faaliyetlerden (Ticari) Borçlar Reeskontu) (-)

43 İlişkili Taraflara Borçlar

430 Ortaklara Borçlar

431 Bağlı Ortaklıklara Borçlar

432 İştiraklere Borçlar

433 İş Ortaklıklarına Borçlar (Birlikte Kontrol Edilen Ortaklıklara Borçlar)

434 Merkez ve Şubelere Borçlar

435 Kilit Personele Borçlar

436 Diğer İlişkili Taraflara Borçlar

437

438

439 Ertelenmiş Faiz Giderleri (İlişkili Taraflara Borçlar Reeskontu) (-)

44 Diğer Borçlar

440

441

442

443

444 Alınan Depozito ve Teminatlar

445 Diğer Personele Borçlar

446 Diğer Çeşitli Borçlar

447

448

449 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Diğer Borçlar Reeskontu) (-)

45 Alınan Avanslar

450 Alınan Sipariş Avansları

451

452 Alınan Hizmet Avansları

453

454

455

456 Alınan Diğer Avanslar

457

458

459

46 Ödenecek Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler

460 Gelecek Yıllarda Ödenecek Vergiler

461 Gelecek Yıllarda Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri

462

463

464

465

466

467

468 Gelecek Yıllarda Ödenecek Diğer Yasal Yükümlülükler

469 Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV

47 Borç ve Gider Karşılıkları

470

471

472 Kıdem Tazminatı Karşılıkları

473 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar

474 Çeşitli Gider ve Zarar Karşılıkları

475 Garanti Yükümlülük Karşılıkları

476 Maddi Duran Varlıklar Sökme, Restorasyon ve Rehabilitasyon Maliyetleri Karşılıkları

477 Yeniden Yapılandırma Karşılıkları

478 Çevre Düzenleme Karşılıkları

479 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları

48 Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları

480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler

481

482 Alınan Devlet Teşvikleri ve Yardımları

483

484 Ertelenmiş Gelirler

485 Gider Tahakkukları

486

487

488

489 Ertelenmiş Vergi Borcu

49 Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

490 Tesise Katılma Payları

491

492

493

494

495

496 Diğer Çeşitli Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

497

498

499

5 ÖZKAYNAKLAR

50 Ödenmiş Sermaye

500 Sermaye

501 Ödenmemiş Sermaye (-)

502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları

503 Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları (-)

504

505

506

507

508

509

51İşletmenin Geri Satın Alınan Kendi Hisse Senetleri (-)

510 İşletmenin Geri Satın Alınan Kendi Hisse Senetleri (-)

511

512

513

514

515

516

517

518

519

52 Sermaye Yedekleri

520 Hisse Senedi İhraç Primleri

521 Hisse Senedi İptal Kârları

522 Kontrol Gücü Devam Eden Ortaklıkların Hisse Satış Kârları

523

524

525

526

527

528

529

53

54 Kâr Yedekleri ve Fonlar

540 Yasal Yedekler

541 Statü Yedekleri

542 Genel Kurul Kararına Bağlı Yedekler

543

544

545 Net Kârdan Ayrılan Özel Amaçlı Fonlar

546 Sermayeye İlave Edilecek Gayrimenkul Satış Kârları

547 Sermayeye İlave Edilecek İştirak Satış Kârları

548 Sabit Kıymet Yenileme Fonları

549 Diğer Kâr Yedekleri

55Kâr veya Zarara Aktarılamayan Diğer Kapsamlı Gelirler (Giderler)

550 Maddi Duran Varlıklar Yeniden Değerleme Artışları

551 Maddi Olmayan Duran Varlıklar Yeniden Değerleme Artışları

552 Yeraltı Kaynaklarının Araştırma ve Değerlendirilme Maliyetleri Yeniden Değerleme Artışları

553 Özkaynağa Dayalı Finansal Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları

554

555

556

557

558 Kâr veya Zarara Aktarılamayan Diğer Kapsamlı Gelirler (Giderler)

559 Ertelenmiş Vergi Gelir (Gider) Etkisi (±)

56 Kâr veya Zarara Aktarılabilen Diğer Kapsamlı Gelirler (Giderler)

560 Yabancı Para Çevrim Farkları (±)

561

562 Türev Finansal Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları (±)

563 Fayda Planlarındaki Aktüeryal Kazanç ve Kayıplar (±)

564

565

566

567

568 Kâr veya Zarara Aktarılabilen Diğer Kapsamlı Gelirler (Giderler) (±)

569 Ertelenmiş Vergi Gelir (Gider) Etkisi (±)

57 Geçmiş Yıllar Kârları

570 Geçmiş Yıllar Kârları

571 Muhasebe Politikalarındaki Değişikliklere ve Hatalara İlişkin Düzeltme Kârları (+)

572 Yeniden Değerleme, Sınıflama Düzeltme Kârları

573 TFRS’ye İlk Geçiş Farklarından Kârlar

574

575

576

577

578

579

58 Geçmiş Yıllar Zararları (-)

580 Geçmiş Yıllar Zararları (-)

581 Muhasebe Politikalarındaki Değişikliklere ve Hatalara İlişkin Düzeltme Zararları (-)

582 Yeniden Değerleme, Sınıflama Düzeltme Zararları (-)

583 TFRS’ye İlk Geçiş Farklarından Zararlar (-)

584

585

586

587

588

589

59 Dönem Net Kârı (Zararı)

590 Dönem Net Kârı

591 Dönem Net Zararı (-)

6 GELİR TABLOSU HESAPLARI

60 Brüt Esas Faaliyet Gelirleri

Brüt Satışlar

600 Yurtiçi Satışlar

601 Yurtdışı Satışlar

602 İhraç Kaydıyla Satışlar

603 Serbest Bölgelerden Satışlar

604 Teknoloji Geliştirme Bölgelerinden Satışlar

Diğer Esas Faaliyet Gelirleri

605 Canlı Varlık Değerleme Artışları

606 – 608(Kurumların Niteliğine Göre Ortaya Çıkan Yukarıdaki Hesaplardan Farklılık Arz Eden Esas Faaliyet Gelirleri (Örnek: Meslek Örgütlerinde, Vakıflarda Üye Aidatları, Bağışları Gibi, Döner Sermayelerde Bütçeden Alınan Gelirler Gibi, Kuruluş Amacı Sadece Yatırım Yapmak Olan Şirketlerde Alınan Temettüler vb))

609 Diğer Esas Faaliyet Gelirleri

61Esas Faaliyet Gelirlerinden İndirimler (-)

610 Satıştan İadeler (-)

611 Satış İskontoları (-)

612 Diğer İndirimler (-)

62 Esas Faaliyet Maliyetleri (-)

Satışların Maliyeti (-)

620 Satılan Mamuller Maliyeti (-)

621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-)

622 Satılan Hizmet Maliyeti (-)

623 Diğer Satışların Maliyeti (-)

624 Dağıtılmayan Genel Üretim Maliyetleri (-)

625 Stok Anormal Fire ve Kayıpları (-)

626 Stok Değer Düşüklüğü Karşılık Giderleri (-)

627 Stok Değer Düşüklüğü Karşılık İptalleri (+)

Diğer Esas Faaliyet Maliyetleri (-)

628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları (-)

629 Diğer Esas Faaliyet Maliyetleri (-)

63 Faaliyet Giderleri (-)

630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-)

631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-)

632 Genel Yönetim Giderleri (-)

633

634

635

636

637

638

639

64 Diğer Faaliyetlerden Gelir ve Kârlar

640 Yatırımlardan Temettü Gelirleri

641

642 Kira Gelirleri

643 Devlet Teşvik Gelirleri

644 Konusu Kalmayan Karşılıklar

645 Finansal Varlıklar Satış Kârları

646 Duran Varlık Satış Kârları

647 Gerçeğe Uygun Değer Artış Kârları

648 Türev Finansal Araç Kârları

649 Diğer Çeşitli Gelir ve Kârlar

65 Diğer Faaliyetlerden Gider ve Zararlar (-)

650 Yatırımlardan Zarar Payları (-)

651

652 Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Gider ve Zararları (-)

653 Komisyon Giderleri (-)

654 Karşılık Giderleri (-)

655 Finansal Varlık Satış Zararları (-)

656 Duran Varlık Satış Zararları (-)

657 Gerçeğe Uygun Değer Azalış Zararları (-)

658 Türev Finansal Araç Zararları (-)

659 Diğer Çeşitli Gider ve Zararlar (-)

66 Finansman Gelirleri (+)

660 Mevduat Faiz Gelirleri

661 Finansal Varlıklar Faiz Gelirleri

662 Diğer Faiz Gelirleri

663 Vade Farkı Gelirleri (Esas Faaliyetlerden Alacaklar Reeskont Faiz Gelirleri)

664 Diğer Reeskont Faiz Gelirleri

665 Finansman Faaliyetiyle İlgili Komisyon Gelirleri

666 Kur Farkı Kârları

667 Finansman Faaliyetiyle İlgili Türev Finansal Araç Kârları

668 Net Parasal Pozisyon Kârları (Enflasyon Düzeltmesi Kârları)

669 Diğer Çeşitli Finansman Gelirleri

67 Finansman Giderleri (-)

670 Kısa Vadeli Finansal Borçlanma Maliyetleri

671 Uzun Vadeli Finansal Borçlanma Maliyetleri

672 Diğer Faiz Giderleri

673 Vade Farkı Giderleri (Esas Faaliyetlerden Borçlar Reeskont Faiz Giderleri)

674 Diğer Reeskont Faiz Giderleri

675 Finansman Faaliyetiyle İlgili Komisyon Giderleri

676 Kur Farkı Zararları

677 Finansman Faaliyetiyle İlgili Türev Finansal Araç Zararları

678 Net Parasal Pozisyon Zararları (Enflasyon Düzeltme Zararları)

679 Diğer Çeşitli Finansman Giderleri

68 Durdurulan Faaliyetler Gelir ve Kârları ile Gider ve Zararları

680–684 Durdurulan Faaliyetler Gelir ve Kârları

680 Satış Amaçlı Elde Tutulan Maddi Duran Varlık Gelir ve Satış Kârları

681 Elden Çıkartılacak Bağlı Ortaklıklar Gelir ve Satış Kârları

682 Elden Çıkartılacak İştirakler Gelir ve Satış Kârları

683 Elden Çıkartılacak İş Ortaklıkları Gelir ve Satış Kârları

684 Diğer Durdurulan Faaliyetler ve Bölümlere İlişkin Gelir ve Kârlar

685–689 Durdurulan Faaliyetler Gider ve Zararları (-)

685 Satış Amaçlı Elde Tutulan Maddi Duran Varlık Gider ve Satış Zararları

686 Elden Çıkartılacak Bağlı Ortaklıklar Gider ve Satış Zararları

687 Elden Çıkartılacak İştirakler Gider ve Satış Zararları

688 Elden Çıkartılacak İş Ortaklıkları Gider ve Satış Zararları

689 Diğer Durdurulan Faaliyetler ve Bölümlere İlişkin Gider ve Zararlar

69 Dönem Net Kârı veya Zararı

690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı

691 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı Yasal Vergi Gideri (-)

692 Sürdürülen Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gider Etkisi (-)

693 Sürdürülen Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gelir Etkisi (+)

694 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı

695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı

696 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı Yasal Vergi Gideri (-)

697 Durdurulan Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gider Etkisi (-)

698 Durdurulan Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gelir Etkisi (+)

699 Durdurulan Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı

7 MALİYET HESAPLARI

7/A Seçeneğinde Maliyet Hesapları

70 Maliyeti Muhasebesi Bağlantı Hesapları

700 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı

701 Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hesabı

71 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri

710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri

711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabı

712 Direkt İlk Madde ve Malzeme Fiyat Farkları

713 Direkt İlk Madde ve Malzeme Miktar Farkları

72 Direkt İşçilik Giderleri

720 Direkt İşçilik Giderleri

721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı

722 Direkt İşçilik Ücret Farkları

723 Direkt İşçilik Süre (Zaman) Farkları

73 Genel Üretim Giderleri

730 Genel Üretim Giderleri

731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı

732 Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları

733 Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları

734 Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları

74 Hizmet Üretim Maliyeti

740 Hizmet Üretim Maliyeti

741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı

742 Hizmetlerle İlgili Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri

743 Hizmetlerle İlgili Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabı

744 Hizmetlerle İlgili Direkt İşçilik Giderleri

745 Hizmetlerle İlgili Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı

746 Hizmetlerle İlgili Genel Üretim Giderleri

747 Hizmetlerle İlgili Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı

748 Hizmet Üretim Gider Farkları

749

75 Araştırma ve Geliştirme Giderleri

750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri

751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı

752 Araştırma ve Geliştirme Gider Farkları

753

754

755

756

757

758

759

76 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri

760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri

761 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı

762 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Farkları

763

764

765

766

767

768

769

77 Genel Yönetim Giderleri

770 Genel Yönetim Giderleri

771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı

772 Genel Yönetim Giderleri Farkları

773

774

775

776

777

778

779

78 Finansman Giderleri

780 Finansman Giderleri

781 Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı

782 Finansman Giderleri Farkları

783

784

785

786

787

788

789

7/B Seçeneğinde Maliyet Hesapları

79 Gider Çeşitleri (790–798)

790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri

791 İşçi Ücret ve Giderleri

792 Memur Ücret ve Giderleri

793 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

794 Çeşitli Giderler

795 Vergi, Resim ve Harçlar

796 Amortismanlar ve Tükenme Payları

797 Finansman Giderleri

798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları

799 Üretim Maliyeti Hesabı

8 SERBEST

9 BİLGİ HESAPLARI (NAZIM HESAPLAR)

90 Matrah Düzeltmeleri

900 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler

901 Matraha İlave Edilecek Gelirler

902 Matraha Eklenecek Diğer Tutarlar

903 Matraha Eklenecek Tutarlar Alacaklı Hesabı

904 Matrahtan İndirilecek Gelirler

905 Matrahtan İndirilecek Giderler

906 Geçmiş Yıllar Mali Zararları

907 ARGE İndirimi

908 Matrahtan İndirilecek Diğer Tutarlar

909 Matrahtan İndirilecek Tutarlar Alacaklı Hesabı

91 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri

910 ………. Projesi

912 ………. Projesi

919 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Alacaklı Hesabı

92 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinden Alınan Hakediş Bedelleri

920 ………. Projesi

921 ………. Projesi

929 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinden Alınan Hakediş Bedelleri Alacaklı Hesabı

93–99 İşletmelerin İhtiyacına Göre İlgili Bilgi Hesapları

C - HESAP PLANI AÇIKLAMALARI

1 DÖNEN VARLIKLAR

Bu sınıfta, aşağıdaki özelliklerden herhangi birini taşıyan varlıklar dönen varlık olarak sınıflandırılır:

  1. Varlığın; işletmenin normal faaliyet döngüsü içinde paraya çevrilmesinin, satılmasının veya tüketilmesinin beklenmesi,
  2. Varlığın, esas olarak alım-satım (ticari) amaçlı olarak elde tutulması,
  3. Varlığın, raporlama tarihinden (bilanço tarihinden) sonra on iki ay içinde paraya çevrilmesinin bekleniyor olması veya
  4. Nakit veya nakit benzeri varlık olması (raporlama döneminden sonraki on iki ay içerisinde varlığın takas veya bir borcun yerine getirilmesi için kullanılması konusunda bir kısıtlama altında olmadığı durumlarda).

Dönen varlıklar; nakit ve nakit benzeri varlıklar, finansal varlıklar (menkul kıymetler), esas faaliyetlerden (ticari) alacaklar, ilişkili taraflardan alacaklar, diğer alacaklar, stoklar, canlı varlıklar, diğer dönen varlıklar, gelecek döneme ait giderler ve gelir tahakkukları şeklinde bölümlenir. Ayrıca satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar ve durdurulan faaliyetlere ilişkin varlıklar bu sınıfta ayrı grup olarak sunulur.

10 NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ

Bu grup, nakit olarak elde veya bankada bulunan varlıklar ile istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevrilme olanağı bulunan ve yüksek likiditeye sahip ve değerindeki değişim riski önemsiz olan yatırımların izlendiği hesaplardan oluşur. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

100 KASA

Bu hesap, işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL karşılığının izlenmesi için kullanılır.

İşleyişi:

Tahsil olunan para tutarları borç, ödemeler ve bankaya yatırılan para tutarları alacak kaydedilir. Hesap borç kalan verir veya kalan vermez.

101 ALINAN ÇEKLER

Bu hesap, gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan çeklerin izlenmesini sağlar.

İşleyişi:

Alınan çeklerin yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

102 BANKALAR

Bu hesap, işletmenin yurtiçi ve yurtdışındaki mevduat hesaplarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesinde kullanılır. Bloke edilen veya bu amaçla açılan mevduat hesapları bu hesapta değil “142 Bloke Mevduat Alacakları” hesabında izlenir.

İşleyişi:

Bankalara para olarak veya hesaben yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.

103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)

İşletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler bu hesapta izlenir. Verilen ileri tarihli çekler bu hesapta izlenmez.

İşleyişi:

Kişilere çek ve bankalara ödeme emri verildiğinde hesaba alacak; çek ve ödeme emirlerinin bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesaba borç, bankalar hesabına alacak kaydedilir.

104

105 NAKİT BENZERİ YATIRIMLAR

Bu hesap, tutarı belirli bir nakde kolayca çevrilebilen kısa vadeli ve yüksek likiditeye sahip ve değerindeki değişim riski önemsiz olan yatırımların izlenmesinde kullanılır. Likidite değeri yüksek olan ve paraya çevrilmesinde değerinde herhangi bir değişim riski bulunmayan bu kıymetler, nakit benzeri varlık niteliğini taşıdığından finansal varlıklar (finansal yatırımlar) grubu yerine bu grupta izlenir. Nakit benzeri yatırımlara örnek olarak likit fonlar gösterilebilir.

İşleyişi:

Nakit benzeri yatırımlar elde edildiğinde bu hesaba borç, elden çıkarıldığında kayıtlı değeri ile alacak kaydedilir. Dönem sonlarında gerçeğe uygun değerle ölçülen (değerlenen) bu yatırımların, gerçeğe uygun değerindeki artışlar bu hesaba borç, “647 Gerçeğe Uygun Değer Artış Kârları” hesabına alacak kaydedilir. Gerçeğe uygun değerdeki azalışlar ise bu hesaba alacak, “657 Gerçeğe Uygun Değer Azalış Zararları” hesabına borç kaydedilir.

106 BANKA GARANTİLİ KART ALACAKLARI

Bu hesap;bankalarla yapılan anlaşmalar çerçevesinde, çok kısa bir süre (30 gün gibi) içinde bankadan tahsil edilebilir nitelikte olan ve herhangi bir risk taşımayan nakit benzeri varlık olarak kabul edilebilen kredi kartlarından alacakların izlenmesinde kullanılır. Tahsilinde banka garantisi taşımayan kredi kartı alacakları bu grupta değil, alacaklar arasında izlenir.

İşleyişi:

Kredi kartı ile yapılan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan alacaklar bu hesaba borç kaydedilir. Kredi kart bedelleri nakit veya hesaben tahsil edildiğinde hesaba alacak kaydedilir. Bankalara ödenen kredi kartı komisyon giderleri “675 Finansman Faaliyetiyle İlgili Komisyon Giderleri’’hesabına borç kaydedilir.

107

108 DİĞER NAKİT VE NAKİT BENZERİ VARLIKLAR

Nitelikleri itibarıyla nakit ve nakit benzeri varlık sayılan ve yukarıdaki hesapların kapsamına girmeyen nakit benzeri varlıkların izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Bu değerler elde edildiğinde hesabın borcuna, tahsilinde, kullanılmasında, ya da elden çıkarılmasında hesaba alacak kaydedilir.

109 BANKA LİMİT KULLANIMLARI (-)

Bu hesap, kasa, bankalar ve diğer nakit benzeri varlık hesaplarının kalanını düzeltir. Cari hesap şeklinde çalışan vadesiz mevduat hesaplarının (kredili mevduat hesapları) bankalar tarafından tanınan limitler dâhilinde, geçici olarak eksi kalanlara düştüğü durumlarda, ek olarak kullanılan tutarlar, banka kredileri hesabında değil, nakit varlıkların tutarını düzelten bir hesap olarak bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Bankalar nezdinde açılan cari hesap şeklinde çalışan mevduat hesaplarından kullanılan çekişler mevcut tutarı aştığı durumlarda, bankanın sanki para varmış gibi işletmeye tanıdığı limitler çerçevesinde yaptığı ödemeler bu hesaba alacak kaydedilir. Kullanılan limit ödendiğinde bu hesaba borç kaydedilir.

11 FİNANSAL VARLIKLAR

Bu grup, nakit benzeri yatırımlar olarak tanımlanan değerler dışında kalan ve normal koşullarda on iki ay içinde paraya dönüştürülebilecek geçici yatırım özelliği taşıyan menkul kıymet niteliğindeki finansal varlıkları kapsar. Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar, gerçeğe uygun değer farkı özkaynaklara yansıtılan finansal varlıklar, itfa edilmiş maliyetle ölçülen finansal varlıklar ve gerçeğe uygun değeri güvenilir olarak ölçülemediği için maliyetle değerlenen finansal varlıklar ve türev ürünler bu grupta açılacak hesaplarda izlenir. Finansal varlık olarak nitelenmesine rağmen kredi ve alacaklar bu grupta değil kendilerine ayrılan özel gruplarda yer alır.

Finansal varlığın gerçeğe uygun değerle veya itfa edilmiş maliyetle ölçülmesi hususu;ilgili varlıkların yönetimi için işletmenin kullandığı yönetim modeline (finansal varlık yönetim modeli) ve söz konusu varlıkların sözleşmeye bağlı nakit akış özelliklerine göre belirlenirİşletmenin finansal varlık yönetim modelinin finansal varlığı sözleşmeye dayalı nakit akışlarını tahsil etmek için elde tutmak olmasıve finansal varlığın sözleşme hükümlerinin, belirli tarihlerde sadece anapara ve anapara bakiyesine ilişkin faiz ödemelerinin yapılmasına yönelik nakit akışlarına yol açması durumunda, bu finansal varlık itfa edilmiş maliyeti üzerinden ölçülür. İtfa edilmiş maliyetle ölçülen finansal varlıklar dışındaki finansal varlıklar gerçeğe uygun değerle ölçülür.

Gerçeğe uygun değerle ölçülen finansal varlıklar; dönem içinde ortaya çıkan gerçeğe uygun değer değişikliklerinin kâr veya zarar hesaplarında ya da özkaynak hesaplarında izlenme tercihlerine göre iki ayrı hesapta muhasebeleştirilir.Alım satım amacıyla elde tutulmayan özkaynağa dayalı bir finansal araca yapılan yatırımın gerçeğe uygundeğerinde sonraki tarihlerde meydana gelecek değişikliklerin diğer kapsamlı gelirde sunulması konusunda, işletmeler geri dönülemeyecek bir tercihte bulunulabilir.

Geçici bir süre elde tutulmak üzere alınan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, kâr veya zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı senedi gibi menkul kıymetler; bu bölümde yapılan sınıflandırmaya uygun olan hesaplarda izlenir. On iki ay içinde elden çıkartılması beklenmeyen finansal varlıklar ve işletmenin diğer şirketlere ortak olmak amacıyla yaptığı uzun vadeli yatırımları bu grupta değil, duran varlık grubunda finansal yatırımlar grubunda izlenir. Ayrıca elden çıkarılmasına karar verilen ortaklıklar bu grupta değil, satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar ve durdurulan faaliyetler grubunda izlenir. Bu grup aşağıdaki hesaplardan oluşur:

110 GERÇEĞE UYGUN DEĞER FARKI KÂR VEYA ZARARA YANSITILAN FİNANSAL VARLIKLAR

Bu hesap; ilk muhasebeleştirmede gerçeğe uygun değerleri ile kaydedilen ve/veya sonraki ölçümlerde gerçeğe uygun değer farkları kâr veya zarara yansıtılacak alım-satım amaçlı olan, Türkiye Muhasebe Standartlarında “Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kâr veya Zarara Yansıtılan” olarak sınıflandırılan finansal varlıkların izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan varlık olarak nitelendirilen finansal varlıkların edinilmesinde bu hesaba borç, ilgili finansal varlıkların elden çıkarılmasında veya alım satım amacıyla elde tutulma amacından vazgeçilmesi durumunda ise bu hesaba alacak kaydedilir. Dönemler itibariyle finansal varlıklarda meydana gelen gerçeğe uygun değer artışları; bu hesaba borç, “647 Gerçeğe Uygun Değer Artış Kârları” hesabına alacak kaydedilir. Finansal varlıkların gerçeğe uygun değerindeki azalışlar ise bu hesaba alacak, “657 Gerçeğe Uygun Değer Azalış Zararları” hesabına borç kaydedilir.

111 GERÇEĞE UYGUN DEĞER FARKI ÖZKAYNAKLARA YANSITILAN FİNANSAL VARLIKLAR

Bu hesap; Türkiye Muhasebe Standartlarında gerçeğe uygun değerle ölçülüp gerçeğe uygun değer değişiklikleri sonuç hesapları yerine diğer kapsamlı gelir unsuru olarak özkaynaklarda izlenmesi tercih edilen, on iki ay içinde elden çıkartılması beklenen kısa vadeli finansal varlıkların izlenmesinde kullanılır.Alım satım amacıyla elde tutulmayan özkaynağa dayalı bir finansal araca yapılan yatırımın gerçeğe uygundeğerinde sonraki tarihlerde meydana gelecek değişikliklerin diğer kapsamlı gelirdesunulması konusunda, işletmeler bir tercihte bulunulabilir. Bu tercihi seçenler daha sonra bu uygulamadan dönemezler. Bu amaçla diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilen gerçeğe uygun değer artışları hiçbir zaman kâr veya zarara devredilemez. Bu farklar sermayeye ilave edilebilir. Gerçeğe uygun değer değişikliklerinin diğer kapsamlı gelir olarak özkaynaklara kaydedilmesi tercihinde bulunulması durumunda, söz konusu yatırımdan elde edilen temettüler işletmenin bu temettüleri tahsil etme hakkının ortaya çıktığı tarih itibariyle kâr veya zararda muhasebeleştirilir

Normal koşullarda dönen varlıklar içinde alım satım amacı dışında hisse senedi bulundurulması istisnai bir uygulama olacağından bu hesabın kullanılması sınırlı olacaktır.

Türev finansal araçlar bu hesapta değil, türev ürünler için açılan özel hesapta izlenir.

İşleyişi:

Yukarıdaki tanım kapsamında yer alan finansal varlıkların edinilmesinde, gerçeğe uygun değerinde artış meydana geldiğinde bu hesaba borç, ilgili finansal varlıkların elden çıkarılmasında veya gerçeğe uygun değerlerinde azalma meydana geldiğinde alacak kaydedilir. Bu hesapta izlenen finansal varlıkların gerçeğe uygun değer değişiklikleri kâr veya zarara değil diğer kapsamlı gelir unsuru olarak özkaynak grubunda açılan “553 Özkaynağa Dayalı Finansal Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları” hesabında izlenir.

112 İTFA EDİLMİŞ MALİYETLE ÖLÇÜLEN FİNANSAL VARLIKLAR

Bu hesap itfa edilmiş maliyetle ölçülen kısa vadeli finansal varlıkların izlenmesinde kullanılır.

Finansal varlığın, sözleşmeye bağlı nakit akışlarının tahsilini amaçlayan bir yönetim modeli kapsamında elde tutulması ve finansal varlığın sözleşme hükümlerinin, belirli tarihlerde sadece anapara ve anapara bakiyesine ilişkin faiz ödemelerinin yapılmasına yönelik nakit akışlarına yol açması durumlarında finansal varlıklar itfa edilmiş maliyetle ölçülür.

İtfa edilmiş maliyeti üzerinden ölçülen ve finansal riskten korunma ilişkisinin bir parçası olmayan bir finansal varlıktan kaynaklanan kazanç veya kayıplar, ilgili finansal varlığın finansal durum tablosu dışı bırakılması, değer düşüklüğüne uğraması veya yeniden sınıflandırılması durumunda ve itfa süreci boyunca kâr veya zararda muhasebeleştirilir.

Bu hesapta menkul kıymetler etkin faiz oranı kullanılarak itfa edilmiş maliyet (iskonto edilmiş) tutarları ile gösterilir. Eğer itfa edilmiş maliyet tutarları ile kaydedilmiş varlıklarda değer düşüklüğü olduğuna ilişkin bir gösterge varsa muhtemel zarar hesap edilerek bu tutar için karşılık ayrılır.

İşleyişi:

Etkin faiz oranı ile itfa (iskonto) edilmiş maliyetle izlenen finansal varlıkların edinilmesinde (edinimle doğrudan ilişkilendirilebilen işlem maliyetleri de gerçeğe uygun değerine ilave edilmiş tutar olarak) bu hesaba borç, ilgili finansal varlıkların elden çıkarılmasında hesaba alacak kaydedilir. Bu grupta sınıflandırılan finansal varlıkların yapılan ölçümlerinde, bu finansal varlıkların kayıtlı değerleri ile itfa (iskonto) edilmiş maliyet değeri arasında ortaya çıkan fark bu hesaba borç, “661 Finansal Varlıklar Faiz Gelirleri” hesabına alacak kaydedilir. Eğer itfa edilmiş tutarları ile kaydedilmiş varlıklarda, değer düşüklüğü olduğuna ilişkin bir gösterge varsa zarar hesap edilerek bu tutar için karşılık ayrılır. Karşılık tutarları bu hesap da değil bu amaçla açılan hesaplarda izlenir.

113 MALİYETLE ÖLÇÜLEN FİNANSAL VARLIKLAR

Bu hesap; maliyet bedeliyle ölçülen menkul kıymet niteliğindeki on iki aydan kısa süreli finansal varlıkların izlenmesinde kullanılır. Gerçeğe uygun değeri kolayca ve güvenilir şekilde ölçülemeyen finansal varlıkların maliyet bedeli muhasebe standartlarına göre gerçeğe uygun değerin en iyi tahmini değeridir. Bu nedenle bu özelliği taşıyan menkul kıymetler maliyet bedeliyle bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Menkul kıymet edinildiğinde alış fiyatına alış giderleri de dâhil edilerek maliyet bedeliyle bu hesaba borç, menkul kıymetin herhangi bir nedenle elden çıkarılma­sında ise alacak kaydedilir. Hesap borç kalanı verir ve bu kalan işletmenin sahip olduğu menkul kıymetlerin maliyet bedeli üzerinden tutarını gösterir. Maliyet değeri ile izlenen bu finansal varlıkların, dönem sonlarında geri kazanılabilir tutarının maliyet değerinin altına düşmesi durumunda değer düşüklüğü için karşılık ayrılır.

114

115

116 TÜREV FİNANSAL VARLIKLAR

Bu hesap; alım-satım amaçlı veya finansal riskten korunma amacıyla, en fazla on iki ay elde bulundurmak niyetiyle yapılan türev sözleşmelerin izlenmesinde kullanılır. İşletmelerin türev finansal varlık (türev ürün sözleşmesi) edinmesinde başlangıç maliyetinin sıfır olması durumunda, bu hesaba herhangi bir kayıt yapılmaz doğrudan bilanço dışı bilgi hesaplarında izlenir. Bilanço dışı hesaplarda izlenen türev finansal araçların ilgili Türkiye Muhasebe Standardı hükümleri çerçevesinde değerlemeye tabi tutulmasından doğan ve varlık oluşturan farklar bu hesaba alınır. Bu hesaba kaydedilen değerleme farkları, ilgili Türkiye Muhasebe Standardı hükümleri çerçevesinde ilgisine göre gelir tablosu veya özkaynak hesabı ile ilişkilendirilir.

Türev sözleşmelerinin edinilmesinde başlangıç teminatı veya prim yatırılması gereken türev ürünlerde (vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde olduğu gibi) yatırılan teminatlar ve primler de bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Türev sözleşmeler ile edinilen türev finansal varlıklar bu hesabın borcuna, bu sözleşmelerin sona ermesi ve elden çıkarılmasında ise bu hesabın alacağına kaydedilir. Türev ürünlerin edinilmesinde yatırılan başlangıç teminatları ve ödenen primler de bu hesabın borcuna kaydedilir. Türev finansal araçlarda meydana gelen gerçeğe uygun değer artışları bu hesabın borcuna, türev finansal varlıkların işletme tarafından edinilme amaçlarına göre ilgili hesapların (“648 Türev Finansal Araç Kârları”, “667 Finansman Faaliyetiyle İlgili Türev Finansal Araç Kârları” ya da “562 Türev Finansal Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları”) alacağına kaydedilir. Türev finansal araçlarda meydana gelen gerçeğe uygun değer azalışları ise, bu hesabın alacağına, türev finansal varlıkların işletme tarafından edinilme amaçlarına göre ilgili hesapların (“658 Türev Finansal Araç Zararları”, “677 Finansman Faaliyetiyle İlgili Türev Finansal Araç Zararları” ya da “562 Türev Finansal Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları”) borcuna kaydedilir.

117

118

119 FİNANSAL VARLIKLAR DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIKLARI (-)

Gerçeğe uygun değer farkı kâr zarara yansıtılan dışında kalan finansal varlıklarla (menkul kıymetlerle) ilgili olarak ortaya çıkan değer düşüklüğü karşılılarının izlendiği hesaptır. Hesap; bu grupta yer alan finansal yatırım hesapları paralelinde alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

Finansal varlıklarda meydana gelen değer düşüklükleri bu hesabın alacağına, sonuç hesaplarında yer alan “654 Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir.

Kendisine karşılık ayrılmış olan finansal varlık elden çıkarıldığında veya tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç kaydedilir. Hesaptaki karşılık tutarı aynı muhasebe döneminde ayrılmış ve tahmin olunan zararın gerçekleşmeme durumu aynı dönemde ortaya çıkmış ise; “654 Karşılık Giderleri” hesabına alacak kaydedilerek daha önce gider kaydedilen tutar iptal edilir. Önceki dönemlerde ayrılan karşılık tutarlarına bağlı olarak finansal varlıklarda değer artışlarının olması durumunda ise iptal edilen karşılık tutarları, “644 Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabının alacağına devredilerek bu hesap kapatılır.

12 ESAS FAALİYETLERDEN ALACAKLAR (TİCARİ ALACAKLAR)

Bir yıl içinde paraya dönüşmesi öngörülen ve işletmenin esas faaliyetleri veya ticari ilişkisi nedeniyle, esas faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan senetli ve senetsiz alacaklar bu hesap grubunda açılan hesaplarda izlenir. Esas faaliyet ilişkilerinden dolayı ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklar gibi ilişkili taraflardan olan alacaklar varsa, bu grupta açılan ilişkili taraflardan alacaklar hesabında ilişkili taraf kimliğine göre ayrıntılı olarak alt hesaplarda izlenir ve dipnotlarda diğer ilişkili taraflardan alacak tutarları ile birlikte açıklanır. Vakıf, Dernek gibi kuruluşların kuruluş amaçlarına ilişkin esas faaliyet gelirlerinden olan alacakları bu grupta izlenir.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

120 ALICILAR

Bu hesap, işletmenin esas faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan ve on iki ay içinde tahsili beklenen senetsiz alacaklarının izlenmesi için kullanılır.

İşleyişi:

Senetsiz alacağın doğması ile bu hesaba borç, tahsil edilmesi halinde (ödemeler, aktarmalar ve hesaben mahsuplar dâhil) alacak kaydedilir.

121 ALACAK SENETLERİ

Bu hesap, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından veya esas faaliyet gelirlerinden kaynaklanan ve on iki ay içinde tahsili beklenen senede bağlanmış alacaklarını kapsar.

İşleyişi:

Alınan senet tutarları bu hesaba borç, tahsilinde, başka bir hesaba devrinde (şüpheli alacaklar gibi) veya hesaben mahsubunda ise alacak kaydedilir.

122 İLERİ TARİHLİ ÇEKLER

Bu hesap, şekil açısından çek olmakla birlikte özü itibarıyla senetli alacak niteliği olan ve taşıyıcıya on iki aylık sure içinde ibraz edilecek ileri tarihli çeklerin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

İşletme tarafından ileri tarihli çekler alındığında bu hesaba borç, çekler tahsil edildiğinde veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

123 KREDİ KARTLARINDAN ALACAKLAR (NAKİT BENZERİ VARLIKLARDA YER ALMAYANLAR)

Bu hesap; mal ve hizmet satışlarından doğan alacakların kredi kartı aracılığı ile tahsil edilmesinde kullanılır. Kredi kartlarının ödenmesinde banka garantisi olmaması ve alacağın tahsilinin kısa sürede (30 gün gibi) gerçekleşmeyecek olması durumlarında bu hesap kullanılır.

İşleyişi:

Kredi kartından alacağın doğması ile bu hesaba borç, nakden veya hesaben tahsil edilmesi halinde alacak kaydedilir.

124 İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ESAS FAALİYET (TİCARİ) ALACAKLARI

Bu hesap, işletmenin ilişkili taraflara yaptığı esas faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan en fazla on iki ay vadeli alacakların izlenmesi için kullanılır.

İşleyişi:

Esas faaliyet (ticari) alacağının doğması ile bu hesaba borç, nakden veya hesaben tahsil edilmesi halinde alacak kaydedilir.

125İŞ SAHİBİNE YANSITILACAK MALİYETLERDEN ALACAKLAR (İNŞAAT TAAHHÜT İŞLERİ)

Bu hesap; sözleşme hükümlerine göre özellikle iş sahibine yansıtılacak maliyetlerin izlenmesinde kullanılır. Bazı durumlarda iş sahibi, maliyetini kendisi üstlenmek suretiyle, bazı özel işlerin kendi adına yapılmasını talep edebilir. Bu durumda yapılan harcamalar, inşaat maliyetleri (proje maliyetleri) kapsamına alınmaz, bu hesapta izlenerek iş sahibinden tahsil edilir.

İşleyişi

İş sahibi adına yapılan ve iş sahibi tarafından karşılanacak harcamalar yapıldıkça bu hesaba borç, yapılan harcama tutarları; iş sahibinden tahsil edilince bu hesaba alacak kaydedilir.

126 DİĞER ESAS FAALİYETLERDEN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve yukarıdaki hesapların kapsamına girmeyen diğer çeşitli esas faaliyet alacakları bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Yukarıda belirtilen alacaklar doğduğunda bu hesaba borç, nakden veya hesaben tahsil edilmesi halinde alacak kaydedilir

127 ŞÜPHELİ ESAS FAALİYET (TİCARİ )ALACAKLARI

Bu hesap, tahsili şüpheli hale gelen senetli ve senetsiz esas faaliyet alacaklarının izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Tahsili şüpheli hale gelmiş olan alacaklar, bulundukları hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılır. Alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak kaydedilir.

128 ERTELENMİŞ FAİZ GELİRLERİ (ESAS FAALİYET (TİCARİ) ALACAKLARI REESKONTU) (-)

Bu hesap; esas faaliyetlerden (ticari) alacaklar grubunda yer alan senetli veya senetsiz alacaklara dâhil edilmiş olup da gelir yazılması gelecek aylara ertelenmiş bulunan tutarların izlenmesinde kullanılır. Bu hesaptaki tutar, esas faaliyet (ticari) alacaklarını dönem sonu itibariyle itfa edilmiş maliyet tutarına indirger. Hesap, mal ve hizmet satışlarından (esas faaliyetlerden) doğan alacak tutarlarının nominal tutarları ile tahsilât dönemlerine göre emsal faiz oranı veya etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan faiz gelirlerinin (vade farklarının) izlemesinde kullanılır.

İşleyişi:

Kredili satış nedeniyle ortaya çıkan ve finansman niteliği taşıyan gelecek aylara ait vade farkları; satışın yapılması aşamasında bu hesaba alacak kaydedilir, İlgili dönemlerde o döneme düşen tutarın “663 Vade Farkı Gelirleri (Esas Faaliyetlerden Alacaklar Reeskont Faiz Gelirleri)” hesabına aktarılmasında ise borç yazılır. Alacağın değersiz alacak haline gelmesi durumunda bu hesaptaki tutar alacak tutarından indirilir kalan tutar zarar yazılır.

Ertelenmiş faiz gelirleri tutarı; esas faaliyet (ticari) alacağının nominal tutarı ile emsal faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki farktır. Her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz gelirleri tutarları bu hesaba borç kaydedilerek “663 Vade Farkı Gelirleri (Esas Faaliyetlerden Alacaklar Reeskont Faiz Gelirleri)” hesabına alacak yazılır. Bu hesabın kalanı, esas faaliyet (ticari) alacaklarının itfa edilmiş maliyet tutarıyla raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda esas faaliyet (ticari) alacaklarından indirim unsuru olarak gösterilir.

Kredili satış nedeniyle ortaya çıkan ve finansman niteliği taşıyan vade farklarının satış işleminin yapıldığı tarihte doğrudan “663 Vade Farkı Gelirleri (Esas Faaliyetlerden Alacaklar Reeskont Faiz Gelirleri)” hesabına kaydedilmesinin tercih edildiği durumlarda, dönem sonlarında (raporlama dönemlerinde) hesap edilen gelecek dönemlere ait ertelenmiş vade farkı gelirleri tutarları, “663 Vade Farkı Gelirleri (Esas Faaliyetlerden Alacaklar Reeskont Faiz Gelirleri)” hesabından mahsup edilerek bu hesaba alacak kaydedilir. İzleyen dönemlerde vadesi geldiğinde bu hesaptan vade farkı gelirlerine aktarılarak hesap kapatılır.

Kredili satışlarda vade farkı gelirlerinin hesaplanması için işlemin bir finansman niteliği taşıması gereklidir. Vadeli satışlar normal sektör koşullarını taşıyorsa bu işlemler finansman niteliği taşımaz ve satış tutarı vade farkı gelirleri ayırımına gidilmeksizin satış gelirleri içinde muhasebeleştirilir. KOBİ TFRS’yi uygulayan işletmeler iki yıldan uzun vadeli alacakları için indirgeme işlemini yapar ve bu hesabı kullanır.

129 ŞÜPHELİ ESAS FAALİYET (TİCARİ) ALACAKLARI KARŞILIKLARI (-)

“127 Şüpheli Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları” için ayrılacak karşılıklarla, perakende satış yöntemi kullanarak raporlama gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır.

İşleyişi:

Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “654 Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım bu hesaba borç, aynı muhasebe döneminde ortaya çıkmış ise “654 Karşılık Giderleri” hesabına alacak kaydedilerek daha önce gider kaydedilen tutar iptal edilir. Önceki dönemlerde ayrılan karşılık tutarlarına bağlı olarak şüpheli alacaklardan yapılan tahsilâtlar, “644 Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabı alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsilinin imkânsız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise “659 Diğer Çeşitli Gider ve Zararlar” hesabına borç, tahsil edilemeyen tutar, ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.

Perakende satış yönteminin uygulanması sonucunda hesaplanan, dönemin karşılık tutarının o tarihteki şüpheli alacaklar karşılığı tutarından az olması durumunda, aradaki fark “644 Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabına aktarılmak üzere bu hesaba borç yazılır. Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların, izleyen dönemlerde tahsili söz konusu olduğu takdirde, ilgili tutarlar “649 Diğer Çeşitli Gelir ve Kârlar” hesabına kaydedilir.

13 İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ALACAKLAR (TİCARİ FAALİYETTEN DOĞAN ALACAKLARI KAPSAMAZ)

Bu grupta, işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri (ödünç verme, alınacak temettü payları ve benzer nedenler) dolayısıyla ortaya çıkan, diğer bir deyişle mal ve hizmet satışlarından (esas faaliyetlerden) kaynaklanmayan ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi düşünülen ilişkili taraflardan olan senetli, senetsiz alacakların izlenmesinde kullanılan hesaplar yer alır. Ortaklar, iştirakler, bağlı ortaklıklar, kilit personel, iş ortaklıkları, ortaklar ve kilit personelin aile bireyleri ve işletme üzerinde önemli etkisi veya kontrol gücü olan ortaklıklar ve işletmenin ya da işletme ile ilişkili taraf olan işletmelerin çalışanlarına işten ayrılma sonrasında fayda planı sağlayacak taraflar ilişkili tarafları oluşturur. Mal ve hizmet satışından ortaya çıkan esas faaliyet (ticari) alacakları ilişkili taraflardan olsa dahi; esas faaliyetlerden (ticari) alacakların bütün olarak görülmesini sağlamak amacıyla; bu grupta değil esas faaliyetlerden (ticari) alacaklar grubunda muhasebeleştirilir. İlişkili taraflardan olan alacakların bütünü, dipnotlarda esas faaliyet (ticari) alacakları ile bu gruptaki alacaklar birleştirilmek suretiyle gösterilir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

130 ORTAKLARDAN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsili veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

131 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklardan olan alacaklarını kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerden olan alacaklarını kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir Hesap , finansal durum tablosu düzenlenirken merkez ve şübe hesapları karşılıklı olarak kapatılacağından dönem sonunda mahsup işlemiyle kapatılır ve finansal durum tablosunda raporlanamaz.

133 İŞ ORTAKLIKLARINDAN ALACAKLAR (BİRLİKTE KONTROL EDİLEN ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR)

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla birlikte iş yaptığı ortak girişimcilerden (ortak varlıklara sahip olduğu, ortak faaliyet yaptığı veya iş ortaklıklarından) olan alacakların izlendiği hesaptır. Mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan esas faaliyet (ticari) alacakları bu hesapta değil, esas faaliyetlerden (ticari) alacaklar grubunda açılmış bulunan ilişkili taraflardan esas faaliyet (ticari) alacakları hesabında izlenir.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir

134 MERKEZ VE ŞUBELERDEN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) merkez ve şubelerden olan alacaklarını kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir

135 KİLİT PERSONELDEN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) kilit personelden (genel müdür, yönetim kurulu üyeleri vb. gibi) olan alacaklarını kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir

136 DİĞER İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) diğer ilişkili taraflardan olan alacaklarını kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir

137 İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ŞÜPHELİ ALACAKLAR

Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış ilişkili taraflardan olan senetli ve senetsiz alacakları kapsar.

İşleyişi:

Tahsili şüpheli hale gelmiş olan ilişkili taraflarla ilgili alacak hesaplarının alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılarak bu durumdaki alacaklar normal alacaklardan çıkarılır. Alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak kaydedilir

138 ERTELENMİŞ FAİZ GELİRLERİ (İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ALACAKLAR REESKONTU) (-)

Bu hesap; İlişkili taraflardan alacaklar grubunda yer alan senetli veya senetsiz alacak tutarlarının nominal tutarları ile tahsilât dönemlerine göre etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan faiz gelirlerinin izlemesinde kullanılır. Bu hesap, ilişkili taraflardan alacaklar grubunda yer alan hesapların nominal tutarlarını itfa edilmiş maliyet tutarına indirgemede kullanılır. Hesap, ilişkili taraflardan alacak hesaplarına göre alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

İlişkili taraflarla olan ticari faaliyetler dışındaki işlemlerden doğan alacağın nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki fark “ertelenmiş faiz gelirleri” olarak bu hesaba alacak kaydedilir. Her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz gelirleri tutarları bu hesaba borç, “664 Diğer Reeskont Faiz Gelirleri” hesabına alacak yazılır. Bu hesap kalan vermesi durumunda, ilişkili alacakların itfa edilmiş maliyet değeriyle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda ilişkili alacaklardan indirim unsuru olarak raporlanır. Alacağın değersiz alacak haline gelmesi durumunda bu hesaptaki tutar alacak tutarından indirilir kalan tutar zarar yazılır.

139 İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIKLARI (-)

İlişkili taraflardan olan şüpheli alacaklar için ayrılacak karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için ayrılır. Bu hesap ilişkili taraflardan olan alacak hesaplarına uygun olarak bölümlenebilir.

İşleyişi:

Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “654 Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım bu hesaba borç, aynı muhasebe döneminde ortaya çıkmış ise “654 Karşılık Giderleri” hesabına alacak kaydedilerek daha önce gider kaydedilen tutar iptal edilir. Önceki dönemlerde ayrılan karşılık tutarlarına bağlı olarak şüpheli alacaklardan yapılan tahsilâtlar,"644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı" alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsilinin imkânsız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise “659 Diğer Çeşitli Gider ve Zararlar” hesabına borç, tahsil edilemeyen tutar, ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.

Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların izleyen dönemlerde tahsili söz konusu olduğu takdirde, ilgili tutarlar “649 Diğer Çeşitli Gelir ve Kârlar” hesabına kaydedilir.

14 DİĞER ALACAKLAR

Bu hesap grubu; esas faaliyetlerden (ticari) alacaklar ve ilişkili taraflardan alacaklar dışında kalan ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi düşünülen senetli, senetsiz alacaklar ile bu gruba ait şüpheli alacak ve şüpheli alacak karşılığının izlenmesini sağlar. Bu grup aşağıdaki hesaplardan oluşur:

140 BÜTÇE GELİRLERİNDEN ALACAKLAR (DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ İÇİN)

Döner sermaye sisteminde çalışan kamu işletmelerinin ve bütçeden ödenek alma hakkı bulunan kurumların bütçe gelirlerinden olan alacakları bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Bütçeden ödenek hakkı doğduğunda bu hesaba borç, alacağın tahsilinde veya başka bir hesap ile mahsubunda alacak kaydedilir.

141 YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKUL GELİRLERİNDEN ALACAKLAR

İşletmenin yatırım amacıyla elde bulundurduğu gayrimenkullerden sağlanan gelirlerle (kira gelirleri gibi) ilgili alacakların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alacak hukuken istenebilir duruma geldiğinde bu hesaba borç, ilgili gelir hesabına veya daha önceden gelir tahakkuku hesabına alınması durumunda ilgili gelir tahakkuk hesabına alacak yazılır. Alacak tahsil edildiğinde,başka bir hesapla mahsup edildiğinde veya şüpheli alacak ya da değersiz alacak durumuna düştüğünde hesaba alacak yazılır.

142 BLOKE MEVDUAT ALACAKLARI

Bankalardaki mevduat hesabına herhangibir blokaj konulduğunda, bloke kalkıncaya kadar kullanm imkanı bulunmayan bankalar nezdindeki mevduat hesaplarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bankadaki mevduat hesabına blokaj konulduğunda veya bu amaçla mevduat hesabı açıldığında bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.Blokaj kaldırıldığında hesap normal bankalar hesabına aktarılarak kapatılır.

143 VERGİ DAİRELERİNDEN ALACAKLAR

Çeşitli nedenlerden dolayı vergi dairelerden olan alacaklar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Bu hesaba alacağın doğması halinde borç; tahsili veya başka bir hesap ile mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

144 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

İşletmece üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak on iki ay içinde geri alınmak üzere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır. Geri alınması on iki aydan uzun sürecek depozito ve teminatlar bu hesapta değil, duran varlık grubundaki 204 no’lu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Verilen depozito ve teminatlar bu hesabın borcuna, geri alınanlar veya hesaba sayılanlar alacağına kaydedilir.

145 DİĞER PERSONELDEN ALACAKLAR

Bu hesap; işletmenin kilit personel dışındaki personelden olan çeşitli kısa vadeli alacaklarının izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Bu hesaba, alacağın doğması halinde borç; nakden veya hesaben tahsili halinde ise alacak kaydedilir.

146 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

Esas faaliyetlerden (ticari) olmayan ve yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dâhil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

İşletme lehine doğan alacaklar bu hesaba borç; tahsilâtlar alacak kaydedilir.

147 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR

Bu hesap, tahsili şüpheli hale gelen diğer senetli ve senetsiz alacakların izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Tahsili şüpheli hale gelmiş olan diğer alacaklar, bulundukları hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılır. Alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak kaydedilir.

148 ERTELENMİŞ FAİZ GELİRLERİ (DİĞER ALACAKLAR REESKONTU) (-)

Bu hesap; diğer alacaklar grubunda yer alan senetli veya senetsiz alacak tutarlarının nominal tutarları ile tahsilât dönemlerine göre etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan faiz gelirlerinin izlenmesinde kullanılır. Bu hesap, diğer alacaklar grubunda yer alan hesapların nominal tutarlarını itfa edilmiş maliyet değerine indirgemesini sağlar. Hesap, diğer alacak hesaplarına göre alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

Diğer alacaklar kapsamında olan ticari faaliyetler dışındaki işlemlerden doğan alacakların nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki fark “ertelenmiş faiz gelirleri” olarak bu hesaba alacak kaydedilir. Her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz gelirleri tutarları bu hesaba borç, “664 Diğer Reeskont Faiz Gelirleri” hesabına alacak yazılır. Alacağın değersiz alacak haline gelmesi durumunda bu hesaptaki tutar alacak tutarından indirilir kalan tutar zarar yazılır. Hesabın kalanı diğer alacakların gerçeğe uygun değerle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda diğer alacaklardan indirim unsuru olarak raporlanır

149 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIKLARI (-)

Senetli ve senetsiz şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır.

İşleyişi:

Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “654 Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde; gerçekleşmeyen kısım bu hesaba borç, aynı muhasebe döneminde ortaya çıkmış ise “654 Karşılık Giderleri” hesabına alacak kaydedilerek daha önce gider kaydedilen tutar iptal edilir. Önceki dönemlerde ayrılan karşılık tutarlarına bağlı olarak şüpheli alacaklardan yapılan tahsilâtlar, “644 Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabı alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsilinin imkânsız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise “659 Diğer Çeşitli Gider ve Zararlar” hesabına borç, tahsil edilemeyen tutar, ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.

Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsili söz konusu olduğu takdirde, oluşlarına göre “649 Diğer Çeşitli Gelir ve Kârlar” hesabına kaydedilir.

15 STOKLAR

Bu grup, işletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede kullanılacak olan veya bir yıl içerisinde nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur. Ayrıca, hizmet sunulması durumunda; hizmetin üretimi için yapılan maliyetler, hâsılatla eşleştirilinceye kadar stok olarak kaydedilerek izlenir. Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir:

150 İLK MADDE VE MALZEME

Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna, üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına kaydedilir.

151 YARI MAMULLER

Henüz tam mamul haline gelmemiş ancak direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik ve genel üretim maliyetlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamullerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Maliyet dönemi sonunda direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderleri tutarları kadar bu hesap borçlandırılır. Üretimi tamamlananların maliyet tutarı bu hesabın alacağı karşılığında ilgili stok hesaplarına aktarılır.

152 MAMULLER

Üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş bulunan mamullerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesap, üretimi tamamlanan mamullerin ambarlara alınmasıyla borçlandırılır. Satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesi ile alacaklandırılır.

153 TİCARİ MALLAR

Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacı ile işletmeye alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemler bu hesapta yer alır.

İşleyişi:

Satın alınan ticari mallar (emtia) maliyet bedeli ile bu hesaba borç, satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesinde ise maliyet bedeli ile alacak kaydedilir.

154 TAMAMLANMAMIŞ HİZMET MALİYETLERİ

Bu hesap, hizmet işletmelerinde henüz tamamlamamış, devam eden hizmet üretimleri için yapılan harcamaların izlenmesinde kullanılır. Yıllara yaygın inşaat sözleşmeleri ile ilgili harcamalar “TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri” Standardı kapsamında muhasebeleştirilir, dolayısıyla bu hesapta izlenmez.

Proje ve program yapımları ile ilgili maliyetler bu hesapta izlenir.

Özellikle televizyon yayını yapan kuruluşlarda, bilgisayarda yazılım programları hazırlayan, mühendislik hizmetleri sunan işletmelerde; hizmet üretimi bir faaliyet döneminde sonuçlandırılmamış olabilir. Bu hizmetin gerçekleştirilmesi için yapılan harcamalar, bu gibi durumlarda stok maliyeti olarak muhasebeleştirilir. Bu hesap, “151 Yarı Mamuller” hesabının fonksiyonunu hizmet sektörü için yerine getirir.

İşleyişi

“74 Hizmet Üretim Maliyeti” grubunda yer alan hesaplarda izlenen giderler (hizmet maliyetlerini çeşitlerine göre tek hesapta izlemeyi tercih eden işletmeler “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabını kullanırken, hizmet üretim maliyetlerini fonksiyonlarına göre izlemek isteyen işletmeler “742 Hizmetlerle İlgili Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri”, “744 Hizmetlerle İlgili Direkt İşçilik Giderleri” ve “746 Hizmetlerle İlgili Genel Üretim Giderleri” hesaplarını kullanabilir) dönem sonlarında hizmet henüz tamamlanmamış ve gelir unsurunu doğuran olay gerçekleşmemiş ve güvenilir olarak ölçülemiyorsa, yansıtma hesapları alacağı ile bu hesaba borç kaydedilir. Hizmetin tamamlanması halinde, bu hesaba alacak, “155 Tamamlanmış Hizmet Maliyetleri” hesabına veya hizmet tamamlandığında gelir tahakkuk etmiş ise doğrudan “622 Satılan Hizmet Maliyetleri” hesabına borç kaydedilir.

155 TAMAMLANMIŞ HİZMET MALİYETLERİ (TV PROGRAMLARI, PROJELER)

Bu hesap, üretimi tamamlanmış ancak henüz hâsılatı doğmamış, stok niteliğindeki hizmet maliyetlerinin izlenmesinde kullanılır. Hesap nitelik bakımından mamul stokları hesabına benzer. Örneğin; televizyon firmasının yakın bir tarihte gösterime koymak üzere bir program çekmesi, ancak programın çekimi tamamlanmasına rağmen henüz programın gösterim için satılmamış olması veya gösterime girememiş olması durumunda bu hesap kullanılır. Hesap, üretilen hizmet türüne göre proje ve program bazında bölümlenir.

İşleyişi

“740 Hizmet Üretim Maliyeti” veya 742, 744, 746 no’lu hesaplarda izlenen giderler, hizmet tamamlanmış ancak henüz hâsılat haline dönüşmemiş olmakla birlikte gelecekte bir fayda sağlayacaksa, “741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma” hesabı veya 743, 745, 747 yansıtma hesapları alacağı ile ya da “154 Tamamlanmamış Hizmet Maliyetleri” hesabı alacağı ile bu hesaba borç kaydedilir. Hizmet sunulduğunda bu hesaba alacak “622 Satılan Hizmet Maliyetleri” hesabına borç kaydedilir.

156YOLDAKİ STOKLAR

Mülkiyeti ve riskleri işletmeye geçmekle beraber henüz işletme depolarına alınmamış yoldaki stokların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Stoklar, işletme mülkiyetine geçtiğinde bu hesaba borç, mallar işletmeye geldiğinde alacak kaydedilerek stokun türüne uygun olarak ilgili stok hesabına aktarılır.

157 DİĞER STOKLAR

Yukarıdaki stok kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurda gibi kalemler bu hesap grubunda yer alır.

İşleyişi:

Elde edilen bu stoklar maliyet bedeli ile hesaba borç, satıldığında, devredildiğinde veya kullanıldığında alacak kaydedilir.

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIKLARI (-)

Bu hesap, yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri nedenleriyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması veya bunların dışında diğer nedenlerle stokların piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla, stokların tamamlama ve satış maliyeti düşülmüş satış fiyatının (net gerçekleşebilir değer), stokların maliyet tutarlarından az olması durumunda, kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.

Bir stok kaleminin (veya benzer kalemlerin oluşturduğu stok grubunun) tamamlama ve satış maliyeti (gideri) düşülmüş satış fiyatının, defter değerinden daha düşük olması durumunda, defter değeri ile tamamlama ve satış giderleri düşülmüş satış fiyatı arasındaki fark kadar olan tutarı, değer düşüklüğü karşılığı olarak ayrılır ve gelir tablosunun satışların maliyeti bölümünde raporlanır.

Stokların tamamlama ve satış maliyeti düşülmüş satış fiyatlarının kalem kalem belirlenmesinin uygulamada mümkün olmaması durumunda, işletme, değer düşüklüğünün değerlendirilmesi amacına yönelik olarak, benzer amaçlara veya nihai kullanıma sahip olan, aynı coğrafi bölgede üretilen ve satılan stok kalemlerini ilgili olduğu ürün grubunda gruplayabilir.

İşletme, izleyen her bir dönemde stokların tamamlama ve satış maliyeti düşülmüş satış fiyatını yeniden hesaplar. Daha önce stoklarda değer düşüklüğüne neden olan koşulların geçerliliğini kaybetmesi veya değişen ekonomik koşullar nedeniyle tamamlama ve satış maliyeti düşülmüş satış fiyatında artış olduğunun açık bir göstergesinin bulunduğu durumlarda, ayrılan değer düşüklüğü karşılığı iptal edilir, Böylece maliyet veya gözden geçirilen tamamlama ve satış maliyeti düşülmüş satış fiyatından düşük olan fiyat, stokların yeni defter değeri olur. Karşılığı aşan değer artışları stoklara eklenmez.

İşleyişi:

Stokların net gerçekleşebilir değeri (tamamlama ve satış maliyetleri düşülmüş satış fiyatı), maliyet fiyatının altına düşüp stok değer düşüklüğü tespit edildiğinde “626 Stok Değer Düşüklüğü Karşılık Giderleri” hesabının borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılık ayrılan stok kaleminin işletme içinde kullanılması ya da satılması halinde; bu hesaba borç kaydedilerek, ilgili stokun kayıtlı değerinden mahsup edilir. Daha önce değer düşüklüğü hesaplanıp karşılık ayrılan stok kalemlerinin koşulların değişmesi nedeni ile net gerçekleşebilir tutarında artışlar olmuş ve değer düşüklüğü riski ortadan kalkmış ise; daha önce ayrılan karşılık iptal edilir ve “627 Stok Değer Düşüklüğü Karşılık İptalleri” hesabına aktarılarak bu hesaba borç yazılır. Karşılık iptalleri, karşılığın ayrıldığı aynı hesap döneminde olması durumunda, iptal edilen tutarlar, dönem içinde ayrılan karşılık giderleri tutarından mahsup edilir.

159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

Yurtiçinden ya da yurtdışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yapılan ödemeler bu hesaba borç, malın teslimi üzerine alacak kaydedilir.

16 CANLI VARLIKLAR

Biyolojik dönüşüm geçirebilme özelliğine sahip canlı varlıklar (yaşayan hayvanlar ve bitkiler) bu grupta açılan hesaplarda izlenir.

Canlı varlıklar, elde tutulduğu sürede değişime uğrama özelliğine sahiptir.Canlı varlıklarda büyüme, bozulma, üretim ve döllenme şeklinde oluşan biyolojik değişim canlı varlıklarda niteliksel ve niceliksel değişim yaratır. Biyolojik değişim sonucunda canlı varlığın kalitesinde (örneğin genetik özellikler, yoğunluk, olgunluk, yağ miktarı, protein içeriği vb.) veya miktarında (örneğin soy, ağırlık, hacim, tomurcuk sayısı vb.) yaratılan değişiklikler, rutin bir yönetim işlevi olarak, ölçülür ve izlenir.

Canlı varlıkların özellikleri göz önünde tutularak Tekdüzen Hesap Planında dönen ve duran varlıklarda özel birer grup oluşturulmuştur. En çok on iki ay içinde satılacak veya canlı olma niteliğini kaybedecek varlıklar bu grupta açılacak hesaplarda izlenir. Canlı varlıklardan hasatı yapılan ürünler (yumurta, et ürünleri, meyveler vb) ile yaşam süreci sona eren diğer canlı varlıklar bu gruptaki hesaplarda değil “15 Stoklar” grubundaki hesaplarda izlenir.

Canlı varlıklar, bu gruptaki hesaplara “711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma”, “721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma” ve “731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma” hesaplarının alacağı karşılığında kaydedilir

Canlı varlıklar ilk muhasebeleştirmede ve dönem sonlarında gerçeğe uygun değerin güvenilir olarak ölçülemediği durumlar hariç, gerçeğe uygun değerlerinden tahmini pazaryeri maliyetleri (aracılara ve simsarlara ödenecek komisyonlar,düzenleyici kuruluşlar ve mal borsalarına ödenecek vergiler, transfer ve gümrük vergileri) düşülmüş net gerçeğe uygun değerleri ile ölçülür. Gerçeğe uygun değerdeki artışlar, ilgili canlı varlık hesabının borcuna, “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına alacak kaydedilir. Gerçeğe uygun değerdeki azalışlar ise; ilgili canlı varlık hesabına alacak, “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabına borç kaydedilir. Canlı varlıkların gerçeğe uygun değerinin güvenilir olarak ölçülemediği durumlarda, bu varlıklar maliyet değeri ile değerlenir. Gerçeğe uygun değerin tespitinde özel bir çaba ve ek maliyete katlanılmasını gerektiren durumlarda, KOBİ TFRS’yi uygulayan işletmeler canlı varlıkları maliyet değerleriyle ölçerler.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

160 TARLA BİTKİLERİ

İşletmede yetiştirilen buğday, arpa, mercimek vb. tek yıllık tarla bitkileri için katlanılan maliyetler ile bunlardaki değer değişikliklerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Hesap; tarla bitkisi için dönem içinde oluşan üretim maliyetlerinin aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen olgunlaşmış tarla bitkisinin tarlada satın alınmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) tarla bitkilerindeki değer artışından dolayı borçlanır; tarla bitkilerinin herhangi bir nedenle elden çıkarılmasında, bitkilerinin hasat edilerek stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) bitkilerin değerinde bir azalış tespit edildiğinde alacaklanır. Raporlama döneminde gerçeğe uygun değerdeki artışlar, “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına alacak kaydedilmesi, azalışlar ise; “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabına borç kaydedilmesi suretiyle muhasebeleştirilir.

161 BAHÇE BİTKİLERİ

Bu hesap; işletmede yetiştirilen domates, marul, salatalık, patlıcan ve kabak gibi sebzeler için katlanılan maliyetler ile bunlardaki değer değişikliklerinin izlenmesinde

İşleyişi

Hesap; bahçe bitkisi için dönem içinde oluşan üretim maliyetlerinin aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen olgunlaşmış bahçe bitkisinin bahçede satın alınmasında, değerleme döneminde, bahçe bitkilerindeki değer artışından dolayı borçlanır; bahçe bitkilerinin herhangi bir nedenle elden çıkarılmasında, bitkilerinin hasat edilerek stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde bitkilerin değerinde bir azalış tespit edildiğinde alacaklanır. Raporlama döneminde gerçeğe uygun değerdeki artışlar, “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına alacak kaydedilmesi, azalışlar ise; “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabına borç kaydedilmesi suretiyle muhasebeleştirilir.

162 BÜYÜKBAŞ HAYVANLAR (BİR YIL İÇİNDE ELDEN ÇIKARTILACAK)

İşletmede beslenen ve bir yıldan daha az bir zaman içinde elden çıkartılacak inek, dana, at, vb. gibi büyükbaş hayvanlar için katlanılan maliyetlerin ve bunların değer değişikliklerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Hesap; büyükbaş hayvanlar için dönem içinde oluşan üretim maliyetlerinin ilk aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen yetişmiş büyükbaş hayvanların satın alınmasında, doğurma suretiyle çoğalmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) büyükbaş hayvanların gerçeğe uygun değer artışından dolayı borçlanır.Hesap büyükbaş hayvanların herhangi bir nedenle elden çıkarılmasında, kesilerek stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) büyükbaş hayvanların gerçeğe uygun değerinde bir azalış tespit edildiğinde veya herhangi bir nedenle (hastalık, yangın, sel vb.) ölmesi nedeniyle alacaklanır. Raporlama döneminde gerçeğe uygun değerdeki artışlar, “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına alacak kaydedilmesi, azalışlar ise; “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabına borç kaydedilmesi suretiyle muhasebeleştirilir.

163 KÜÇÜKBAŞ HAYVANLAR

İşletmede beslenen ve bir yıldan daha az bir zaman içinde elden çıkartılacak koyun, keçi gibi küçübaş hayvanlar için için katlanılan maliyetlerin ve bunların değer değişikliklerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Hesap; küçükbaş hayvanlar için dönem içinde oluşan üretim maliyetlerinin ilk aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen yetişmiş küçükbaş hayvanların satın alınmasında, doğurma suretiyle çoğalmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) küçükbaş hayvanların gerçeğe uygun değer artışından dolayı borçlanır. Hesap küçükbaş hayvanların herhangi bir nedenle elden çıkarılmasında, kesilerek stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) küçükbaş hayvanların gerçeğe uygun değerinde bir azalış tespit edildiğinde veya herhangi bir nedenle (hastalık, yangın, sel vb.) ölmesi nedeniyle alacaklanır Raporlama döneminde gerçeğe uygun değerdeki artışlar, “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına alacak kaydedilmesi, azalışlar ise; “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabına borç kaydedilmesi suretiyle muhasebeleştirilir.

164 KANATLI HAYVANLAR

İşletmede beslenen ve bir yıldan daha az bir zaman içinde elden çıkartılacak tavuk, hindi ve bıldırcın gibi kanatlı kümes hayvanlar için katlanılan maliyetlerin ve bunların değer değişikliklerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Hesap; kanatlı hayvanlar için dönem içinde oluşan üretim maliyetlerinin ilk aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen yetişmiş kanatlı hayvanların satın alınmasında, çoğalmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) kanatlı hayvanların gerçeğe uygun değer artışından dolayı borçlanır. Hesap kanatlı hayvanların herhangi bir nedenle elden çıkarılmasında, kesilerek stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) kanatlı hayvanların gerçeğe uygun değerinde bir azalış tespit edildiğinde alacaklanır. Raporlama döneminde gerçeğe uygun değerdeki artışlar, “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına alacak kaydedilmesi, azalışlar ise; “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabına borç kaydedilmesi suretiyle muhasebeleştirilir.

165 SU HAYVANLARI

Bu hesap,İşletmede yetiştirilen ve bir yıldan daha az bir zaman içinde elden çıkartılacak her türlü balık ve diğer su ürünleri için katlanılan maliyetlerin ve bunların değer değişikliklerinin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Hesap; su hayvanları için dönem içinde oluşan üretim maliyetlerinin ilk aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen yetişmiş su hayvanlarının satın alınmasında, çoğalmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) su hayvanlarının gerçeğe uygun değer artışından dolayı borçlanır. Hesap su hayvanlarının herhangi bir nedenle elden çıkarılmasında, tüketilmek üzere stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) su hayvanlarının gerçeğe uygun değerinde bir azalış tespit edildiğinde veya herhangi bir nedenle (hastalık, yangın, sel vb.) ölmesi nedeniyle alacaklanır. Raporlama döneminde gerçeğe uygun değerdeki artışlar, “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına alacak kaydedilmesi, azalışlar ise; “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabına borç kaydedilmesi suretiyle muhasebeleştirilir.

166 DİĞER CANLI VARLIKLAR

Bu hesap, yukarıda tanımlanan canlı varlıklar dışındaki bir yıl içinde elden çıkartılacak canlı varlıklar için katlanılan maliyetlerin ve bunların değer değişikliklerininizlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Hesap; diğer canlı varlıklar için dönem içinde oluşan üretim maliyetlerinin ilk aktifleştirilmesinde, satın alınmasında, çoğalmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) canlı varlıkların gerçeğe uygun değer artışından dolayı borçlanır.Hesap canlı varlıkların herhangi bir nedenle elden çıkarılmasında, kullanılmak veya satılmak amacıyla stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) gerçeğe uygun değerinde bir azalış tespit edildiğinde alacaklanır. Raporlama döneminde gerçeğe uygun değerdeki artışlar, “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına alacak kaydedilmesi, azalışlar ise; “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabına borç kaydedilmesi suretiyle muhasebeleştirilir.

167 CANLI VARLIKLAR DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIKLARI (-)

Bu hesap, “16 Canlı Varlıklar” grubunda bulunan canlı varlıkların maliyet bedeli ile değerlenmesi durumunda dönem sonunda canlı varlıkların satış maliyetleri (giderleri) düşülmüş satış fiyatının (net gerçekleşebilir değerin), maliyet bedelinin altına düşmesi durumunda ayrılan değer düşüklüğü karşılıklarının izlenmesinde kullanılır. Canlı varlıkların gerçeğe uygun değerleri ile izlenmesi durumunda bu hesap kullanılmaz.

Bir canlı varlık kaleminin (veya benzer kalemlerin oluşturduğu canlı varlık grubunun) tamamlama ve satış maliyeti (gideri) düşülmüş satış fiyatının, defter değerinden daha düşük olması durumunda, defter değeri ile tamamlama ve satış giderleri düşülmüş satış fiyatı arasındaki fark kadar olan tutarı, değer düşüklüğü karşılığı olarak ayrılır ve gelir tablosuna satışların maliyeti kapsamında canlı varlıklar değer azalışı olarak raporlanır.

İşletme, izleyen her bir dönemde canlı varlıkların net gerçekleşebilir değerini (tamamlama ve satış maliyeti düşülmüş satış fiyatını) yeniden hesaplar. Daha önce canlı varlıklarda değer düşüklüğüne neden olan koşulların geçerliliğini kaybetmesi veya değişen ekonomik koşullar nedeniyle tamamlama ve satış maliyeti düşülmüş satış fiyatında artış olduğunun açık bir göstergesinin olduğu durumlarda, ayrılan değer düşüklüğü karşılığı iptal edilir. Böylece maliyet veya gözden geçirilen tamamlama ve satış maliyeti düşülmüş satış fiyatından düşük olan fiyat, canlı varlıkların yeni defter değeri olur Karşılığı aşan değer artışları canlı varlık maliyetlerine eklenmez.

İşleyişi:

Canlı varlıkların net gerçekleşebilir değeri (tamamlama ve satış maliyetleri düşülmüş satış fiyatı), maliyet fiyatının altına düşüp canlı varlık değer düşüklüğü tespit edildiğinde, “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabının borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılık ayrılan canlı varlık kaleminin işletme içinde kullanılması ya da satılması halinde; ilgili canlı varlık hesabının alacağı ile bu hesaba borç kaydedilir. Daha önce değer düşüklüğü hesaplanıp karşılık ayrılan canlı varlık kalemlerinin koşulların değişmesi nedeni ile net gerçekleşebilir tutarında artışlar olmuş ve değer düşüklüğü riski ortadan kalkmış ise, daha önce ayrılan karşılık iptal edilir ve “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına aktarılarak bu hesaba borç yazılır. Karşılık iptalleri, karşılığın ayrıldığı aynı hesap döneminde olması durumunda, iptal edilen tutarlar, dönem içinde ayrılan ve 628 no’lu hesaba kaydedilen değer azalışları hesabından mahsup edilir.

169 VERİLEN SİPARIŞ AVANSLARI

Yurtiçinden ya da yurtdışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan canlı varlıklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yapılan ödemeler bu hesaba borç, malın ve hizmetin teslimi üzerine alacak kaydedilir.

17 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

Yukarıda belirtilen bölümlere girmediği için özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer çeşitli dönen varlık kalemleri bu grupta yer alır. Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir:

170 DEVREDEN KATMA DEĞER VERGİSİ

Bir dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer vergisinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

“171 İndirilecek KDV” hesabının “368 Hesaplanan KDV” hesabı ile karşılaştırılmasından sonraki kalanı dönem sonlarında söz konusu hesaba karşılık bu hesaba borç, izleyen dönem veya dönemlerde yapılacak indirimler alacak kaydedilir.

171 İNDİRİLECEK KDV

Cari dönemde, her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi

Mal ve hizmet alımlarından doğan indirilecek katma değer vergisi bu hesaba borç, mevzuat gereği yapılan indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler ile indirilemeyen ve “170 Devreden KDV” hesabına aktarılan tutarlar bu hesaba alacak yazılır.

172 DİĞER KDV

Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir.

173 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER

Bu hesap, mevzuat gereğince peşin ödenen ve bir yıl içinde indirim konusu yapılabilecek gelir, kurumlar ve diğer vergilerin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Peşin ödenen ve bir yıl içinde indirim konusu yapılabilecek gelir, kurumlar ve diğer vergiler, bu hesaba borç yazılır. Dönem sonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen “37 Dönem Kârı Vergi ve Yasal Yükümlülük Karşılıkları” grubunda bulunan “371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri” hesabının borcuna aktarılır. Ancak aktarılacak tutar “370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları” hesabının tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.

174

175 İŞ AVANSLARI

İşletme adına mal ve hizmet satın alacak, işletme adına bir kısım gider ve ödemeleri yapacak personel ve personel dışındaki kişilere verilen iş avanslarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Avans verildiğinde bu hesaba borç; avans alanın ibraz ettiği harcama veya ödeme belgelerine dayanılarak ilgili hesapların borcu karşılığında, bu hesaba alacak kaydedilir.

176 PERSONEL AVANSLARI

Personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yapılan ödemeler bu hesaba borç; nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar ve tevdi edilen belgeler tutarı alacak kaydedilir.

177SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI

Sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklar vb. noksanlarıyla, tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanların geçici olarak izlendiği hesaptır. Dönem sonunda noksanın nedeninin bulunup hesabın kapatılması temel ilkedir.

İşleyişi:

Noksanlığın ortaya çıkması ile hesaba borç, sorumlularından tahsili veya zarar kaydedilmesi halinde ise alacak kaydedilir.

178 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR

Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli dönen varlıkların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli dönen varlıklarda meydana gelen artışlar bu hesaba borç, azalışlar ise alacak kaydedilir.

179

18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

Bu grup, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin alacak niteliği kazanması hesap döneminden sonra oluşacak gelirlerden oluşur. Bu grup hesapları aşağıdaki gibidir:

180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER

Bu hesap, on iki aylık süre içinde ilgili aylarda ilgili gider hesaplarına aktarılması gereken, gelecek aylara ait peşin ödenmiş giderleri izlemek için kullanılır.

İşleyişi:

Gelecek aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin olarak ödenen giderler, bu hesabın borcuna kaydedilir. Gelecek aylarda bu hesaba alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesabına aktarılır. Dönem sonlarında, duran varlık grubunda “280 Gelecek Yıllara Ait Giderler” hesabında izlenen gider tutarlarının izleyen dönemin on iki aya isabet eden tutarları, bu hesabın borcuna aktarılır.

181

182 ÖNCEDEN YAPILAN İŞLER (İNŞAAT TAAHHÜTLERİ İLE İLGİLİ)

Bu hesap, “TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri” Standardı kapsamında; yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde, cari dönem için değil, gelecekte yapılmak üzere planlanmış olmasına karşın cari dönemde yapılmış işlere ilişkin olarak cari dönemde harcanan tutarların izlenmesinde kullanılır. Gelecekte yapılması planlanmış olan işlere ilişkin ola­rak katlanılan maliyetler, cari dönemin işin tamamlanma düzeyinin hesaplanmasında dikkate alınmaz ve cari dönemin sonuç hesaplarına yansıtılmaz, bir varlık olarak muhasebeleştirilir.

“TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri” Standardına ve KOBİ TFRS’de yer alan inşaat sözleşmeleri hükümlerine göre; cari dönemde taahhüt edilen inşaat sözleşmeleri ile ilgili maliyetler aktifleştirilmez ve doğrudan sonuç hesaplarına aktarılır. Ancak, katlanılan maliyet; cari dönemin inşaat işleri ile ilgili olmayıp, gelecekte yapılması planlanmış inşaat işlerine aitse, bu maliyetler, önceden yapılan maliyetler olarak yapılmakta olan iş kapsamında işlem görür.

İşleyişi:

“740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabında veya “742 Hizmetlerle İlgili Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri”, “744 Hizmetlerle İlgili Direkt İşçilik Giderleri”, “746 Hizmetlerle İlgili Genel Üretim Giderleri” hesaplarında izlenen maliyetlerden; cari dönem işlerine ait olmayıp, gelecek yıllarda yapılması gereken işlere ilişkin tutarlar, “741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma” hesabı alacağı veya 743, 745 ve 747 no’lu yansıtma hesapları ile bu hesabın borcuna aktarılır.

Ait olduğu dönem gelip gelir tahakkuk ettiğinde, söz konusu maliyetler bu hesabın alacağına, yapılan işin hizmet maliyeti olarak “622 Satılan Hizmet Maliyeti” hesabına borç kaydedilir. İş sahibinden bu amaçla alınan veya alınacak hakediş tutarları da satışlar hesabına kaydedilerek gelir oluşturulur ve gelir tablosunda bu maliyetle eşleşir.

183

184 ERTELENMİŞ GİDERLER

Bu hesap, gelecek on iki ay içinde giderlere aktarılacak ertelenmiş giderlerin izlenmesinde kullanılır. Borç reeskontları (borçların itfa edilmiş maliyet değerine indirgenmesi) için hesaplanan ertelenmiş faiz giderleri bu hesapta izlenmez. Borç hesaplarının değerini düzeltmek üzere ilgili grupta açılan hesaplarda izlenir.

İşleyişi:

Ertelenmiş giderler tahakkuk ettikçe bu hesaba borç kaydedilir. İlgili aylarda ilgili gider hesaplarına aktarımında hesaba alacak yazılır. Dönem sonlarında, duran varlık grubunda “284 Ertelenmiş Giderler” hesabında izlenen ertelenmiş gider tutarlarının izleyen dönemin on iki aya isabet eden tutarları, “284 Ertelenmiş Giderler” hesabından bu hesabın borcuna aktarılır.

185 GELİR TAHAKKUKLARI

Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Dönem sonlarında, cari döneme ait olarak hesaplanan gelir tutarları, ilgili hâsılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Ayrıca daha önceki dönemlerde “285 Gelir Tahakkukları” hesabına kaydedilen tutarların izleyen cari dönemde tahsil edilecek veya kesinleşecek tutarları bu hesabın borcuna “285 Gelir Tahakkukları” hesabının alacağına kaydedilir. Sonraki dönemde, alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık ilgili hesapların borcuna geçirilerek kapatılır.

186 HAKEDİŞE BAĞLANACAK İŞLERDEN GELİR TAHAKKUKLARI

Bu hesap; “TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri” Standardına ve KOBİ TFRS’de yer alan inşaat sözleşmeleri hükümleri kapsamında; tamamlanma düzeyine göre veya maliyet tutarına eşdeğer tutarın gelirler hesabına alınması esasına göre gelir olarak kaydedilen ancak henüz hakedişe bağlanmamış gelir tahakkuklarının izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi

Henüz hakedişi düzenlenmemiş olan, ancak sonuç hesaplarına cari dönem gelirleri olarak kaydedilen tutarlar bu hesaba borç, “60 Brüt Esas Faaliyet Gelirleri” grubundaki ilgili satışlar hesabına ise alacak yazılır. Tahsilât yapıldığında bu hesaba alacak kaydedilir.

187

188

189

19 SATIŞ AMAÇLI ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLAR VE DURDURULAN FAALİYETLERE İLİŞKİN VARLIKLAR (KOBİ TFRS’Yİ UYGULAYANLAR BU HESAP GRUBUNU KULLANMAZ)

“TFRS 5 Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler” Standardı kapsamında; satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar ve durdurulan faaliyetlere ve bölümlere ilişkin varlıklar bu grupta açılacak hesaplarda izlenir. Duran varlıkların kullanımından vazgeçilerek satılmasına karar verilmesi ve derhal satılabilecek durumda olması ve satış olasılığının yüksek olması durumunda, duran varlıklar kendi gruplarından bu gruba aktarılır. Ayrıca bir duran varlık kaleminin on iki ay içerisinde satılması niyetiyle edinilmiş olması ve yönetimin aktif olarak alıcı arıyor olmasına dair kanıt olması durumunda satın alınan duran varlıklar satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar olarak sınıflandırılır ve bu gruptaki hesaplarda izlenir.

Bir duran varlığın satış amaçlı elde tutulan duran varlık olarak sınıflandırıla­bilmesi için;

- Varlığın satışa hazır durumda olması,

- İşletme yönetiminin satışı taahhüt etmiş olması,

- Satışın en fazla bir yıl içinde gerçekleşme olasılığının bulunması,

- Varlığın, gerçeğe uygun değeriyle uyumlu, uygun bir fiyattan pazarlanıyor olması,

- Alıcı arayışının aktif bir şekilde yapılıyor olması,

gerekir (buna göre örneğin; sökülerek tasnifi yapılacak bir tesis, gelecek yıl yenisi edinilecek bir makine, belirli bir müşterisi olmayan ancak bir müşterisi çıkarsa satılabilecek bir değirmen gibi varlıklar bu hesaba alınmaz).

Elden çıkarılacak duran varlığın aktif bir piyasasının olmaması ve bir yıl içinde elden çıkartılmasının mümkün görülmediği durumlarda, elden çıkartılacak duran varlıklar bu gruptakihesaplarda değil “294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar” hesabında izlenir.

Aynı şekilde, kullanımdan çekilecek duran varlıklar, satış amaçlı olarak sınıflandı­rılamaz, kullanımdan çekildiklerinde, elden çıkartılıncaya kadar duran varlıklar grubundaki 294 no’lu hesapta izlenir.

Çeşitli olaylar ve koşullar nedeniyle satış işleminin tamamlanma süreci bir yıldan fazlaya uzasa dahi, işletmenin satış planının devam etmekte olduğuna dair yeterli kanıtların bulunması durumunda, sürenin uzaması ilgili varlığın satış amaçlı elde tutulan varlık olarak sınıflandırılmasını engellemez.

İşletme, bir duran varlığın (maddi duran varlıklar, maddi olmayan duran varlıklar, bağlı ortaklıklardaki, iştiraklerdeki ve iş ortaklıklarındaki yatırımlar da dâhil olacak şekilde) defter değerinin, kullanımdan ziyade esas olarak satış işlemi vasıtası ile geri kazanılacak olması durumunda, söz konusu duran varlığı satış amaçlı olarak sınıflandırır.

Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir:

190 SATIŞ AMAÇLI ELDE TUTULAN MADDİ DURAN VARLIKLAR

Bu hesap; satış amaçlı elde tutulan maddi duran varlıkların izlenmesinde kullanılır. Bu hesapta izlenen maddi duran varlıkların en fazla bir yıl içinde gerçeğe uygun değeriyle uyumlu bir fiyattan elden çıkartılacak nitelikte olması ve aktif bir piyasanın bulunması gerekir. Kullanımdan çekilecek olan maddi duran varlıklar veya elden çıkartılacak maddi duran varlığın aktif bir piyasasının olmadığı durumlarda bu hesap kullanılmaz. Bu nitelikteki varlıklar “294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar” hesabında izlenir.

İşleyişi:

Maddi duran varlık, satış amaçlı elde tutulan duran varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden (net gerçekleşebilir değerinden) küçük olanı ile muhasebeleştirilmek üzere bu hesaba borç kaydedilir.İlgili varlık elden çıkartıldığında veya satış amaçlı elde tutulan duran varlık niteliğini kaybettiğinde hesaba alacak kaydedilir.

Bu nitelikteki maddi duran varlıklar üzerinden amortisman ayırma işlemi durdurulur.

Satış amaçlı elde tutulan varlık olarak sınıflandırılıp bu hesaba aktarılan duran varlıkların kayıtlı değeri, satış giderleri düşüldükten sonraki gerçeğe uygun değerinden daha düşükse, aradaki fark sonuç hesaplarından “685 Satış Amaçlı Elde Tutulan Maddi Duran Varlık Gider ve Satış Zararları” hesabına zarar olarak kaydedilir. Satış maliyetleri düşüldükten sonraki gerçeğe uygun değeri, kayıtlı değerden daha fazla olması durumunda, aradaki fark gelir olarak kaydedilmez ve varlık kayıtlı değer ile bu hesaba aktarılır.

Daha sonra hemen elden çıkartmak amacıyla maddi duran varlık edinilmiş olabilir. Bir yıl içinde elden çıkartılmasının mümkün olması ve on iki ay içinde derhal satılabilecek olması gibi satış olasılığının yüksek görülmesi durumlarında, varlık edinildiğinde maliyet fiyatıyla doğrudan bu hesaba borç kaydedilir.

193 ELDEN ÇIKARTILACAK İŞTİRAKLER

Bu hesap; satış amaçlı elde tutulan iştiraklerin izlenmesinde kullanılır. Bu hesapta izlenen iştiraklerin en fazla bir yıl içinde gerçeğe uygun değeriyle uyumlu bir fiyattan elden çıkartılacak nitelikte olması ve aktif bir piyasanın bulunması gerekir. İşletme iştirakin satışını ilan etmiş ve müşteri bekleme veya seçme aşamasında ise ilgili iştirak hesabı bu hesaba aktarılır.Bir iştirakteki katılım payının on iki ay içerisinde satılması niyetiyle edinilmiş olması ve yönetimin aktif olarak alıcı arıyor olmasına dair kanıt olması durumunda satın alınan iştirak payları elden çıkartılacak iştirak olarak sınıflandırılır ve doğrudan bu hesaba kaydedilir.

İşleyişi:

İştirakler; satış amaçlı elde tutulan duran varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile muhasebeleştirilmek üzere bu hesaba borç kaydedilir. Ayrıca on iki ay içinde satılmak niyetiyle alınan iştirakler de maliyet fiyatıyla bu hesaba borç kaydedilir İlgili iştirak elden çıkartıldığında veya satış amaçlı elde tutulan duran varlık niteliğini kaybettiğinde hesaba alacak kaydedilir.

194 ELDEN ÇIKARTILACAK BAĞLI ORTAKLIKLAR

Bu hesap; satış amaçlı elde tutulan bağlı ortaklıkların izlenmesinde kullanılır. Bu hesapta izlenen bağlı ortaklıkların en fazla bir yıl içinde gerçeğe uygun değeriyle uyumlu bir fiyattan elden çıkartılacak nitelikte olması ve aktif bir piyasanın bulunması gerekir. İşletme bağlı ortaklığın satışını ilan etmiş ve müşteri bekleme veya seçme aşamasında ise ilgili bağlı ortaklık hesabı bu hesaba aktarılır.Bağlı ortaklıktaki katılım payının on iki ay içerisinde satılması niyetiyle edinilmiş olması ve yönetimin aktif olarak alıcı arıyor olmasına dair kanıt olması durumunda satın alınan bağlı ortaklık payları elden çıkartılacak bağlı ortaklık olarak sınıflandırılır ve doğrudan bu hesaba kaydedilir.

İşleyişi:

Bağlı ortaklıklar; satış amaçlı elde tutulan duran varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile muhasebeleştirilmek üzere bu hesaba borç kaydedilir. Ayrıca on iki ay içinde satılmak niyetiyle alınan bağlı ortaklıklar da maliyet fiyatıyla bu hesaba borç kaydedilir. İlgili bağlı ortaklık elden çıkartıldığında veya satış amaçlı elde tutulan duran varlık niteliğini kaybettiğinde hesaba alacak kaydedilir

195 ELDEN ÇIKARTILACAK İŞ ORTAKLIKLARI

Bu hesap; satış amaçlı elde tutulan iş ortaklıklarındaki payların izlenmesinde kullanılır. Bu hesapta izlenen birlikte iş yapılan ortaklıklardaki payların en fazla on iki ay içinde gerçeğe uygun değeriyle uyumlu bir fiyattan elden çıkartılacak nitelikte olması ve aktif bir piyasanın bulunması gerekir. İşletme iş ortaklıklarındaki payların satışını ilan etmiş ve müşteri bekleme veya seçme aşamasında ise ilgili iş ortaklık payları bu hesaba aktarılır.İş ortaklıklarındaki katılım payının on iki ay içerisinde satılması niyetiyle edinilmiş olması ve yönetimin aktif olarak alıcı arıyor olmasına dair kanıt olması durumunda satın alınan iş ortaklığı payları elden çıkartılacak iş ortaklıkları olarak sınıflandırılır ve doğrudan bu hesaba kaydedilir.

İşleyişi:

İş ortaklıkları; satış amaçlı elde tutulan duran varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile muhasebeleştirilmek üzere bu hesaba borç kaydedilir. Ayrıca on iki ay içinde satılmak niyetiyle alınan iş ortaklıkları da maliyet fiyatıyla bu hesaba borç kaydedilir. İlgili iş ortaklığı elden çıkartıldığında veya satış amaçlı elde tutulan duran varlık niteliğini kaybettiğinde hesaba alacak kaydedilir

196

197 TEMETTÜ OLARAK DAĞITILACAK NAKİT DIŞI VARLIKLAR

Bu hesap, işletmenin bir duran varlığı veya elden çıkarılacak varlık grubunu ortaklarına dağıtma yönünde taahhütte bulunduğu durumlarda, ortaklara dağıtılacak duran varlık veya elden çıkarılacak varlıkların izlenmesinde kullanılır.

Bu hesapta izlenecek varlıkların, mevcut durumlarının hemen dağıtılabilme imkânlarının bulunması ve dağıtımın gerçekleşme olasılığının yüksek olması gerekir. Dağıtımın gerçekleşme olasılığının yüksek olabilmesi için, dağıtımın tamamlanmasına yönelik işlemlere başlanmış olması ve söz konusu işlemlerin, ilgili varlığın ortaklara dağıtım amacıyla elde tutulan olarak sınıflandığı tarihten itibaren bir yıl içerisinde tamamlanacağının beklenmesi gerekir. Dağıtımın tamamlanmasına yönelik işlemler, dağıtımda önemli değişiklikler yapılması veya dağıtım işleminden vazgeçilmesi ihtimallerinin düşük olduğunu göstermelidir.

İşleyişi:

Bir duran varlık veya elden çıkarılacak varlık grubu ortaklara dağıtım amacıyla elde tutulan varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile muhasebeleştirilmek üzere bu hesaba borç kaydedilir. İlgili varlık ortaklara dağıtıldığında veya ortaklara dağıtılacak nakit dışı varlık niteliğini kaybettiğinde hesaba alacak kaydedilir

198 DURDURULAN BÖLÜMLERE VE FAALİYETLERE İLİŞKİN VARLIKLAR

Bu hesap; faaliyetleri durdurulan bölümlerdeki satılmak üzere elde tutulan varlıkların izlenmesinde kullanılır. Bu hesapta izlenen varlıkların en fazla on iki ay içinde gerçeğe uygun değeriyle uyumlu bir fiyattan elden çıkartılacak nitelikte olması ve aktif bir piyasanın bulunması gerekir.

İşleyişi:

Durdurulan bölümlere ilişkin varlıklar; satışamaçlı elde tutulan duran varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile muhasebeleştirilmek üzere bu hesaba borç kaydedilir. İlgili varlık elden çıkartıldığında veya satış amaçlı elde tutulan duran varlık niteliğini kaybettiğinde hesaba alacak kaydedilir

199 DİĞER SATIŞ AMAÇLI ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLAR

Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan satış amaçlı elde tutulan duran varlık olarak sınıflandırılan veya durdurulan diğer faaliyetlere ait çeşitli varlıkların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Varlıklar; satışamaçlı elde tutulan duran varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile muhasebeleştirilmek üzere bu hesaba borç kaydedilir. İlgili varlık elden çıkartıldığında veya satış amaçlı elde tutulan duran varlık niteliğini kaybettiğinde hesaba alacak kaydedilir

2 DURAN VARLIKLAR

Bu ana hesap grubu; bir yıldan veya bir normal faaliyet döneminden daha uzun sürelerle, işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için kullanılmak amacıyla elde edilen ve ilke olarak on iki ayda veya normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülmeyen varlıkları kapsar. Duran varlıklar; esas faaliyetlerden (ticari) alacaklar, ilişkili taraflardan alacaklar, diğer alacaklar, finansal yatırımlar, canlı varlıklar, yatırım amaçlı gayrimenkuller, maddi duran varlıklar, şerefiye, maddi olmayan duran varlıklar, yeraltı kaynaklarının araştırma ve değerlendirme maliyetleri, gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları, ertelenen vergi varlıkları ve diğer duran varlıklar olarak bölümlenir.

20 ESAS VE DİĞER FAALİYETLERDEN ALACAKLAR

Bu hesap grubunda esas faaliyetlerden doğan alacak (ticari alacaklar) hesapları ile diğer alacak hesapları yer alır. Genelde uzun vadeli esas faaliyet (ticari) alacakları daha az çalıştığından bu gruptaki hesaplar sınırlı tutulmuştur. Alt hesaplarda kısa vadeli alacaklar paralellinde hesaplar açılması gerekmektedir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

200–203 ESAS FAALİYETLERDEN ALACAKLAR(TİCARİ ALACAKLAR)

Bu grubun 200–203 no’lu hesapları esas faaliyetlerden alacakların (ticari alacakların) izlenmesinde kullanılır. Genellikle esas faaliyet (ticari) alacakları kısa vadeli olmakla beraber bazı sektörlerde istisnai durumlarda uzun vadeli nitelik taşıyabilir. Esas faaliyet (ticari) alacağının tahakkuk ettiği tarihte sözleşmeye bağlı olarak esas faaliyet (ticari) alacağının on iki aydan daha uzun süreye isabet eden taksitleri bu gruptaki hesaplarda izlenir. Vadesi on iki ayın altına düşen tutarlar raporlama tarihlerinde bu gruptan dönen varlıklardaki ilgili hesaplara aktarılır.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

200 ALICILARDAN ESAS FAALİYET ALACAKLARI

İşletmenin esas faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından (sunuşlarından) kaynaklanan ve normal faaliyet döneminden uzun süreli her türlü senetli senetsiz alacakları ifade eder. Hesap alt hesaplarda aşağıdaki gibi bölümlenir:

- Alıcılar

- Alacak Senetleri

- İleri Tarihli Çekler

- Kredi Kartlarından Alacaklar

- İş Sahibine Yansıtılacak Maliyetlerden Alacaklar

- Diğer Çeşitli Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları

İşleyişi:

Esas faaliyetlerden alacaklar ortaya çıktığında bu hesaba borç, kısa vadeli esas faaliyet (ticari) alacakları grubundaki ilişkili hesaba devrinde, başka bir hesapla mahsubunda veya tahsilinde alacak kaydedilir.

201 İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ESAS FAALİYET (TİCARİ) ALACAKLARI

İşletmenin ilişkili taraflara faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan ve vadesi normal faaliyet döneminden daha uzun olan esas faaliyet (ticari) alacakları bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

İlişkili tarafa yapılan mal ve hizmet satışlarından doğan vadesi on iki aydan uzun vadeli esas faaliyet (ticari) alacakları bu hesaba borç, kısa vadeli esas faaliyet (ticari) alacakları grubundaki ilişkili hesaba devrinde veya tahsilinde ya da başka bir hesapla mahsubunda alacak kaydedilir.

202 ERTELENMİŞ FAİZ GELİRLERİ (ESAS FAALİYET (TİCARİ) ALACAKLARI REESKONTU) (-)

Bu hesap; “200 Alıcılardan Esas Faaliyet Alacakları” ile “201 İlişkili Taraflardan Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları” hesaplarında yer alan vadeleri on iki aydan fazla olan senetli veya senetsiz alacak tutarlarının kapsamında olup da gelir yazılması gelecek yıllara ertelenmiş bulunan tutarların izlenmesinde kullanılır. Bu hesaptaki tutar, esas faaliyetlerden (ticari) olan alacakları dönem sonu itibarıyla itfa edilmiş maliyet tutarına indirger. Hesap, mal ve hizmet satışlarından doğan alacak tutarlarının nominal tutarları ile tahsilât dönemlerine göre emsal faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren ertelenmiş faiz gelirlerinin (vade farklarının) izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Finansman niteliğindeki kredili satış nedeniyle ortaya çıkan gelecek yıllara ait vade farkları; satışın yapılması aşamasında bu hesaba alacak kaydedilir. Ertelenmiş faiz gelirleri (esas faaliyet alacakları reeskontu) tutarı; esas faaliyet (ticari) alacağının nominal tutarı ile emsal faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki farktır. Her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz gelirleri tutarları bu hesaba borç kaydedilerek “663 Vade Farkı Gelirleri (Esas Faaliyetlerden Alacaklar Reeskont Faiz Gelirleri)” hesabına alacak yazılır. Vadesi on iki ayın altına düşen tutarların bilanço tarihlerinde bu hesaptan kısa vadeli esas faaliyet (ticari) alacakları grubundaki “128 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları Reeskontu)” hesabına aktarılmasında hesaba borç yazılır. Alacağın değersiz alacak haline gelmesi durumunda bu hesaptaki tutar alacak tutarından indirilir kalan tutar zarar yazılır. Hesabın kalanı, esas faaliyet (ticari) alacaklarının gerçeğe uygun değerle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda esas faaliyet (ticari) alacaklarından indirim unsuru olarak raporlanır.

Kredili satış nedeniyle ortaya çıkan ve finansman niteliği taşıyan vade farklarının satış işleminin yapıldığı tarihte doğrudan “663 Vade Farkı Gelirleri (Esas Faaliyetlerden Alacaklar Reeskont Faiz Gelirleri)” hesabına kaydedilmesinin tercih edildiği durumlarda, dönem sonlarında (raporlama dönemlerinde) hesap edilen gelecek yıllara ait ertelenmiş vade farkı gelirleri tutarları, “663 Vade Farkı Gelirleri (Esas Faaliyetlerden Alacaklar Reeskont Faiz Gelirleri)” hesabından mahsup edilerek bu hesaba alacak kaydedilir.

Kredili satışlarda vade farkı gelirlerinin hesaplanması için işlemin bir finansman niteliği taşıması gereklidir. Vadeli satışlar normal sektör koşullarını taşıyorsa bu işlemler finansman niteliği taşımaz ve satış tutarı vade farkı gelirleri ayırımına gidilmeksizin satış gelirleri içinde muhasebeleştirilir. KOBİ TFRS’yi uygulayan işletmeler iki yıldan uzun vadeli alacakları için indirgeme işlemini yapar ve bu hesabı kullanır.

203 ŞÜPHELİ ESAS FAALİYET (TİCARİ) ALACAKLARI KARŞILIKLARI (-)

Uzun vadeli esas faaliyet (ticari) alacaklarının vade gelmeden tahsilinin şüpheli duruma geldiği konusunun belirlenmesi zor olmakla beraber, ekonomideki gelişmeler, sektördeki krizler, işletmenin koşulları değerlendirildiğinde senetli ve senetsiz diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere muhasebe standartlarının belirlediği kriterlere göre karşılık ayrılır. Uzun vadeli esas faaliyet (ticari) alacaklarında şüpheli alacak karşılığı ayrılması perakende satış yönteminin kullandığı durumlarda da söz konusu olur.

Perakende satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır.

İşleyişi:

Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “654 Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım bu hesaba borç, aynı muhasebe döneminde ortaya çıkmış ise “654 Karşılık Giderleri” hesabına alacak kaydedilerek daha önce gider kaydedilen tutar iptal edilir. Önceki dönemlerde ayrılan karşılık tutarlarına bağlı olarak şüpheli alacaklardan yapılan tahsilâtlar, “644 Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabı alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsilinin imkânsız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise “659 Diğer Çeşitli Gider ve Zararlar” hesabına borç, tahsil edilemeyen tutar, ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.

Perakende satış yönteminin uygulanması sonucunda hesaplanan, dönemin karşılık tutarının o tarihteki şüpheli alacaklar karşılığı tutarından az olması durumunda, aradaki fark “644 Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabına aktarılmak üzere bu hesaba borç yazılır. Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların, izleyen dönemlerde tahsili söz konusu olduğu takdirde, ilgili tutarlar “649 Diğer Çeşitli Gelir ve Kârlar” hesabına kaydedilir.

Uzun vadeli esas faaliyet (ticari) alacaklarından vadesi bir yılın altına düşen esas faaliyet (ticari) alacakları kısa vadeli esas faaliyet (ticari) alacaklarına aktarılırken bunlarla ilgili olarak ayrılan karşılık tutarları da, kısa vadeli şüpheli esas faaliyet (ticari) alacakları karşılık hesabına aktarılır.

204–209 DİĞER ALACAKLAR

Bu grubun 204–209 no’lu hesapları diğer uzun vadeli alacakların izlenmesinde kullanılır. Diğer alacaklar tahakkuk ettiği tarihte sözleşmeye bağlı olarak diğer alacağın on iki aydan daha uzun süreye isabet eden taksitleri bu gruptaki hesaplarda izlenir. Vadesi on iki ayın altına düşen tutarlar bilanço tarihlerinde bu gruptan dönen varlıklardaki ilgili hesaplara aktarılır.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

204 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

İşletmece üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen uzun vadeli depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Verilen depozito ve teminatlar bu hesabın borcuna, geri alınanlar veya hesaba sayılanlar alacağına kaydedilir.

205 VERGİ DAİRELERİNDEN ALACAKLAR

Çeşitli nedenlerden dolayı vergi dairelerden olan uzun vadeli alacaklar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Bu hesaba alacağın doğması halinde borç; kısa vadeli alacaklardaki ilgili hesaba aktarımında, tahsili ya da başka bir hesap ile mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

206DİĞER PERSONELDEN ALACAKLAR

Bu hesap, işletmede çalışan kilit personel dışındaki personelden olan uzun vadeli çeşitli alacakların izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Bu hesaba, alacağın doğması halinde borç; kısa vadeli alacaklardaki ilgili hesaba aktarımında, tahsili veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

207 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

Ticari olmayıp yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dâhil edilemeyen uzun vadeli alacakların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

İşletme lehine doğan alacaklar bu hesaba borç; kısa vadeli alacaklardaki ilgili hesaba aktarımında, tahsil edildiğinde ya da başka bir hesapla mahsup edildiğinde alacak kaydedilir.

208 ERTELENMİŞ FAİZ GELİRLERİ (DİĞER ALACAKLAR REESKONTU) (-)

Bu hesap; diğer alacaklar grubunda yer alan senetli veya senetsiz alacak tutarlarının nominal tutarları ile tahsilât dönemlerine göre etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş, ertelenmiş faiz gelirlerinin izlenmesinde kullanılır. Bu hesap, diğer alacaklar grubunda yer alan hesapların nominal tutarlarını itfa edilmiş maliyet tutarına indirgemede kullanılır. Hesap, diğer alacak hesaplarına göre alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

Diğer alacaklar kapsamında olan ticari faaliyetler dışındaki işlemlerden doğan alacakların nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki fark “ertelenmiş faiz gelirleri” olarak bu hesaba alacak kaydedilir. Her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz gelirleri tutarları bu hesaba borç, “664 Diğer Reeskont Faiz Gelirleri” hesabına alacak yazılır. Vadesi on iki ayın altına düşen tutarların bilanço tarihlerinde bu hesaptan dönen varlık grubundaki “148 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (Diğer Alacaklar Reeskontu)” hesabına aktarılmasında ise borç yazılır. Alacağın değersiz alacak haline gelmesi durumunda bu hesaptaki tutar alacak tutarından indirilir, kalan tutar zarar yazılır. Hesabın kalanı diğer alacakların gerçeğe uygun değerle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda diğer alacaklardan indirim unsuru olarak raporlanır.

209 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIKLARI (-)

Genellikle uzun vadeli alacaklara henüz vade gelmediği ve tahsil edilememe durumu ortaya çıkmadığı için karşılık ayrılmaz. Ancak ekonomideki gelişmeler, sektördeki krizler, işletmenin koşulları değerlendirildiğinde senetli ve senetsiz diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere muhasebe standartlarının belirlediği kriterlere göre karşılık ayrılır. Bu durumda ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır.

İşleyişi:

Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “654 Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline veya riskin ortadan kalkmasına bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım bu hesaba borç, aynı muhasebe döneminde ortaya çıkmış ise “654 Karşılık Giderleri” hesabına alacak kaydedilerek daha önce gider kaydedilen tutar iptal edilir. Önceki dönemlerde ayrılan karşılık tutarlarına bağlı olarak şüpheli alacaklardan yapılan tahsilâtlar, “644 Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabı alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsilinin imkânsız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise “659 Diğer Çeşitli Gider ve Zararlar” hesabına borç, tahsil edilemeyen tutar, ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.

Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsili söz konusu olduğu takdirde, oluşlarına göre “649 Diğer Çeşitli Gelir ve Kârlar” hesabına kaydedilir.

Uzun vadeli alacaklardan vadesi bir yılın altına düşen alacaklar kısa vadeli alacaklara aktarılırken bunlarla ilgili olarak ayrılan karşılık tutarları da, kısa vadeli şüpheli alacak karşılık hesabına aktarılır.

21 İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ALACAKLAR

Bu grupta, işletmenin esas faaliyet konusu (mal ve hizmet satışları) dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaya çıkan, diğer bir deyişle mal ve hizmet satışlarından kaynaklanmayan ve bir yıldan daha uzun sürede tahsil edilmesi düşünülen ilişkili taraflardan olan senetli, senetsiz alacakların izlenmesinde kullanılan hesaplar yer alır.

Ortaklar, iştirakler, bağlı ortaklıklar, kilit personel, iş ortaklıkları, ortaklar ve kilit personelin aile bireyleri ve işletme üzerinde önemli etkisi veya kontrol gücü olan ortaklıklar ve işletmenin ya da işletme ile ilişkili taraf olan işletmelerin çalışanlarına işten ayrılma sonrasında fayda planı olan taraflar ilişkili tarafları oluşturur. Mal ve hizmet satışından ortaya çıkan esas faaliyet (ticari) alacakları ilişkili taraflardan olsa dahi; esas faaliyetlerden (ticari) alacakların bütün olarak görülmesini sağlamak amacıyla; bu grupta değil esas faaliyetlerden (ticari) alacaklar grubunda muhasebeleştirilir. İlişkili taraflardan olan alacakların bütünü, dipnotlarda esas faaliyetlerden olan alacaklar ile bu gruptaki alacaklar birleştirilmek suretiyle gösterilir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

210 ORTAKLARDAN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından bir yıldan uzun vadeli alacakların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsili, kısa vadeli ilişkili hesaba aktarımında veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

211 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklardan olan uzun vadeli alacaklarını kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili, kısa vadeli ilişkili hesaba aktarımında veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

212 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerden olan uzun vadeli alacaklarını kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili, kısa vadeli ilişkili hesaba aktarımında veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

213 İŞ ORTAKLIKLARINDAN ALACAKLAR (ORTAK GİRİŞİMCİLERDEN ALACAKLAR)

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortak girişimcilerden, iş ortaklıklarından olan uzun vadeli alacakların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili, kısa vadeli ilişkili hesaba aktarımında veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

214 MERKEZ VE ŞUBELERDEN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) merkez ve şubelerden olan uzun vadeli alacakların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili, kısa vadeli ilişkili hesaba aktarımında veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir. Hesap, finansal durum tablosu düzenlenirken merkez ve şübe hesapları karşılıklı olarak kapatılacağından dönem sonunda mahsup işlemiyle kapatılır ve finansal durum tablosunda raporlanamaz.

215 KİLİT PERSONELDEN ALACAKLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) kilit personelden (genel müdür, yönetim kurulu üyeleri vb. gibi) olan uzun vadeli alacakların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili, kısa vadeli ilişkili hesaba aktarımında veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

216 DİĞER İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ALACAKLAR

Ticari olmayan ve yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dâhil edilemeyen uzun vadeli alacakların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili, kısa vadeli ilişkili hesaba aktarımında veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise alacak kaydedilir.

217 İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ŞÜPHELİ ALACAKLAR

218 ERTELENMİŞ FAİZ GELİRLERİ (İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ALACAKLAR REESKONTU) (-)

Bu hesap; İlişkili taraflardan alacaklar grubunda yer alan senetli veya senetsiz alacak tutarlarının nominal tutarları ile tahsilât dönemlerine göre etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş, ertelenmiş faiz gelirlerinin izlenmesinde kullanılır. Bu hesap, ilişkili taraflardan alacaklar grubunda yer alan hesapların nominal tutarlarını itfa edilmiş maliyet tutarına indirgemede kullanılır. Hesap, ilişkili taraflardan alacak hesaplarına göre alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

İlişkili taraflarla olan ticari faaliyetler dışındaki işlemlerden doğan alacağın nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki fark “ertelenmiş faiz gelirleri” olarak bu hesaba alacak kaydedilir. Her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz gelirleri tutarları bu hesaba borç, “664 Diğer Reeskont Faiz Gelirleri” hesabına alacak yazılır. Vadesi on iki ayın altına düşen tutarların bilanço tarihlerinde bu hesaptan dönen varlık grubundaki “138 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (İlişkili Taraflardan Alacaklar Reeskontu)” hesabına aktarılmasında ise borç yazılır. Alacağın değersiz alacak haline gelmesi durumunda bu hesaptaki tutar alacak tutarından indirilir kalan tutar zarar yazılır. Hesap kalanı ilişkili alacakların gerçeğe uygun değerle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda ilişkili alacaklardan indirim unsuru olarak raporlanır.

219 İLİŞKİLİ TARAFLARDAN ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIKLARI (-)

Genellikle uzun vadeli alacaklara henüz vade gelmediği ve tahsil edilememe durumu ortaya çıkmadığı için karşılık ayrılmaz. Ancak ekonomideki gelişmeler, sektördeki krizler, işletmenin koşulları değerlendirildiğinde ilişkili taraflardan alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere muhasebe standartlarının belirlediği kriterlere göre karşılık ayrılabilinir. Bu durumda ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için kullanılır. Bu hesap ilişkili taraflardan olan alacak hesaplarına uygun olarak bölümlenebilir.

İşleyişi:

Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “654 Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline veya riskin ortadan kalkmasına bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım bu hesaba borç, aynı muhasebe döneminde ortaya çıkmış ise “654 Karşılık Giderleri” hesabına alacak kaydedilerek daha önce gider kaydedilen tutar iptal edilir.

Önceki dönemlerde ayrılan karşılık tutarlarına bağlı olarak şüpheli alacaklardan yapılan tahsilâtlar, “644 Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabı alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsilinin imkânsız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise “659 Diğer Çeşitli Gider ve Zararlar” hesabına borç, tahsil edilemeyen tutar, ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.

Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsili söz konusu olduğu takdirde, oluşlarına göre “649 Diğer Çeşitli Gelir ve Kârlar” hesabına kaydedilir.

Uzun vadeli alacaklardan vadesi bir yılın altına düşen alacaklar kısa vadeli alacaklara aktarılırken bunlarla ilgili olarak ayrılan karşılık tutarları da, kısa vadeli şüpheli alacak karşılık hesabına aktarılır.

22 FİNANSAL YATIRIMLAR

Bu grupta işletmenin yapmış olduğu uzun vadeli yatırımlar yer alır. Başka şirketlere ortak olmak üzere edinilen sermaye payları ortak olunan sermaye payları oranına göre veya kontrol gücünün işletmede olup olmamasına göre önemli etki taşıyan iştirakler, bağlı ortaklıklar veya iş ortaklıkları olarak bu grupta açılan hesaplarda izlenir. Ayrıca %20’nin altındaki iştirak payları da gerçeğe uygun değerle değerlenen finansal varlıklar olarak veya gerçeğe uygun değeri güvenilir olarak ölçülememesi durumunda maliyet değeriyle değerlenen finansal varlıklar olarak ayrı hesaplarda izlenir. Borçlanma aracı niteliğini taşıyan tahvil bono gibi menkul kıymetlerin vadeleri bir yıldan uzun olanlar itfa edilmiş maliyetle ölçülen finansal varlıklar adıyla bu grupta açılan hesaplarda izlenir.

Finansal varlığın gerçeğe uygun değerle veya itfa edilmiş maliyetle ölçülmesi hususu;ilgili varlıkların yönetimi için işletmenin kullandığı yönetim modeline (finansal varlık yönetim modeli) ve söz konusu varlıkların sözleşmeye bağlı nakit akış özelliklerine göre belirlenir.İşletmenin finansal varlık yönetim modelinin finansal varlığı sözleşmeye dayalı nakit akışlarını tahsil etmek için elde tutmak olmasıve finansal varlığın sözleşme hükümlerinin, belirli tarihlerde sadece anapara ve anapara bakiyesine ilişkin faiz ödemelerinin yapılmasına yönelik nakit akışlarına yol açması durumunda, bu finansal varlık itfa edilmiş maliyeti üzerinden ölçülür. İtfa edilmiş maliyetle ölçülen finansal varlıklar dışındaki finansal varlıklar gerçeğe uygun değerle ölçülür.

Gerçeğe uygun değerle ölçülen finansal varlıklar; dönem içinde ortaya çıkan gerçeğe uygun değer değişikliklerinin kâr veya zarar hesaplarında ya da özkaynak hesaplarında izlenme tercihlerine göre iki ayrı hesapta muhasebeleştirilir.Alım satım amacıyla elde tutulmayan özkaynağa dayalı bir finansal araca yapılan yatırımın gerçeğe uygundeğerinde sonraki tarihlerde meydana gelecek değişikliklerin diğer kapsamlı gelirdesunulması konusunda, işletmeler geri dönülemeyecek bir tercihte bulunulabilir. Bu tutarlar hiçbir surette sonuç hesaplarına aktarılamazlar, sermayeye ilave edilebilirler.

Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir:

220 GERÇEĞE UYGUN DEĞER FARKI KÂR VEYA ZARARA YANSITILAN FİNANSAL YATIRIMLAR

Borsada kote olan ve gerçeğe uygun değeri kolayca hesaplanabilen uzun vadeli yatırımlardan gerçeğe uygun değerle ölçülen ve gerçeğe uygun değer farkları kâr veya zarara kaydedilen finansal varlıkların izlendiği hesaptır. Ortaklık payı %20’nin altındaki önemli etki taşımayan iştirak paylarından, gerçeğe uygun değerle ölçülen ve muhasebe standartlarına göre değer değişikliklerinin kâr zararda izlenmesi söz konusu olanlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Bu hesap; ilk muhasebeleştirmede gerçeğe uygun değerleri ile kaydedilen ve/veya sonraki ölçümlerde gerçeğe uygun değer farkları kâr veya zarara yansıtılacak on iki aydan uzun vadeli finansal varlıkların izlenmesinde kullanılır.

Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan varlık olarak nitelendirilen uzun vadeli finansal varlıkların edinilmesinde bu hesaba borç, ilgili finansal varlıkların elden çıkarılmasında veya uzun vadeli elde tutulma amacından vazgeçilmesi durumunda ise bu hesaba alacak kaydedilir. Dönemler itibariyle finansal varlıklarda meydana gelen gerçeğe uygun değer artışları; bu hesaba borç, “647 Gerçeğe Uygun Değer Artış Kârları” hesabına alacak kaydedilir. Finansal varlıkların gerçeğe uygun değerindeki azalışlar ise bu hesaba alacak, “657 Gerçeğe Uygun Değer Azalış Zararları” hesabına borç kaydedilir.

221 GERÇEĞE UYGUN DEĞER FARKI ÖZKAYNAKLARA YANSITILAN FİNANSAL YATIRIMLAR

Bu hesap; Türkiye Muhasebe Standartlarında gerçeğe uygun değerle ölçülüp gerçeğe uygun değer değişiklikleri sonuç hesapları yerine özkaynaklarda izlenmesi tercih edilen, on iki ay içinde elden çıkartılması beklenmeyen uzun vadeli finansal varlıkların izlenmesinde kullanılır.Alım satım amacıyla elde tutulmayan özkaynağa dayalı bir finansal araca yapılan yatırımın gerçeğe uygundeğerinde sonraki tarihlerde meydana gelecek değişikliklerin diğer kapsamlı gelirdesunulması konusunda, işletmeler bir tercihte bulunulabilir. Bu tercihi seçenler daha sonra bu uygulamadan dönemezler. Bu amaçla diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilen gerçeğe uygun değer artışları hiçbir zaman kâr veya zarara devredilemez. Bu farklar sermayeye ilave edilebilir. Gerçeğe uygun değer değişikliklerinin diğer kapsamlı gelir olarak özkaynaklara kaydedilmesi tercihinde bulunulması durumunda, söz konusu yatırımdan elde edilen temettüler işletmenin bu temettüleri tahsil etme hakkının ortaya çıktığı tarih itibariyle kâr veya zararda muhasebeleştirilir.

Türev finansal araçlar bu hesapta değil, türev ürünler için açılan özel hesapta izlenir.

İşleyişi:

Yukarıdaki tanım kapsamında yer alan özkaynağa dayalı finansal varlıkların edinilmesinde, gerçeğe uygun değerinde artış meydana geldiğinde bu hesaba borç, ilgili finansal varlıkların elden çıkarılmasında veya gerçeğe uygun değerlerinde azalma meydana geldiğinde veya vadesi on iki ayın altına düştüğü için dönen varlıklara aktarıldığında ise alacak kaydedilir. Bu hesapta izlenen finansal varlıkların gerçeğe uygun değer değişiklikleri kâr veya zarara değil diğer kapsamlı gelir unsuru olarak özkaynak grubunda açılan “553 Özkaynağa Dayalı Finansal Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları” hesabında izlenir.

222 İTFA EDİLMİŞ MALİYETLE ÖLÇÜLEN FİNANSAL YATIRIMLAR

Bu hesap itfa edilmiş maliyetle ölçülen uzun vadeli finansal varlıkların izlenmesinde kullanılır.

Finansal varlığın, sözleşmeye bağlı nakit akışlarının tahsilini amaçlayan bir yönetim modeli kapsamında elde tutulması ve finansal varlığın sözleşme hükümlerinin, belirli tarihlerde sadece anapara ve anapara bakiyesine ilişkin faiz ödemelerinin yapılmasına yönelik nakit akışlarına yol açması durumlarında finansal varlıklar itfa edilmiş maliyetle ölçülür.

İtfa edilmiş maliyeti üzerinden ölçülen ve finansal riskten korunma ilişkisinin bir parçası olmayan bir finansal varlıktan kaynaklanan kazanç veya kayıplar, ilgili finansal varlığın finansal durum tablosu dışı bırakılması, değer düşüklüğüne uğraması veya yeniden sınıflandırılması durumunda ve itfa süreci boyunca kâr veya zararda muhasebeleştirilir.

Bu hesapta menkul kıymetler etkin faiz oranı kullanılarak itfa edilmiş maliyet tutarları ile gösterilir. Eğer itfa edilmiş maliyet tutarları ile kaydedilmiş varlıklarda değer düşüklüğü olduğuna ilişkin bir gösterge varsa muhtemel zarar hesap edilerek bu tutar için karşılık ayrılır.

İşleyişi:

Etkin faiz oranı ile itfa (iskonto) edilmiş maliyetle izlenen finansal varlıkların edinilmesinde bu hesaba borç kaydedilir. İlgili finansal varlıkların elden çıkarılmasında veya vadesi on iki ayın altına düşmesi nedeniyle dönen varlık grubuna aktarımında ise hesaba alacak kaydedilir. Bu grupta sınıflandırılan finansal varlıkların yapılan ölçümlerinde, bu finansal varlıkların kayıtlı değerleri ile itfa (iskonto) edilmiş maliyet değeri arasında ortaya çıkan fark bu hesaba borç, “661 Finansal Varlıklar Faiz Gelirleri” hesabına alacak kaydedilir. Eğer iskonto edilmiş tutarları ile kaydedilmiş varlıklarda, değer düşüklüğü olduğuna ilişkin bir gösterge varsa zarar hesap edilerek bu tutar için karşılık ayrılır.

223 MALİYETLE ÖLÇÜLEN ÖNEMLİ ETKİ TAŞIMAYAN YATIRIMLAR

Bu hesap; maliyet bedeliyle ölçülen menkul kıymet niteliğindeki on iki aydan uzun süreli finansal varlıkların izlenmesinde kullanılır. Gerçeğe uygun değeri kolayca ve güvenilir şekilde ölçülemeyen %20’nin altındaki ortaklık payları veya hisse senetleri ile diğer menkul kıymetler maliyet değeri ile bu hesapta izlenir. %20’nin üzerindeki ortaklık payları, bu hesapta değil önemli etkiye sahip iştirakler hesabında izlenir. Gerçeğe uygun değerin piyasada güvenilir olarak tespit edilemediği durumlarda muhasebe standartlarına göre gerçeğe uygun değerin en iyi tahmini maliyet değeridir.

İşleyişi:

Menkul kıymet edinildiğinde alış fiyatına alış giderleri de dâhil edilerek maliyet bedeliyle bu hesaba borç, menkul kıymetin herhangi bir nedenle elden çıkarılma­sında ise alacak kaydedilir. Hesap borç kalanı verir ve bu kalan işletmenin sahip olduğu menkul kıymetlerin maliyet bedeli üzerinden tutarını gösterir. Finansal varlıklarda, değer düşüklüğü olduğuna ilişkin bir gösterge varsa zarar hesap edilerek bu tutar için karşılık ayrılır.

224 ÖNEMLİ ETKİ TAŞIYAN İŞTİRAKLER

İşletmenin, doğrudan veya dolaylı olarak yatırım yapılan işletmede finansal ve faaliyetle ilgili politikaların belirlenmesine katılma gücünü ve bu politikaları tek başına ya da bir başka taraf ile ortak kontrol etme gücünü (önemli etkinlik) elde etmek üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık paylarının izlendiği hesaptır. İştirak edilen ortaklıklarda önemli etkinlikten bahsedebilmek için doğrudan ya da dolaylı olarak (örneğin bağlı ortaklıkları vasıtasıyla) yatırım yapılan işletmenin oy hakkının %20 ya da daha fazlasını elinde bulundurması gerekir. Önemli etkiye sahip olunan iştirakler, Türkiye Muhasebe Standartlarında düzenlenen değerleme ölçülerine göre; gerçeğe uygun değerle ya da değer düşüklüğü düşülmüş maliyet değeriyle ölçülür (konsolide tabloların düzenlenmesinde özkaynak yöntemi de uygulanır). Bu hesabın alt hesaplarında iştiraklerin değerleme ölçülerine göre uygun alt hesaplar açılır.

İşleyişi:

İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde, maliyet tutarıyla hesaba borç kaydedilir. İştirak paylarının elden çıkarılmasında, satış amaçlı elde tutulan duran varlık sınıfına dâhil olduğunda hesaba alacak kaydedilir. Gerçeğe uygun değerle değerlenen iştiraklerin gerçeğe uygun değer artışları bu hesabın borcuna azalışları ise alacağına kaydedilir.

225 İŞ ORTAKLIKLARI (BİRLİKTE KONTROL EDİLEN ORTAKLIKLAR)

Birlikte iş yapmak üzere oluşturulan girişimlerdeki sermaye paylarının izlendiği hesaptır. İş ortaklığı, bir ekonomik faaliyet üzerindeki kontrolün sözleşmeye dayalı olarak paylaşılmasıdır. Bu kontrolün, sadece ekonomik faaliyetle ilgili stratejik finansal ve faaliyetle ilgili kararların, kontrolü paylaşan tarafların (ortak girişimciler) oy birliği ile mutabakatını gerektirdiği durumlarda var olduğu kabul edilir. Müşterek kontrol gücünü içeren iş ortaklığı sözleşmeleri bu hesapta izlenir. Muhasebe standartlarına göre iş ortaklıkları; değer düşüklüğü düşülmüş maliyet bedeliyle ya da gerçeğe uygun değerle ölçülür (konsolide tablolarda özkaynak yöntemi de uygulanır).

İşleyişi:

İş ortaklığı için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba borç, ortaklık paylarının elden çıkarılmasında veya satış amaçlı elde tutulan duran varlık sınıfına aktarıldığında alacak kaydedilir

Gerçeğe uygun değer ile ölçümlemede, gerçeğe uygun değerdeki artışlar, hesaba borç kaydedilir. İştirak paylarının elden çıkarılmasında, satış amaçlı elde tutulan duran varlık sınıfına aktarımında, hesaba alacak kaydedilir.

226 BAĞLI ORTAKLIKLAR

İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak %50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu, işletme tarafından kontrol edilen, işletmenin finansal ve faaliyet politikalarını yönetme gücüne sahip olduğu yatırımlarının sermaye paylarının izlendiği hesaptır. Bağlı ortaklık,ana ortaklık tarafından kontrol edilen işletmedir. Kontrol, bir işletmenin faaliyetlerinden fayda sağlamak amacıyla, söz konusu işletmenin finansal ve faaliyet politikalarını yönetme gücüdür. Bireysel tablolarda, bu hesap değer düşüklüğü düşülmüş maliyet bedeliyle ya da gerçeğe uygun değeriyle ölçülür.

İşleyişi:

Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba borç, ortaklık paylarının elden çıkarılmasında veya satış amaçlı elde tutulan duran varlık sınıfına aktarıldığında alacak kaydedilir.

227 TÜREV FİNANSAL VARLIKLAR

Bu hesap; alım-satım amaçlı veya finansal riskten korunma amacıyla, on iki aydan daha uzun süreli elde bulundurmak niyetiyle yapılan türev sözleşmelerin izlenmesinde kullanılır. İşletmelerin türev finansal varlık (türev ürün sözleşmesi) edinmesinde başlangıç maliyetinin sıfır olması durumunda, bu hesaba herhangi bir kayıt yapılmaz doğrudan bilanço dışı bilgi hesaplarında izlenir. Bilanço dışı hesaplarda izlenen türev finansal araçların ilgili Türkiye Muhasebe Standardı hükümleri çerçevesinde değerlemeye tabi tutulmasından doğan ve varlık oluşturan farklar bu hesaba alınır. Bu hesaba kaydedilen değerleme farkları, ilgili Türkiye Muhasebe Standardı hükümleri çerçevesinde ilgisine göre ilgili gelir veya özkaynak hesabı ile ilişkilendirilir.

Türev sözleşmelerinin edinilmesinde başlangıç teminatı veya prim yatırılması gereken türev ürünlerde (vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde olduğu gibi) yatırılan teminatlar ve primler de bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Türev sözleşmeler ile edinilen türev finansal varlıklar bu hesabın borcuna, bu sözleşmelerin sona ermesi ve elden çıkarılmasında veya vadenin on iki aya inmesi nedeniyle dönen varlıklara aktarımında ise bu hesabın alacağına kaydedilir. Türev ürünlerin edinilmesinde yatırılan başlangıç teminatları ve ödenen primler de bu hesabın borcuna kaydedilir. Türev finansal araçlarda meydana gelen gerçeğe uygun değer artışları bu hesabın borcuna, türev finansal varlıkların işletme tarafından edinilme amaçlarına göre ilgili hesapların (“648 Türev Finansal Araç Kârları”, “667 Finansman Faaliyetiyle İlgili Türev Finansal Araç Kârları” ya da “562 Türev Finansal Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları”, “527 Türev Araçlar Değerleme Farkları” hesaplarının) alacağına kaydedilir. Türev finansal araçlarda meydana gelen gerçeğe uygun değer azalışları ise, bu hesabın alacağına, türev finansal varlıkların işletme tarafından edinilme amaçlarına göre ilgili hesapların (“658 Türev Finansal Araç Zararları”, “677 Finansman Faaliyetiyle İlgili Türev Finansal Araç Zararları” ya da “562 Türev Finansal Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları” hesaplarının) borcuna kaydedilir.

228 FİNANSAL YATIRIMLAR SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)

Finansal yatırımlar grubunda yer alan ortaklıklarla (bağlı ortaklık, iştirakler, iş ortaklıkları gibi) ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Başka şirketlere ortak olmak için yatırım yapmak üzere, sermaye taahhüdünde bulunulduğunda ilgili finansal yatırım hesabına borç kaydedilirken bu hesaba alacak kaydedilir. Taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir. Hesap finansal yatırım hesapları paralelinde bölümlenir.

229 FİNANSAL YATIRIMLAR DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIKLARI (–)

Türkiye Muhasebe Standartları kapsamında; itfa edilen maliyetle ölçülen finansal varlıklarda, maliyet bedeli ile izlenen finansal varlıklarda, bağlı ortaklıklarda, önemli etkiye sahip iştiraklerde ve iş ortaklıklarında meydana gelen değer düşüklüklerinin izlenmesinde kullanılan hesaptır. Bu hesabın altında, finansal varlıkların sınıflandırmalarına uygun olarak alt hesaplar açılır.

İşleyişi:

Türkiye Muhasebe Standartlarına göre, finansal yatırımlarda meydana gelen değer düşüklükleri bu hesabın alacağına, sonuç hesaplarında yer alan “654 Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir.

Kendisine karşılık ayrılmış olan finansal varlık elden çıkarıldığında veya tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç kaydedilir. Hesaptaki karşılık tutarı aynı muhasebe döneminde ayrılmış ve tahmin olunan zararın gerçekleşmeme durumu aynı dönemde ortaya çıkmış ise; “654 Karşılık Giderleri” hesabına alacak kaydedilerek daha önce gider kaydedilen tutar iptal edilir. Önceki dönemlerde ayrılan karşılık tutarlarına bağlı olarak finansal varlıklarda değer artışlarının olması durumunda ise iptal edilen karşılık tutarları, “644 Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabı alacağına devredilerek bu hesap kapatılır.

23 CANLI VARLIKLAR

Bu grupta, ömürleri bir yıldan uzun olan ve işletmede on iki aydan uzun bir süre elde tutulacak olan canlı varlıklara ilişkin hesaplar yer alır.

Canlı varlıklar, elde tutulduğu sürede değişime uğrama özelliğine sahip olması ile diğer duran varlıklardan ayrılır. Duran varlık niteliğindeki canlı varlıklar da, dönen varlık niteliğinde olduğu gibi, bir değişim kapasitesine sahiptir ve değişimleri yönetilebilir ve ölçülebilir.Canlı varlıklar (yaşayan hayvanlar ve bitkiler) biyolojik dönüşüm geçirebilme (örneğin fidan olarak dikilen bir meyve ağacının olgunlaşarak meyve verir hale gelmesi gibi) özelliğine sahiptir.

Canlı varlıklarda değişim ölçülebilir. Canlı varlıklarda büyüme, bozulma, üretim ve döllenme şeklinde oluşan biyolojik değişim onlarda niteliksel ve niceliksel değişim yaratır. Biyolojik değişim sonucunda canlı varlığın kalitesinde (genetik özellikler, yoğunluk, olgunluk, meyve oluşumuna vb.) veya miktarında (örneğin soy, ağırlık, hacim, tomurcuk sayısı vb.) yaratılan değişiklikler, rutin bir yönetim işlevi olarak, ölçülür ve izlenir.

Maddi yapıya sahip diğer duran varlıklar edinildikten sonra eskime, yıpranma vb. değişimler dışında nitelik değişikliğine uğramadıkları halde canlı varlıklar; niteliksel ve niceliksel, dolayısıyla da, gerçek değeri açısından sürekli bir değişim sürecindedirler. Ayrıca maddi yapıya sahip diğer duran varlıkların esas olarak ekonomik ömrü sonucunda edinme değerine oranla önemsiz tutarlarla satılabilmesi söz konusu iken bir kısım canlı varlıklar uzun süre yetiştirilmek daha sonra da satılmak üzere (kavak yetiştiriciliğinde olduğu gibi) elde edilirler ve belirli süre sonunda paraya çevrilirler. Canlı varlıklar; “tüketilen/taşıyıcı” ya da “olgunlaşmış/olgunlaşmamış” gibi başka farklı özellikler de taşırlar. Canlı varlıkların bu özellikleri nedeniyle canlı varlıklar için özel birer grup oluşturulmuştur.

İşletmede bir yıldan daha uzun süre kalacak olan canlı hayvanlar ve bitkiler bu grupta açılacak hesaplarda izlenir. Canlı varlıklardan hasadı yapılan ürünler (yumurta, et ürünleri, meyveler, kereste vb.) ile yaşam süreci sona eren diğer canlı varlıklar bu gruptaki hesaplarda değil 15 Stoklar grubundaki hesaplarda izlenir.

Bu gruptaki hesaplara, yetişme evresinde dönem içinde “710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri”, “720 Direkt İşçilik Giderleri” ve “730 Genel Üretim Giderleri” hesaplarında oluşan maliyetler, yansıtma hesapları aracılığıyla aktarılır.

Canlı varlıklar ilk muhasebeleştirmede ve dönem sonlarında gerçeğe uygun değerin güvenilir olarak ölçülemediği durumlar hariç, gerçeğe uygun değerlerinden tahmini Pazar yeri maliyetleri (aracılara ve simsarlara ödenecek komisyonlar,düzenleyici kuruluşlar ve mal borsalarına ödenecek vergiler, transfer ve gümrük vergileri) düşülmüş net gerçeğe uygun değerleri ile ölçülür. Gerçeğe uygun değerdeki artışlar, ilgili canlı varlık hesabının borcuna, “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına alacak kaydedilir. Gerçeğe uygun değerdeki azalışlar ise; ilgili canlı varlık hesabına alacak, “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabına borç kaydedilir. Canlı varlıkların gerçeğe uygun değerinin güvenilir olarak ölçülemediği durumlarda, bu varlıklar değer düşüklüğü karşılığı ve birikmiş amortismanları indirilmiş maliyet değeri ile ölçülür. Gerçeğe uygun değerin tespitinde özel bir çaba ve ek maliyete katlanılmasını gerektiren durumlarda, KOBİ TFRS’yi uygulayan işletmeler canlı varlıkları maliyet değerleriyle ölçerler.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

230 MEYVE AĞAÇLARI

Bu hesap; elma, armut narenciye ağaçları gibi çok yıllık meyve veren bitkiler için katlanılan maliyetler ile bunlardaki değer değişikliklerinin izlenmesinde kullanılır. Meyve ağaçlarının türüne göre ve meyve ağaçlarının olgunlaşmış olup olmamalarına göre alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

Meyve ağacı için dönem içinde oluşan yetişme evresine ait üretim maliyetlerinin aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen olgunlaşmış meyve bahçesinin (ağaçlarının) satın alınmasında ya da değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) meyve ağaçlarındaki değer artışından dolayı bu hesap borçlanır. Hesap; meyve ağaçlarının (bahçelerinin) herhangi bir nedenle elden çıkarılmasında, meyve ağaçlarının kesilmesi veya herhangi bir nedenle (yangın, sel vb.) yok olması nedeniyle ya da değerleme döneminde meyve ağaçlarının değerinde bir azalış tespit edildiğinde alacaklandırılır.

231 MEYVE VERMEYEN AĞAÇLAR

Bu hesap; işletme aktifinde bir yıldan daha uzun bir süre elde bulundurulması amaçlanan kavak gibi meyve vermeyen ağaçlar ile ormanlar için katlanılan maliyetler ile bunlardaki değer değişikliklerinin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Hesap; ağaçların (fidanların) dikilmesinde, dönem içinde oluşan yetişme evresine ait üretim maliyetlerinin aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen olgunlaşmış ağaçların (ormanlıkların) satın alınmasında ve değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) ağaçlardaki değer artışından dolayı borçlanır.Hesap, ağaçların herhangi bir nedenle elden çıkarılması, kesilmesi veya herhangi bir nedenle (yangın, sel vb.) yok olması nedeniyle ya da değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) ağaçların değerinde bir azalış tespit edildiğinde alacaklanır.

232 BÜYÜKBAŞ HAYVANLAR

Bu hesap ürününden (sütünden) yararlanmak üzere bir takvim yılından veya bir faaliyet döneminden daha uzun bir süre elde bulundurulan inek, sığır ve dana gibi büyükbaş canlı hayvanlar için katlanılan maliyetler ile bunlardaki değer değişikliklerinin izlenmesinde kullanılır. Hesap büyükbaş canlı hayvan türlerine göre bölümlenebilir.

İşleyişi:

Hesap; büyükbaş hayvanlar için dönem içinde oluşan yetişme evresine ait üretim maliyetlerinin ilk aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen yetişmiş büyükbaş hayvanların satın alınmasında, doğurma suretiyle çoğalmasında ve değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) büyükbaş hayvanların gerçeğe uygun değer artışından dolayı borçlanır. Hesap büyükbaş hayvanların herhangi bir nedenle elde çıkarılmasında, kesilerek et olarak stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) büyükbaş hayvanların gerçeğe uygun değerinde bir azalış tespit edildiğinde veya herhangi bir nedenle (hastalık, yangın, sel vb.) ölmesi nedeniyle alacaklandırılır.

233 KÜÇÜKBAŞ HAYVANLAR

Bu hesap ürününden (yün ve süt) yararlanmak üzere bir takvim yılından veya bir faaliyet döneminden daha uzun bir süre elde bulundurulan koyun ve keçi gibi küçükbaş canlı hayvanlar için katlanılan maliyetler ile bunlardaki değer değişikliklerinin izlenmesinde kullanılır. Hesap küçükbaş canlı hayvan türlerine göre bölümlenebilir.

İşleyişi:

Hesap; küçükbaş hayvanlar için dönem içinde oluşan yetişme evresine ait üretim maliyetlerinin aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen yetişmiş küçükbaş hayvanların satın alınmasında,doğurma suretiyle çoğalmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) küçükbaş hayvanların gerçeğe uygun değer artışından dolayı borçlanır. Hesap küçükbaş hayvanların herhangi bir nedenle elden çıkarılmasında, kesilerek et olarak stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) küçükbaş hayvanların gerçeğe uygun değerinde bir azalış tespit edildiğinde veya herhangi bir nedenle (hastalık, yangın, sel vb.) ölmesi nedeniyle alacaklandırılır.

234 KANATLI HAYVANLAR

Bu hesap, ürününden (yumurtasından) yararlanmak üzere bir takvim yılından veya bir faaliyet döneminden daha uzun bir süre elde bulundurulan tavuk, bıldırcın vb. kanatlı hayvanlar için katlanılan maliyetler ile bunlardaki değer değişikliklerinin izlenmesinde kullanılır. Hesap canlı kanatlı hayvan türlerine göre bölümlenir.

İşleyişi:

Hesap; kanatlı hayvanlar için dönem içinde oluşan yetişme evresine ait üretim maliyetlerinin aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen yetişmiş kanatlı hayvanların satın alınmasında, çoğalmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) kanatlı hayvanların gerçeğe uygun değer artışından dolayı borçlanır. Hesap kanatlı hayvanların herhangi bir nedenle elde çıkarılmasında, kesilerek stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) kanatlı hayvanların gerçeğe uygun değerinde bir azalış tespit edildiğinde veya herhangi bir nedenle (hastalık, yangın, sel vb.) ölmesi nedeniyle, alacaklanır.

235 SU HAYVANLARI VE DİĞER CANLI VARLKLAR

Bu hesap, ürününden yararlanmak üzere bir takvim yılından veya bir faaliyet döneminden daha uzun bir süre elde bulundurulan su hayvanları ve yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer canlı varlıklar için katlanılan maliyetler ile bunlardaki değer değişikliklerinin izlenmesinde kullanılır.

Hesap su hayvan türlerine ve diğer canlı varlık türlerine göre bölümlenebilir.

İşleyişi:

Hesap; suda yaşayan canlı hayvanlar ve diğer canlı varlıklar için dönem içinde oluşan yetişme evresine ait üretim maliyetlerinin aktifleştirilmesinde, kısmen veya tamamen yetişmiş su hayvanlarının ve yetişmiş diğer canlı varlıkların satın alınmasında, çoğalmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda), su hayvanlarının ve diğer canlı varlıkların gerçeğe uygun değer artışından dolayı borçlanır. Hesap su hayvanlarının ve diğer canlı varlıkların herhangi bir nedenle elden çıkarılmasında, satılmak veya tüketilmek üzere stoklara aktarılmasında, değerleme döneminde (GUD ile ölçülmesi durumunda) su hayvanlarının gerçeğe uygun değerinde bir azalış tespit edildiğinde veya herhangi bir nedenle (hastalık, yangın, sel vb.) ölmesi nedeniyle, alacaklanır.

236 CANLI VARLIKLAR DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIKLARI (-)

Bu hesap; canlı varlıkların değerinde meydana gelen değer düşüklüklerinin izlenmesinde kullanılır. Aktifleştirme anında canlı varlıkların maliyet bedeli ile değerlemeye tabi tutulması durumunda ;piyasa koşulları veya yangın, deprem, su basması, salgın hastalık nedeniyle canlı varlıkların nitelik yönünden zayıflamaları sonucu ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması nedeniyle ortaya çıkan kayıplar için ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir. Canlı varlıkların gerçeğe uygun değerleri ile izlenmeleri durumunda değer düşüklüğü karşılığı ayrılmasına ihtiyaç duyulmaz.

İşleyişi:

Varlığın geri kazanılabilir tutarının (gelecekte sağlanacak nakit girişlerinin bugünkü değerini ifade eden net kullanım değeri ile net satış değerinden büyük olanı) defter değerinden daha düşük olması durumunda aradaki fark değer düşüklüğü olarak sonuç hesaplarına kaydedilirken bu hesaba alacak kaydedilir. Bu hesap canlı varlıkları net değerine indirger. Canlı varlıkların geri kazanılabilir tutarı, maliyet fiyatının altına düşüp canlı varlık değer düşüklüğü tespit edildiğinde, “628 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabının borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılık ayrılan canlı varlık kaleminin işletme içinde kullanılması ya da satılması halinde; ilgili canlı varlık hesabının alacağı ile bu hesaba borç kaydedilir. Daha önce değer düşüklüğü hesaplanıp karşılık ayrılan canlı varlık kalemlerinin koşulların değişmesi nedeni ile net gerçekleşebilir tutarında artışlar olmuş ve değer düşüklüğü riski ortadan kalkmış ise, daha önce ayrılan karşılık iptal edilir ve “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabına aktarılarak bu hesaba borç yazılır. Karşılık iptalleri, karşılığın ayrıldığı aynı hesap döneminde olması durumunda, iptal edilen tutarlar, dönem içinde ayrılan ve 628 no’lu hesaba kaydedilen değer azalışları hesabından mahsup edilir.

237 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)

Bu hesap; canlı varlık bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilebilmesini sağlamak amacıyla ayrılan amortisman tutarlarının izlenmesinde kullanılır. Canlı varlıkların gerçeğe uygun değerleri ile izlenmeleri durumunda amortisman ayrılmasına ihtiyaç duyulmaz.

İşleyişi:

Ayrılan amortismanlar ilgili gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak; satılan, devredilen, kullanma yeteneğini kaybedenler ise hesaba borç, ilgili varlık hesabına da alacak kaydedilir.

238 YAPILMAKTA OLAN CANLI VARLIK YATIRIMLARI

Canlı varlıkların elde edilmesinden önce yapılan hazırlık niteliğindeki (arazinin düzenlenmesi gibi) ön harcamaların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Canlı varlıkların elde edilmesinden önce yapılan harcamalar bu hesaba borç, hazırlık bitip, üretime geçildiğinde ilgili canlı varlık hesaplarına aktarımında alacak yazılır.

239 VERİLEN AVANSLAR

Yurtiçinden ya da yurtdışından mal ve hizmet satın almak üzere canlı varlıklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Sipariş avansıyla ilgili giderler de bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Yapılan ödemeler bu hesaba borç, malın ve hizmetin teslim alınması üzerine alacak kaydedilir.

24 YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER

Bu gruptaki hesaplar, yatırım amaçlı gayrimenkullerin izlenmesinde kullanılır. Yatırım amaçlı gayrimenkuller; kira geliri veya değer artış kazancı ya da her ikisini birden elde etmek amacıyla (sahibi veya finansal kiralama sözleşmesine göre kiracı tarafından) elde tutulan arazi, arsa, bina veya binanın bir kısmı gibi gayrimenkullerdir.

Bu varlıkların diğer varlıklardan bağımsız nakit akışı yaratma özelliği vardır. Mal ve hizmet üretiminde ya da tedarikinde veya idari amaçla kullanılmak veya normal iş akışı çerçevesinde satılmak üzere elde bulundurulan gayrimenkuller ise bu kapsamda değildir. Bu gayrimenkuller “TMS 16 Maddi Duran Varlıklar”Standardı kapsamındadeğerlendirilir. Ayrıca finansal kiralama yoluyla kiralamaya verilen gayrimenkuller de finansal kiralamaya verenin bilançosunda bu grup altında yer almaz. Yatırım amaçlı gayrimenkullere örnekler aşağıdaki gibidir:

(a) Normal iş akışı çerçevesinde kısa vadede satılmaktan ziyade, uzun vadede sermaye kazancı elde etmek amacıyla elde tutulan arsalar.

(b) Gelecekte nasıl kullanılacağına karar verilmemiş arsalar (işletme, araziyi sahibi tarafından kullanılan gayrimenkul olarak kullanmaya veya normal iş akışı çerçevesinde kısa vadede satmaya karar vermemiş ise, söz konusu arazinin sermaye kazancı elde etmek amacıyla elde tutulduğu varsayılır).

(c) İşletmenin sahip olduğu (veya finansal kiralama işlemi çerçevesinde işletme tarafından elde tutulan) ve bir veya daha fazla faaliyet kiralamasına konu edilen binalar.

(d) Bir veya daha fazla faaliyet kiralaması çerçevesinde kiralanmak üzere elde tutulan boş bir bina. Bazı durumlarda gayrimenkullerin bir bölümü kira geliri veya sermaye kazancı sağlamak üzere elde tutulurken, bir bölümü ise mal ve hizmet üretiminde veya idari amaçlarla kullanılmak üzere elde tutulabilir. Bu bölümlerin birbirinden bağımsız olarak satılmalarının veya bağımsız olarak finansal kiralamaya verilmelerinin mümkün olması durumunda, her bölüm ayrı ayrı muhasebeleştirilir Söz konusu bölümler bağımsız olarak satılamıyorsa ve sadece önemsiz bir bölümü işletme faaliyetlerinde kullanılabiliyorsa; söz konusu gayrimenkuller yatırım amaçlı gayrimenkuller olarak kabul edilir.

Yatırım amaçlı gayrimenkuller; bilanço tarihinde maliyet veya gerçeğe uygun değer yöntemlerinden biri kullanılarak değerlenir.

Maliyet yönteminin kullanılması durumunda; maddi duran varlıklarda açıklanan değerleme esasları uygulanır. Varlığa amortisman ve varsa değer düşüklüğü karşılığı ayrılır. Maliyet yönteminin kullanılması durumunda yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değerlerinin dipnotlarda açıklanması gerekir. KOBİ TFRS uygulayan işletmeler; yatırım amaçlı gayrimenkulleri gerçeğe uygun değerle ölçmediği ve maliyet bedeliyle değerlemeyi tercih ettiği durumlarda bu grubu kullanmaz, yatırım amaçlı gayrimenkulleri maddi duran varlıklar kapsamında bırakır.

Gerçeğe uygun değer yönteminin seçilmesi durumunda; gerçeğe uygun değerin tutarı özel koşul ve durumlar nedeniyle yükseltilmiş veya düşürülmüş tahmini fiyatları içermez. Genellikle gerçeğe uygun değer; bilanço tarihindeki piyasa koşullarına göre oluşur ve belirli bir tarihe özgü değeridir. Bu fiyat; satıcılar için elde edilebilen en iyi, alıcılar için ise elde edilebilen en avantajlı fiyattır. Yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değerinde zaman içinde değişiklikler olabilir. Ortaya çıkan farklar, gelir tablosunda artışlar “647 Gerçeğe Uygun Değer Artış Kârları” hesabında, azalışlar ise “657 Gerçeğe Uygun Değer Azalış Zararları” hesabında izlenir. Gerçeğe uygun değerin belirlenmesinde; piyasa değeri, etkin piyasadaki cari fiyatlar, etkin olmayan piyasalarda ise son fiyatlar ve nakit akış tahminleri ya da gayrimenkullerin gerçeğe uygun değerlerini tespit konusunda yetki almış bağımsız değerleme şirketlerince hazırlanan ekspertiz raporları kullanılır.

İşletmece seçilen değerleme yöntemi bütün yatırım amaçlı gayrimenkuller için kullanılır. Faaliyet kiralaması yöntemiyle kiralanmakta olsa da yatırım amaçlı gayrimenkul niteliğindeki varlıklar gerçeğe uygun değerle değerlenir.

Yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değeri sürekli olarak güvenilir olarak belirlenemeyebilir. Karşılaştırılabilir piyasa işlemlerinin çok az olduğu veya indirgenmiş nakit akış tahminlerinin güvenilir olarak yapılamadığı durumlarda, yatırım amaçlı gayrimenkul maliyet değeri ile değerlenir. Varlıklar arasında gerçeğe uygun değeri güvenilir olarak tespit edilemediği için maliyet değeri ile değerlenen yatırım amaçlı bir gayrimenkulün bulunması, diğer yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değeri ile değerlenmesini engellemez.

KOBİ TFRS uygulayanlar; yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değerini ek maliyet ve çaba harcamadan tespit edemiyorsa maliyet değeriyle ölçer. Bu durumda söz konusu varlıklar bu grupta değil, maddi duran varlık grubundaki hesaplarda izlenir. Ancak tam set TMS/TFRS’leri uygulayan işletmeler yatırım amaçlı gayrimenkulleri maliyet değeriyle değerleseler dahi bu grupta açılan hesaplarda izler ve finansal durum tablosunda yatırım amaçlı gayrimenkuller grubunda raporlar.

Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir:

240 YATIRIM AMAÇLI ARAZİ VE ARSALAR (GERÇEĞE UYGUN DEĞERLE ÖLÇÜLEN)

Bu hesapta; “TMS 40 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller” Standardı kapsamında yatırım amacıyla elde edilen arazi ve arsalardan gerçeğe uygun değerle ölçülenler izlenir.

İşleyişi:

Yatırım amacıyla edinilen arsa ve araziler maliyet değeriyle bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında gerçeğe uygun değerle ölçümlenen (değerlenen) arazilerin değerinde meydana gelen artışlar bu hesaba borç, sonuç hesaplarında “647 Gerçeğe Uygun Değer Artış Kârları” hesabına alacak kaydedilir. Gerçeğe uygun değerde meydana gelen azalışlar ise bu hesaba alacak, “657 Gerçeğe Uygun Değer Azalış Zararları” hesabına borç kaydedilir. Yatırım amaçlı arazi ve arsaların elden çıkarılmasında veya sınıf değiştirerek maddi duran varlık grubuna alınmasında veya satılmaya hazır duran varlık grubuna aktarılmasında hesaba alacak kaydedilir.

. 241 YATIRIM AMAÇLI BİNALAR (GERÇEĞE UYGUN DEĞERLE ÖLÇÜLEN)

Bu hesapta; yatırım amaçlı gayrimenkuller standardı kapsamında yatırım amacıyla elde edilen binalardan gerçeğe uygun değerle ölçülenler izlenir.

İşleyişi:

Yatırım amacıyla edinilen binalar maliyet değeriyle bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında gerçeğe uygun değerle ölçümlenen (değerlenen) binaların değerinde meydana gelen artışlar bu hesaba borç, sonuç hesaplarında “647 Gerçeğe Uygun Değer Artış Kârları” hesabına alacak kaydedilir. Gerçeğe uygun değerde meydana gelen azalışlar ise bu hesaba alacak, “657 Gerçeğe Uygun Değer Azalış Zararları” hesabına borç kaydedilir. Yatırım amaçlı binaların elden çıkarılmasında veya sınıf değiştirerek maddi duran varlık grubuna alınmasında veya satılmaya hazır duran varlık grubuna aktarılmasında hesaba alacak kaydedilir.

242 YATIRIM AMAÇLI DİĞER GAYRİMENKULLER(GERÇEĞE UYGUN DEĞERLE ÖLÇÜLEN)

Bu hesapta; yatırım amaçlı gayrimenkuller standardı kapsamında yatırım amacıyla elde edilen diğer yatırım amaçlı gayrimenkullerden gerçeğe uygun değerle ölçülenler izlenir. Bu hesap; yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer yatırım amaçlı gayrimenkullerin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Yatırım amacıyla edinilen diğer yatırım amaçlı gayrimenkuller maliyet değeriyle bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında gerçeğe uygun değerle ölçümlenen (değerlenen) yatırım amaçlı gayrimenkullerin değerinde meydana gelen artışlar bu hesaba borç, sonuç hesaplarında “647 Gerçeğe Uygun Değer Artış Kârları” hesabına alacak kaydedilir. Gerçeğe uygun değerde meydana gelen azalışlar ise bu hesaba alacak, “657 Gerçeğe Uygun Değer Azalış Zararları” hesabına borç kaydedilir. Yatırım amaçlı gayrimenkullerin elden çıkarılmasında veya sınıf değiştirerek maddi duran varlık grubuna alınmasında veya satılmaya hazır duran varlık grubuna aktarılmasında hesaba alacak kaydedilir.

243 YATIRIM AMAÇLI ARAZİ VE ARSALAR (MALİYETLE ÖLÇÜLEN)

Yatırım amaçlı gayrimenkuller standardı kapsamında yatırım amacıyla elde edilen ve maliyet değeriyle değerlenen arazi ve arsaların izlendiği hesaptır (KOBİ TFRS uygulayanlar bu hesabı kullanmaz). KOBİ TFRS uygulayanlar maliyet değeriyle izledikleri yatırım amaçlı arazi ve arsaları maddi duran varlık grubundaki arazi ve arsalar hesabında izleyecektir.

İşleyişi:

Yatırım amaçlı arazi ve arsa edinildiğinde elde etme maliyeti üzerinden bu hesaba borç; satılması, istimlâk edilmesi vb. nedenlerle işletme mülkiyetinden çıkması veya sınıf değiştirme nedeniyle satış amacıyla elde tutulan duran varlık ya da maddi duran varlık grubuna aktarılması durumunda bu hesaba alacak yazılır.

244 YATIRIM AMAÇLI BİNALAR (MALİYETLE ÖLÇÜLEN)

Yatırım amaçlı gayrimenkuller standardı kapsamında yatırım amacıyla elde edilen ve maliyet değeriyle değerlenen binaların izlendiği hesaptır (KOBİ TFRS uygulayanlar bu hesabı kullanmaz). KOBİ TFRS uygulayanlar maliyet değeriyle değerledikleri yatırım amaçlı binaları maddi duran varlık grubundaki binalar hesabında izleyecektir.

İşleyişi:

Yatırım amaçlı binalar edinildiğinde elde etme maliyeti üzerinden bu hesaba borç; satılması, istimlâk edilmesi vb. nedenlerle işletme mülkiyetinden çıkması veya sınıf değiştirme nedeniyle satış amacıyla elde tutulan duran varlık ya da maddi duran varlık grubuna aktarılması durumunda bu hesaba alacak yazılır.

245 YATIRIM AMAÇLI DİĞER GAYRİMENKULLER (MALİYETLE ÖLÇÜLEN)

Bu hesap; yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan ve maliyet değeriyle değerlenen diğer yatırım amaçlı gayrimenkullerin izlenmesinde kullanılır (KOBİ TFRS uygulayanlar bu hesabı kullanmaz).

İşleyişi:

Yatırım amaçlı diğer gayrimenkuller edinildiğinde elde etme maliyeti üzerinden bu hesaba borç; satılması, istimlâk edilmesi vb. nedenlerle işletme mülkiyetinden çıkması veya sınıf değiştirme nedeniyle satış amacıyla elde tutulan duran varlık ya da maddi duran varlık grubuna aktarılması durumunda bu hesaba alacak yazılır.

246 YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIKLARI (-)

Bu hesap yatırım amaçlı gayrimenkullerin değerinde meydana gelen değer düşüklüklerinin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Varlığın net kullanım değerinin (gelecekte sağlanacak nakit girişlerinin bugünkü değeri) defter değerinden daha düşük olması durumunda aradaki fark değer düşüklüğü karşılık gideri olarak sonuç hesaplarına (“654 Karşılık Giderleri” hesabına) kaydedilirken bu hesaba alacak kaydedilir.

247 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)

Bu hesap; maliyet bedeli ile değerlenen yatırım amaçlı gayrimenkullerin maliyet bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilebilmesini sağlamak amacıyla ayrılan amortisman tutarlarının izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Varlığın net kullanım değerinin (gelecekte sağlanacak nakit girişlerinin bugünkü değeri) defter değerinden daha düşük olması durumunda aradaki fark değer düşüklüğü karşılık gideri olarak sonuç hesaplarına kaydedilirken bu hesaba alacak kaydedilir. Bu hesap maliyet bedeli ile izlenen yatırım amaçlı gayrimenkulleri net değerine indirger.

248 YAPILMAKTA OLAN YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKUL YATIRIMLARI

Bu hesapta; işletmede, yapımı süren ve tamamlandığında ilgili yatırım amaçlı binalar hesabına aktarılacak olan, her türlü ilk madde ve malzeme maliyetleri, işçilik ve genel üretim maliyetleriyle ilgili harcamalar izlenir.

İşleyişi:

Yapılmakta olan yatırım projelerine direkt ve endirekt şekilde gelen harcamalar bu hesaba borç kaydedilir. Yatırım tamamlandığında yatırım bedelleri ilgili yatırım amaçlı gayrimenkul hesabına borç kaydedilerek, bu hesaba alacak kaydedilir.

249 VERİLEN AVANSLAR

Bu hesapta; yatırım amaçlı gayrimenkullerle ilgili olarak yapılan avans ödemeleri izlenir. Sipariş avansıyla ilgili giderler de bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Ödeme yapıldığında hesaba borç; avans kapatıldığında ilgili hesabın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir.

25 MADDİ DURAN VARLIKLAR

İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlık kalemlerinin ve bunlarla ilgili birikmiş amortismanların ve değer düşüklüğü karşılıklarının izlendiği hesap grubudur Maddi duran varlık hesapları satın alma, devir, inşa veya üretim maliyetiyle borçlandırılır. Satılan, devredilen, kullanma yeteneğini kaybedenler veya sınıf değiştirmeden dolayı satış amacıyla elde tutulan duran varlık veya yatırım amaçlı gayrimenkul gruplarına aktarılanlar ise, alacak kaydı ile hesaplardan çıkarılır.

Maddi duran varlıklar dönem sonlarında maliyet veya yeniden değerleme yöntemi ile değerlenir. Maddi duran varlıkların yeniden değerleme yöntemi ile değerlenmesi durumunda, yeniden değerlemeden meydana gelen artışlar, bu hesapların borcuna özkaynaklar grubunda yer alan “550 Maddi Duran Varlıklar Yeniden Değerleme Artışları” hesabına alacak kaydedilir.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

250 ARAZİ VE ARSALAR

İşletmeye ait her türlü arazi ve arsaların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Arazi ve arsa edinildiğinde elde etme maliyeti üzerinden bu hesaba borç; satılması, istimlâk edilmesi vb. nedenlerle işletme mülkiyetinden çıkması veya sınıf değiştirme nedeniyle satış amacıyla elde tutulan duran varlık ya da yatırım amaçlı gayrimenkul grubuna aktarılması durumunda bu hesaba alacak yazılır.

Arazi ve arsalar maliyet değeri veya yeniden değerleme yöntemi ile değerlenir. Yeniden değerleme yönteminin seçilmesi durumunda meydana gelen değer artışları bu hesabın borcuna özkaynaklardaki “550 Maddi Duran Varlıklar Yeniden Değerleme Artışları” hesabının alacağına kaydedilir. Satın alınan arazi ve arsa üzerinde bulunan eski yapıların yıkılması veya sökülmesi için yapılan giderler arsa ve arazi maliyetine eklenir. Enkazın satılmasından elde edilen hâsılatlar ise arsa ve arazi maliyetinden düşülür Arazi ve arsalar amortismana tabi olmadıkları için, maliyetine amortismana tabi maliyet unsurları katılmamalıdır.

251 YERALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLERİ

Herhangi bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak için; yeraltında veya yer üstünde inşa edilmiş her türlü yol, hark, köprü, tünel, bölme, sarnıç, iskele vb. yapıların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Hesap, yapımı tamamlanan yeraltı veya yer üstü düzeninin “258 Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabında oluşan maliyetinin bu hesaba aktarılarak aktifleştirilmesinde, daha önce aktifleştirilmiş olan yeraltı ve yer üstü tesislerin ekonomik değerini artırıcı bir harcama yapılmasında veya tamamlanmış olarak yeraltı veya yer üstü tesisatın alınmasında borçlanır. Yeraltı ve yer üstü düzenlerinin yeniden değerlenmesinde de artan değer kadar bu hesaba borç yazılır. Hesap, yeraltı ve yer üstü düzeninin hizmet dışı kalması, yenilenmesi için sökülmesi veya devredilmesi ya da sınıf değiştirmesi nedeniyle satış amacıyla elde tutulan duran varlık grubuna aktarılması durumunda alacaklanır.

252 BİNALAR

Bu hesap, işletmenin kullanım amaçlı sahip olduğu her türlü binaları ve bunların ayrılmaz parçalarının izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Hesap; hazır bina satın alındığında, işletmece inşa edilen veya ettirilen binaların “258 Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabında oluşan maliyeti bu hesaba aktarılarak aktifleştirildiğinde, daha önce aktife alınmış bulunan bir binanın ekonomik değerini artırıcı bir harcama yapıldığında, binalar yeniden değerlendirildiğinde, borçlanır.

Hesap, binaların herhangi bir nedenle aktiften çıkarılmasında ya da sınıf değiştirerek satılmak amacıyla elde tutulan duran varlık grubuna ya da yatırım amaçlı gayrimenkul grubuna aktarımında alacaklanır.

253 TESİS, MAKİNA VE CİHAZLAR

Üretimde kullanılan her türlü makine, tesis ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçla kullanılan taşıma gereçlerinin izlendiği hesaptır. Bu hesap kullanım amaçlarına ve makine çeşitlerine göre bölümlenebilir.

İşleyişi:

Hesap, satın alınan veya işletmece imal edilen veya ettirilen; tesis, makine ve cihaz bedellerinin maliyetleri üzerinden borçlanır.

Satın alınıp doğrudan aktifleştirilen tesis makine ve cihazların bedelleri, ödemenin yapıldığı hesabın; maliyeti önce “258 Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabında oluşturulanların maliyet bedelleri, söz konusu hesabın alacağı karşılığında bu hesabın borcuna yazılır. Daha önce aktife alınmış bulunan bir tesis, makine ve cihazın eko­nomik değerini artırıcı bir harcama yapıldığında da bu hesap borçlandırılır. Tesis, makine ve cihazların yeniden değerlenmesinde de artan değer kadar bu hesaba borç yazılır. Hesap, söz konusu varlıkların herhangi bir nedenle aktiften çıkarılmasında veya maddi duran varlık niteliğini kaybettiği için başka bir hesaba aktarımında alacaklanır

254 TAŞITLAR

İşletme faaliyetlerinde kullanılan tüm taşıtların izlendiği hesaptır. Ulaştırma sektöründe hizmet üretimi amacıyla kullanımda olan tüm taşıtlar da bu hesapta izlenir. Ancak ulaştırma sektöründe ana üretimde kullanılan taşıtların toplam tutarı bilanço dipnotlarında ayrıca gösterilir.

İşleyişi:

Hesap, satın alınan veya işletmece imal edilen veya ettirilen taşıtların maliyetleri üzerinden borçlanır. Satın alınıp doğrudan aktifleştirilen taşıtların bedelleri, ödemenin yapıldığı hesabın; maliyeti önce “258 Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabında oluşturulanların maliyeti ise söz konusu hesabın alacağı karşılığında bu hesabın borcuna yazılır. Daha önce aktife alınmış bulunan bir taşıtın ekonomik değerini artırıcı bir harcama yapıldığında da bu hesap borçlandırılır. Taşıtların yeniden değerlenmesinde de artan değer kadar bu hesaba borç yazılır. Hesap taşıtların her­hangi bir nedenle aktiften çıkarılmasında veya maddi duran varlık niteliğini kaybettiği için başka bir hesaba aktarımında alacaklanır.

255 DEMİRBAŞLAR VE DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR

İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makine ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk, dolap, mobilya gibi demirbaşlar ile diğer maddi duran varlıkların izlendiği hesaptır. Hesap ihtiyaca uygun şekilde demirbaş ve diğer maddi duran varlık türlerine göre alt hesaplara bölümlenir.

İşleyişi:

Satın alınan veya işletmece imal edilen demirbaşlar ve diğer maddi duran varlıklar maliyetleri üzerinden bu hesaba borç yazılır. Maliyeti önce “258 Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabında oluşturulan demirbaşlar ve diğer maddi duran varlıklar da söz konusu hesabın alacağı karşılığında bu hesabın borcuna yazılarak aktifleştirilir. Demirbaşların ve diğer maddi duran varlıkların yeniden değerlenmesinde de artan değer kadar bu hesaba borç yazılır. Hesap demirbaşların ve diğer maddi duran varlıkların her­hangi bir nedenle aktiften çıkarılmasında veya maddi duran varlık niteliğini kaybettiği için başka bir hesaba aktarımında alacaklanır.

256 MADDİ DURAN VARLIKLAR DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIKLARI (-)

Maddi duran varlıkların değerinde meydana gelen değer düşüklüklerinin izlenmesinde kullanılan hesaptır. Hesap maddi duran varlık hesapları paralelinde, alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

Varlığın net kullanım değerinin (gelecekte sağlanacak nakit girişlerinin bugünkü değeri) defter değerinden daha düşük olması durumunda aradaki fark değer düşüklüğü karşılık gideri olarak sonuç hesaplarına (“654 Karşılık Giderleri” hesabına) kaydedilirken bu hesaba alacak kaydedilir.

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)

Maddi duran varlık maliyetlerinin kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilebilmesini sağlamak amacıyla ayrılan amortisman tutarlarının izlendiği hesaptır. Hesap maddi duran varlık hesapları paralelinde, alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

Ayrılan amortismanlar ilgili gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak; satılan, devredilen, kullanma yeteneğini kaybeden, faydalı ömrünü tamamlayan maddi duran varlıklara ait birikmiş amortisman tutarları ise bu hesaba borç, ilgili varlık hesabına da alacak kaydedilir.

258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR

İşletmede, yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme maliyetleri, işçilik maliyetleri ve genel üretim maliyeleriyle ilgili harcamaların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yapılmakta olan yatırım projelerine direkt ve endirekt şekilde gelen harcamalar bu hesaba borç: tamamlanan yatırım bedelleri ilgili maddi duran varlık hesabına borç kaydedilerek, bu hesaba alacak kaydedilir.

259 VERİLEN AVANSLAR

Yurtiçinden veya yurtdışından satın alınmak üzere sipariş edilen maddi duran varlıklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Sipariş avansıyla ilgili giderler de bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Ödeme yapıldığında hesaba borç, sipariş edilen maddi duran varlık teslim alındığında ilgili hesabın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir.

26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

Herhangi bir fiziksel niteliği olmayan tanımlanabilir parasal olmayan varlıkların izlendiği hesap grubudur. Fiziksel niteliği bulunmayan ve işletmenin belli bir şekilde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar maddi olmayan duran varlıkları oluşturur. Şerefiye hesabı bu hesap grubunda kodlanmasına rağmen, maddi olmayan duran varlık kalemlerden farklı nitelikte olduğu için; finansal durum tablosunun (bilançonun) sunumunda bu gruptan ayrı başlık olarak sunulur. Bu gruptaki hesaplar şerefiye hesabı hariç, dönem sonlarında maliyet veya yeniden değerleme yöntemine göre değerlenir. Yeniden değerleme yönteminin seçilmesi durumunda, yeniden değerleme artışları özkaynaklar grubunda “554 Maddi Olmayan Duran Varlıklar Yeniden Değerleme Artışları” hesabında izlenir. Maddi olmayan duran varlıklar, faydalı ömürleri içinde, amortismana tabi tutulur. Ayrıca bu varlıklar değer düşüklüğü testine tabi tutularak değer düşüklüğünün olması durumunda karşılık ayrılır. Şerefiye yeniden değerleme işlemine tabi tutulmaz ve şerefiyeye tam set TMS/TFRS uygulayanlar amortisman uygulanmaz. Ancak KOBİ TFRS’yi uygulayanlar şerefiyeye amortisman ayırır. Maddi olmayan duran varlıklar dönem sonlarında maliyet veya net kullanım değerinden (net bugünkü değerden) küçük olanı ile değerlenir. Maddi olmayan duran varlıkların değerlerinde meydana gelen değer düşüklüğü için karşılık ayrılır. Şerefiye için de değer düşüklüğü karşılığı ayrılır.

Bu gruptaki hesaplar aşağıdaki gibidir:

260 ŞEREFİYE

Bu hesap, bir işletme devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu işletmenin gerçeğe uygun değerle hesaplanan net varlıklarının (öz varlık) değeri arasındaki olumlu farkların izlenmesinde kullanılır. Şerefiye hesaplanırken gerçeğe uygun değerin tespit edilmemesi halinde, net defter değeri esas alınır. Şerefiye, bilançoda raporlanırken, maddi olmayan duran varlıklardan ayrı bir kalem olarak raporlanır.

İşleyişi:

Ödenen şerefiye bedellerinin tamamı bu hesabın borcuna kaydolunur. Değer düşüklüğüne uğraması durumunda kayıttan silinmesinde alacak kaydedilir. KOBİ TFRS’yi kullananlar şerefiyeye faydalı ömrü süresince amortisman ayırır. Yararlanma sürelerinin belli olmaması durumunda, on yıllık sürede eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir. Faydalı ömrünü tamamladığında birikmiş amortisman tutarı ile ters çevrilerek hesap kapatılır.

261 HAKLAR

Bu hesapta; imtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bir bedel ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin işletmeye belirli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamalar izlenir.

İşleyişi:

Edinilen haklar, maliyet bedelleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Yeniden değerlenmesinde de artan değer kadar bu hesaba borç yazılır. Yararlanma süreleri içerisinde, yararlanma sürelerinin belli olmaması durumunda, on yıllık sürede eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir. Faydalı ömrünü tamamladığında birikmiş amortisman tutarı ile ters çevrilerek hesap kapatılır.

262 ORTAK MÜLKİYETLİ VARLIKLARIN KULLANIM HAKLARI

Türkiye Muhasebe Standartlarına göre, başka ortaklıklarla birlikte edinilen, ortak mülkiyete sahip olunan ve birlikte kullanılan varlıkların kullanma haklarının izlenmesinde kullanılan hesaptır.

İşleyişi:

Edinilen ortak mülkiyetli varlıklar edinme maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. İzleyen dönemlerde, yeniden değerleme yönteminin kullanıldığı durumlarda, yeniden değerleme işleminde artan değer kadar bu hesaba borç yazılır. Kullanma hakkı başkasına satıldığında ya da faydalı ömrünü tamamladığında birikmiş amortisman tutarı ile ters çevrilerek hesap kapatılır.

263 GELİŞTİRME MALİYETLERİ (KOBİ TFRS’Yİ UYGULAYANLAR BU HESABI KULLANMAZ)

Geliştirme faaliyetleri ile ilgili olarak İşletmede yeni ürün ve teknolojiler oluşturulması mevcutların geliştirilmesi ve benzeri amaçlarla yapılan her türlü harcamalardan, aktifleştirilen kısmının izlendiği hesaptır. Üretim ve kullanım öncesi prototip ve modellerin tasarımı, yapımı ve test edilmesi; yeni teknoloji içeren alet, model ve kalıpların tasarımı; üretim açısından ekonomik olmayan bir ölçekteki pilot tesisin tasarlanması, inşası ve çalıştırılması ve yeni veya geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetler için karar verilmiş bir alternatifin tasarımı, inşası ve denenmesi gibi harcamalar geliştirme faaliyetlerine ilişkin örnekler olup bu hesapta izlenir. KOBİ TFRS’yi uygulayanlar geliştirme maliyetlerini aktifleştirmez, araştırma giderleri gibi doğrudan sonuç hesaplarına gider yazar.

Araştırma giderleri bu hesapta izlenmeyip doğrudan sonuç hesaplarına aktarılır. Yeni bilgi elde edilmesine yönelik faaliyetler; araştırma bulguları ve diğer bilgilerin uygulanmasına yönelik olarak değerlendirme ve nihai seçim araştırması; malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetler için alternatif araştırması ve yeni veya geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetlerin olası alternatiflerinin oluşturulması, tasarlanması, değerlendirilmesi ve nihai seçim gibi faaliyetler araştırma faaliyetlerini oluşturur. Bu gidereler bu hesapta izlenmez sonuç hesaplarında izlenir.

Aşağıdaki koşulların tamamının varlığı halinde, geliştirmeden (veya işletme bünyesinde yürütülen bir projenin geliştirme safhasından) kaynaklanan harcamalar maddi olmayan duran varlıklar olarak muhasebeleştirilir:

(a) Maddi olmayan duran varlığın kullanıma veya satışa hazır hale gelebilmesi için tamamlanmasının teknik olarak mümkün olması.

(b) İşletmenin maddi olmayan duran varlığı tamamlama ve bu varlığı kullanma veya satma niyetinin bulunması.

(c) Maddi olmayan duran varlığı kullanma veya satma imkânının bulunması.

(d) Maddi olmayan duran varlığın muhtemel gelecek ekonomik faydayı nasıl sağlayacağının belirli olması. Ayrıca, maddi olmayan duran varlığın ürününün veya kendisinin bir piyasasının olması ya da işletme bünyesinde kullanılacak olması durumunda buna elverişli olması.

(e) Geliştirme safhasını tamamlamak ve maddi olmayan duran varlığı kullanmak veya satmak için yeterli teknik, mali ve diğer kaynakların mevcut olması.

(f) Geliştirme sürecinde maddi olmayan duran varlıkla ilgili yapılan harcamaların güvenilir bir biçimde ölçülebilir olması.

İşleyişi:

Maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. İzleyen dönemlerde, yeniden değerleme yönteminin kullanıldığı durumlarda, yeniden değerleme işleminde artan değer kadar bu hesaba borç yazılır. Faydalı ömrünü tamamladığında birikmiş amortisman tutarı ile ters çevrilerek hesap kapatılır.

264 TV PROGRAMLARI, SİNEMA FİLMLERİ

Gelecek yıllarda da gösterime girebilecek olan TV programları ve sinema filmlerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. İzleyen dönemlerde, yeniden değerleme yönteminin kullanıldığı durumlarda, yeniden değerleme işleminde artan değer kadar bu hesaba borç yazılır. Faydalı ömrünü tamamladığında birikmiş amortisman tutarı ile ters çevrilerek hesap kapatılır.

265 BİLGİSAYAR YAZILIMLARI VE DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

Bilgisayar yazılım programları ile diğer maddi olmayan duran varlıklar ilgili olarak yapılan harcamalar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. İzleyen dönemlerde, yeniden değerleme yönteminin kullanıldığı durumlarda, yeniden değerleme işleminde artan değer kadar bu hesaba borç yazılır. Faydalı ömrünü tamamladığında birikmiş amortisman tutarı ile ters çevrilerek hesap kapatılır.

266 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIKLARI (-)

Maddi olmayan duran varlıkların değerinde meydana gelen değer düşüklüklerinin izlenmesinde kullanılan hesaptır. Hesap maddi olmayan duran varlık hesapları paralelinde alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

Varlığın net kullanım değerinin (gelecekte sağlanacak nakit girişlerinin bugünkü değeri) defter değerinden daha düşük olması durumunda aradaki fark değer düşüklüğü karşılık gideri olarak sonuç hesaplarına (“654 Karşılık Giderleri” hesabına) kaydedilirken bu hesaba alacak kaydedilir.

267 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)

Maddi olmayan duran varlık bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilebilmesini sağlamak amacıyla ayrılan amortisman tutarlarının izlendiği hesaptır. Hesap maddi olmayan duran varlık hesapları paralelinde alt hesaplara ayrılır. Şerefiye hesabı için amortisman ayrılmaz, değer düşüklüğü karşılığı ayrılır.

İşleyişi:

Ayrılan amortismanlar ilgili gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak; satılan, devredilen, fayda sağlama yeteneğini kaybeden, faydalı ömrünü tamamlayan maddi olmayan varlıklara ait birikmiş amortisman tutarları ise bu hesaba borç, ilgili varlık hesabına da alacak kaydedilir.

268 YAPIMI DEVAM EDEN MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIK YATIRIMLARI

İşletmede, yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi olmayan duran varlık hesabına aktarılacak olan proje, TV programları, sinema filmleri vb. maddi olmayan duran varlık yatırımlarıyla ilgili her türlü ilk madde ve malzeme, işçilik ve genel üretim maliyetleriyle ilgili harcamaların izlendiği hesaptır. Geliştirme maliyetleriyle ilgili harcamalar bu hesapta değil “263 Geliştirme Maliyetleri” hesabında izlenir. Hesap maddi olmayan duran varlık yatırımları bazında alt hesaplara ayrılarak izlenir.

İşleyişi:

“74 Hizmet Üretim Maliyeti” grubunda yer alan hesaplarda izlenen giderler (hizmet maliyetlerini çeşitlerine göre tek hesapta izlemeyi tercih eden işletmeler “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabını kullanırken, hizmet üretim maliyetlerini gider fonksiyonlarına göre izlemek isteyen işletmeler “742 Hizmetlerle İlgili Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri”, “744 Hizmetlerle İlgili Direkt İşçilik Giderleri” ve “746 Hizmetlerle İlgili Genel Üretim Giderleri” hesaplarını kullanabilir) dönem sonlarında hizmet henüz tamamlanmamış ve gelir unsurunu doğuran olay gerçekleşmemiş ve güvenilir olarak ölçülemiyorsa, yansıtma hesapları alacağı ile bu hesaba borç kaydedilir (gelecek dönemlerde de yayınlanabilir programlar, sinema filmleri maddi olmayan duran varlık niteliği taşıdığından bunların yapımında alınan hizmetlerle ilgili olarak yapılan harcamalar bu hesapta izlenir). Tamamlanan yatırım bedelleri ilgili maddi olmayan duran varlık hesabına borç kaydedilerek, bu hesaba alacak kaydedilir.

269 VERİLEN AVANSLAR

Maddi olmayan duran varlıklarla ilgili olarak gerek yurtiçi, gerekse yurtdışındaki kişi ve kuruluşlara yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Ödeme yapıldığında hesaba borç; varlıklar elde edildiğinde ilgili hesabın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir.

27 YERALTI KAYNAKLARININ ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRİLME MALİYETLERİ (ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR)

“TFRS 6 Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi” Standardı kapsamında yapılan harcamaların izlendiği gruptur.

Yeraltı kaynaklarının araştırma ve değerlendirilme faaliyetleriyle ilgili olarak yapılan: araştırma haklarının elde edilmesi topoğrafik, jeolojik, jeokimyasal ve jeofizik çalışmalar; arama sondaj, kazı, örnekleme ve bir maden kaynağından cevher çıkarmanın teknik yeterlilik ve ticari uygulanabilirliğini değerlendirme ile ilgili faaliyetlere ait harcamalar bu grupta açılan hesaplarda izlenir. Maden kaynaklarının sondajında kullanılan makine ve teçhizat bu gruptaki hesaplarda izlenmez maddi duran varlık grubunda izlenir. Yeraltı kaynaklarının araştırma ve değerlendirilme faaliyetleriyle ilgili harcamalar maliyet bedelleri ile kayda alınır. Dönem sonlarında maliyet veya yeniden değerleme yöntemine göre değerlendirilir. Maddi duran varlıklar ve maddi olmayan duran varlık grubundaki değerleme esasları bu grup için de geçerlidir.

Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir:

270

271 ARAMA GİDERLERİ

Yeraltıkaynaklarını arama amacı ile yapılan arama faaliyetleriyle ilgili giderlerin izlendiği hesaptır. Maden yatağının işletmeye elverişli olup olmadığının belirlenmesi ve giriş noktalarının saptanması için, işletmeye geçmeden önce yapılan arama giderleri ile petrol araştırması ile ilgili olarak arazinin yerden ve havadan (topoğrafik, jeolojik, jeofizik vb.) incelenmesine ve gerekli işlem, deneyim ve jeolojik bilgi almak amacı ile yapılan sondaj giderleri gibi yapılan harcamalar bu hesapta izlenir. Arama faaliyetlerinin sonucunda üretilebilir cevher rezervi saptanamamışsa yapılan giderler zarar kaydedilir.

İşleyişi:

Arama faaliyeti ile ilgili harcamalar bu hesabın borcuna kaydedilir. Arama sonucunda işletmeye elverişli rezerv (cevher veya petrol) bulunamazsa gelecekte ekonomik yarar sağlayamayacağı için, yapılan giderlerin toplamı bu hesabın alacağı karşılığında zarar yazılır.

Arama sonucunda işletmeye elverişli rezerv bulunması halinde arama maliyeti, yatak işletmeye alınıncaya kadar, bu hesapta bekletilir. Yataktan üretime başlandığında, çıkarılabilir rezerv miktarı göz önünde tutularak bulunacak amortisman emsaline göre, arama maliyeti itfa edilir. Arama giderleri tükenme payları, çıkarılan (istihraç edilen) cevher veya petrolün maliyetine yüklenir.

Tamamen amorti edilen arama giderleri, birikmiş amortismanı ile mahsup edilerek kayıtlardan çıkartılır.

272 HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

Açık işletmelerde, maden üstündeki örtüyü kaldırmak veya yeraltındaki maden yataklarına girmek, bu yatakla yer üstü arasında genel kütlenin tüketilmesine kadar sürekli bir bağlantı kurmak ve maden yataklarını üretime elverişli parçalara bölmek, gerek insanların gerekse araçların gidip gelme ve havalandırılmalarını ve cevherin taşınmasını sağlamak amacıyla açılacak olan düşey, yatay ve eğilimli yol, mecra ve benzeri faaliyetlerin gerektirdiği giderlerle; petrol işlemlerinden kuyu açma, temizleme, derinleştirme, bitirme veya bu işlemlere hazırlık için yapılan işçilik, yakıt, tamir ve bakım, nakliye, ikmal, malzeme vb. giderlerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

İşletme tarafından yapılan veya işletme dışına ihale edilen hazırlık işleri ile ilgili giderler bu hesaba borç yazılır. Yapılan gider karşılığında çıkarılmaya hazır hale getirilen cevher veya petrol miktarı göz önünde tutularak itfa edilir.

Hazırlık giderleri yapılan sahadan cevherin veya petrolün tamamen çıkarılmasından sonra bu hesapta biriken gider, birikmiş tükenme payı ile mahsup edilerek, kayıtlardan çıkartılır.

273

274

275 DİĞER YERALTI KAYNAKLARININ ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME MALİYETLERİ

Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer maden araştırma ve değerlendirilme maliyetlerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Belirli maden varlıklarıyla ilgisi kesinlikle saptanan harcamalar bu hesaplara borç, özelliğini yitirmiş olan varlıklar ise kayıtlardan çıkarılmak üzere bu hesaplara alacak kaydedilir.

276 YERALTI KAYNAKLARININ ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME MALİYETLERİ DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIKLARI (-)

Yeraltı kaynaklarının araştırma ve geliştirme maliyetlerine ilişkin değer düşüklüğü karşılıklarının izlendiği hesaptır. Yeraltı kaynakları araştırma ve değerlendirilme maliyetleri grubuna giren kalemler değer düşüklüğü testine tabi tutularak değer düşüklüğünün olması durumunda bunlar için karşılık ayrılır. İşletmenin belirli bir alanda araştırma yapma hakkının dönem içinde sona ermesi veya yakın gelecekte sona erecek olması ve yenilenmesinin beklenmemesi, belirli bir alandaki maden kaynakları için daha fazla araştırma ve değerlendirme için önemli miktarda harcamanın bütçelenmemiş veya planlanmamış olması, belirli bir alandaki maden kaynaklarının araştırılması ve değerlendirilmesi faaliyetlerinin ticari olarak uygulanabilir miktarlarda maden kaynaklarının bulunmasıyla sonuçlanmamış ve işletme tarafından belirli bir alandaki bu tür faaliyetleri durdurma kararı alınmış olması, belirli alandaki gelişmenin ilerlemesinin muhtemel olmasına karşın, araştırma ve değerlendirme varlığının defter değerinin başarılı geliştirme veya satış ile tam olarak geri kazanılmasının mümkün olmadığını gösteren yeterli bilginin mevcut olması gibi göstergeler değer düşüklüğünün belirlenmesinde göz önünde bulundurulur.

İşleyişi:

Varlığın net kullanım değerinin (gelecekte sağlanacak nakit girişlerinin bugünkü değeri) defter değerinden daha düşük olması durumunda aradaki fark değer düşüklüğü karşılık gideri olarak sonuç hesaplarına (“654 Karşılık Giderleri” hesabına) kaydedilirken bu hesaba alacak kaydedilir.

277 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)

Birikmiş tükenme paylarının izlendiği hesaptır.

Yeraltı kaynakları araştırma ve değerlendirilme maliyetleri grubuna giren kalemler özelliklerine göre “amortisman (tükenme) payı” ayrılmak suretiyle itfa edilir.

İşleyişi:

Maden araştırma ve değerlendirilme varlıklarıtükenme payı, maliyet ve gider hesapları karşılığında hu hesaba alacak, kayıtlardan çıkarıldığı takdirde borç kaydedilir.

278

279 VERİLEN AVANSLAR

Yeraltı kaynakları araştırma ve değerlendirilme maliyetleri için yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Avans ödemesi yapıldığında hesaba borç, kesinleşen ödemelerde, önceki avans ödemesi mahsup edilmek üzere hesaba alacak kaydedilir.

28 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

Bu grup, içinde bulunan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek yıllara ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da ileriki yıllarda tahsil edilebilecek gelirlerden oluşur. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

280 GELECEK YILLARA AİT PEŞİN ÖDENMİŞ GİDERLER

Bu hesap, cari hesap dönemi içinde hesaben veya peşin olarak ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek yıllara ait giderleri izlemek için kullanılır.

İşleyişi:

Gelecek yıllarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek olan peşin ödenen giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. İlgili hesap dönemlerinde bu hesabın alacağı karşılığında dönen varlıklardaki “180 Gelecek Aylara Ait Giderler” hesabına gerekli aktarmalar yapılır.

281

282

283

284 ERTELENMİŞ GİDERLER

Gelecek yıllarda gider hesaplarına aktarılacak olan ertelenmiş gider tutarlarının izlenmesinde kullanılır. Borç reeskontları için hesaplanan ertelenmiş faiz giderleri bu hesapta izlenmez. Borç hesaplarının değerini düzeltmek üzere ilgili grupta açılan hesaplarda izlenir.

İşleyişi:

Ertelenmiş giderlerin, gelecek yıllara ait tutarları bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında, izleyen dönemin on iki aya isabet eden tutarları, “184 Ertelenmiş Giderler” hesabının borcuna aktarılarak bu hesaba alacak kaydedilir.

285 GELİR TAHAKKUKLARI

Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı bir yıl veya daha sonraki yıllarda yapılacak gelirlerin içinde bulunulan döneme ait olan kısımlarının, ilgili gelir hesabı karşılığında borç kaydedileceği hesaptır.

İşleyişi:

Dönem sonlarında, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hâsılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sonraki yıllarda alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık, üçüncü kişi hesaplarının borcuna geçirilerek kapatılır.

286

287

288

289ERTELENMİŞ VERGİ VARLIĞI

“TMS 12 Gelir Vergileri” Standardı ve KOBİ TFRS kapsamında gelecek dönemlerde geri kazanılacak olan, indirilebilir geçici farklar, gelecek dönemlere devreden kullanılmamış mali zararlar ve gelecek dönemlere devreden kullanılmamış vergi avantajları ile ilişkili Kurumlar Vergisi ve stopaj tutarlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Ertelenmiş vergi varlığı hesaplandığında, bu hesaba borç kaydedilirken, vergi varlığına neden olan ertelenmiş vergi gelir etkisinin sürdürülen veya durdurulan faaliyetten kaynaklanmasına göre; “693 Sürdürülen Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gelir Etkisi” veya “698 Durdurulan Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gelir Etkisi” hesaplarına alacak kaydedilir. Kapsamlı gelirin unsurlarından diğer bir ifade ile özkaynaklara kaydedilen karlar ve zararlardan kaynaklanan ertelenmiş vergi varlığı bu hesaba borç kaydedilirken, özkaynak hesaplarında izlenen “559 veya 569 Ertelenmiş Vergi Gelir (Gider) Etkisi” hesaplarına alacak kaydedilir. Her dönem sonunda ertelenmiş vergi gelir ve giderin tespitine yönelik olarak yapılan hesaplama çerçevesinde hesabın kalanı düzeltilir. Ertelenmiş vergi varlığının azalmasında veya ortadan kalkmasında bu hesaba alacak kaydedilir.

29 DİĞER DURAN VARLIKLAR

Bundan önceki bölümlerde sayılan duran varlık kalemlerine girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer duran varlık kalemleri bu grupta yer alır.

290

291

292 DİĞER KDV

Ertelenen, iadesi gereken, tahsil edilecek olan ve çeşitli şekillerde ortaya çıkan diğer KDV'nin bir yılı aşan tutarlarının kaydedildiği hesaptır.

İşleyişi:

Yukarıda belirtilen nitelikteki KDV'nin ortaya çıkması halinde bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.

293 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR

İzleyen yıldan sonraki yıllarda indirim konusu yapılabilecek olan peşin ödenen vergi ve fonların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Gelecek dönemden daha sonraki yıllarda indirim konusu yapılabilecek nitelikteki vergi ve fonlar ödendiğinde bu hesaba borç yazılır. İndirilebilme süresi bir yılın altına inen vergi ve fonlar bu hesabın alacağına karşılık, “173 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar” hesabına aktarılır.

294 ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLAR

Çeşitli nedenlerle işletmede kullanılma ve satış olanaklarını yitiren stoklar ve duran varlıkların izlendiği hesaptır.

İşletmede kullanılma niteliğini kaybeden ilk madde ve malzemelerle, fiziki nedenlerle bozulduğu için, işletmenin mutat satış sistemi içinde müşterilerine sunamayacağı mamul ve ticari emtia, tasfiye edilinceye kadar, bu hesapta izlenir. Ayrıca, tamamen amorti edilsin veya edilmesin işletmede kullanımdan çıkarılan maddi duran varlıkların kayıtlı değeri, tasfiye edilinceye kadar (hesaptan silininceye kadar) bu hesapta birikmiş amortismanı da “299 Birikmiş Amortismanlar” hesabında izlenir.

Satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar bu hesapta değil, dönen varlıklar grubu içinde açılacak hesaplarda izlenir.

295

296

297 DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR

Yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer çeşitli duran varlıkların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Elden çıkartıldığında veya dönen varlık grubuna devredildiğinde hesaba alacak kaydedilir.

298 DİĞER DURAN VARLIKLAR DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIKLARI (-)

Bu gruptaki varlıklar için ayrılan değer düşüklüğü karşılıklarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu grupta yer alan duran varlık ve elden çıkartılacak stok kalemleri için ayrılan değer düşüklüğü karşılıkları bu hesabın alacağına ilgili karşılık giderleri hesabının borcuna kaydedilir. İlgili varlık hesaplarının kayıttan çıkarılmaları durumunda bu hesap borçlandırılır.

299 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)

Bu gruptaki amortismana tabi varlıklar için ayrılan amortismanların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Maddi duran varlıkların kayıtlı değeri bu gruptaki 294 no’lu hesaba alınırken birikmiş amortismanları da bu hesaba alacak yazılır. Duran varlığın satılması, devredilmesi veya Maddi Duran Varlıklar bölümündeki hesaplara yeniden alınması ya da imha edilmesi durumunda bu hesap borçlandırılır.

3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

Kısa vadeli yabancı kaynaklar, dönen varlıkların ayrılmasında kullanılan ölçüye uygun olarak, en çok on iki ay veya işletmenin normal faaliyet dönemi sonunda ödenecek borçları kapsar. Bir yabancı kaynak aşağıdaki kriterlerden birine uyduğu takdirde kısa vadeli olarak sınıflandırılır:

(a) Borcun normal faaliyet dönemi içinde ödenmesinin beklenmesi;

(b) Borcun özellikle alım-satım nedeniyle doğmuş olması ve alım - satıma konu olması;

(c) Borcun bilanço gününden sonra on iki ay içinde ödenecek olması veya

(d) Kuruluşun borcunu, bilanço gününden sonra en az on iki ay içinde ödemesini erteleyecek koşulsuz bir hakkının olmaması.

Kısa vadeli yabancı kaynaklar; finansal borçlar, esas faaliyetlerden (ticari) borçlar, ilişkili taraflara borçlar, diğer borçlar, alınan avanslar, ödenecek vergi ve diğer yasal yükümlülükler, dönem kârı vergi ve yasal yükümlülük karşılıkları, borç ve gider karşılıkları, gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkukları, diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar ve satış amaçlı elde tutulan duran varlıklara ve durdurulan faaliyetlere ilişkin borçlar şeklinde bölümlenir.

30 FİNANSAL BORÇLAR

Bu grup; kredi kurumlarına olan kısa vadeli borçlar ile kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları ile sağlanan krediler ve vadesine bir yıldan daha az bir süre kalan uzun vadeli finansal borçların anapara taksit ve faizlerini kapsar. Finansal borçlar, muhasebe standartlarındaki sınıflama kriterlerine uygun olarak itfa edilmiş maliyetle veya gerçeğe uygun değer farkı kâr zarara yansıtılan değerle ölçülür.

Gerçeğe uygun değerle ölçülen finansal borçların gerçeğe uygun değer artışları bu hesapların alacağına, azalışları borcuna kaydedilerek muhasebeleştirilir. Etkin faiz oranı kullanılarak itfa edilmiş maliyet tutarlarına göre ölçülen finansal borçların itfa edilmiş maliyet tutarına indirgemesi “309 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Finansal Borçlar Reeskontu)” hesabı aracılığıyla yapılır.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

300 BANKA KREDİLERİ

Bu hesap, banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli kredilere ilişkin tutarların izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Alınan kısa vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir.

301 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR

Bu hesap, kiracıların finansal kiralama yapanlara olan ve vadesi bir yılı geçmeyen borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Finansal kiralama sözleşme tutarı bu hesaba alacak, finansal kiralamaya konu olan ilgili varlık hesabına kira ödemelerinin bugünkü değeri ile borç yazılırken bu iki tutar arasındaki fark da “309 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Finansal Borçlar Reeskontu)” hesabına (alt hesabı olan “Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri”) borç kaydedilir. Borç ödemeleri bu hesaba borç kaydedilir.

302 DİĞER FİNANS KURULUŞLARINA BORÇLAR

Bu hesap, diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli kredilere ilişkin tutarların izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Alınan kısa vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir.

303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ

Bu hesap; vadelerine bir yıldan fazla süre bulunmakla birlikte uzun vadeli kredilerin, bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek anapara taksitleri ile vadesi bir yılın altına düşenleri ve bunların tahakkuk ettiği halde henüz ödenmeyen faizlerini kapsar.

İşleyişi:

İşletmenin uzun vadeli borçlarından, bilançonun düzenlenme tarihini izleyen bir yıllık dönemde ödenecek olan taksitleri ve faizleri bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir.

304 TAHVİL ANAPARA TAKSİT VE FAİZLERİ

Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil anapara borç taksitleri ile tahvillerin tahakkuk edip de henüz ödenmeyen faizleri bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

“404 Çıkarılmış Tahviller” hesabından bu hesaba aktarılan tahvil anapara borç taksitleri ve dönem içinde tahakkuku kesinleşen ancak henüz ödenmeyen tahvilli borçlara ilişkin faizler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir.

305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER

Tedavüldeki finansman bonoları ve banka bonoları gibi kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları karşılığında sağlanan fonlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Yukarıda tanımlanan menkul kıymetler ihraç edildiğinde nominal bedel üzerinden bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir. Ödenmeleri halinde hesaba borç kaydedilir.

306 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER

Çıkarılmış bonolar ve senetler kapsamına alınamayan diğer menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yukarıda tanımlananlar dışında çıkarılmış diğer menkul kıymetler nominal bedel üzerinden bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir. Ödenmeleri halinde borç kaydedilir.

307 TÜREV FİNANSAL BORÇLAR

Bu hesap; Türkiye Muhasebe Standartları kapsamında, türev sözleşmelerinden doğan kısa vadeli borçların izlenmesinde kullanılır. Bilanço dışı hesaplarda izlenen türev finansal araçların Türkiye Muhasebe Standartları hükümleri çerçevesinde değerlemeye tabi tutulmasından doğan ve yükümlülük oluşturan farklar bu hesapta izlenir. Bu hesaba kaydedilen değerleme farkları, ilgili Türkiye Muhasebe Standardı hükümleri çerçevesinde ilgili gider veya özkaynak hesabı ile ilişkilendirilir.

İşleyişi:

Türkiye Muhasebe Standartlarında açıklandığı şekliyle türev sözleşmeler nedeniyle yüklenilen türev finansal borçlar bu hesabın alacağına kaydedilir. Yükümlülüğün ortadan kalkmasında veya yerine getirilmesinde hesaba borç kaydedilir.

308 DİĞER FİNANSAL BORÇLAR

Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınamayan finansal borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir.

309 ERTELENMİŞ FAİZ GİDERLERİ (FİNANSAL BORÇLAR REESKONTU) (-)

Bu hesap; dönem sonu itibariyle vade farkı içeren ve vadesine on iki aydan daha kısa süre kalan finansal borçları gerçeğe uygun değere (itfa edilmiş maliyete) indirger. Hesap, finansal borçların nominal tutarları ile borç ödeme dönemlerine göre etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan ertelenmiş faiz giderlerinin (vade farklarının) izlemesinde kullanılır. Hesap, finansal borç kalemleri paralelinde; ertelenmiş banka kredileri borçlanma maliyetleri, ertelenmiş finansal kiralama borçlanma maliyetleri, menkul kıymet ihraç farkları gibi alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

Finansal borçlar nominal değerle alacak kaydı alırken, finansal borçların etkin faiz oranına göre hesaplanmış net bugünkü değeri arasındaki fark bu hesabın borcuna kaydedilir. Borç karşılığı edinilen varlık finansal kiralamalarda net bugünkü değeri ile borçlandırılır.Çıkarılmış bonolar, nominal tutarları ile borç hesaplarına alacak kaydedilirken tahsil edilen bono bedelleri ile nominal tutar arasındaki farklar, menkul kıymet ihraç farkları olarak bu hesabın borcuna kaydedilir.

Bu hesapta izlenen ertelenmiş faiz giderleri, vadeleri geldiğinde“674 Diğer Reeskont Faiz Giderleri” hesabına aktarılarak bu hesaba alacak kaydedilir. Hesap kalanı, finansal borçları gerçeğe uygun değere (itfa edilmiş maliyete) indirgemek üzere finansal durum tablosunda finansal borçlardan indirim unsuru olarak raporlanır.

31

32 ESAS FAALİYETLERDEN BORÇLAR (TİCARİ BORÇLAR)

Bir yıl içinde ödenecek ve işletmenin esas faaliyetleri veya ticari ilişkisi nedeniyle, esas faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan senetli ve senetsiz ticari borçlar bu hesap grubunda izlenir. Ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklar gibi ilişkili taraflara olan esas faaliyetlerden (ticari) borçlar da bu gruptaki hesaplarda izlenir.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

320 SATICILAR

İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senetsiz borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Senetsiz borcun doğması ile bu hesaba alacak, nakden veya hesaben ödenmesi halinde borç kaydedilir.

321 BORÇ SENETLERİ

İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senede bağlanmış esas faaliyetlerden (ticari) borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Borç senetleri tutarları bu hesaba alacak, nakden veya hesaben ödenmesi halinde borç kaydedilir.

322 VERİLEN İLERİ TARİHLİ ÇEKLER

Bu hesap, şekil açısından çek olmakla birlikte özü itibarıyla senetli borç niteliği taşıyan on iki aylık süre içinde ödenecek ileri tarihli çeklerin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

İşletme tarafından ileri tarihli çekler verildiğinde bu hesaba alacak, çekler ödendiğinde, borç kaydedilir.

323 FATURASI BEKLENEN ALIŞLARDAN BORÇLAR

İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili mal ve hizmet alışlarında, mal ve hizmet teslim alınmasına rağmen henüz fatura kesilmediği için ilgili satıcılar hesabına kaydedilmeyen borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Mal ve hizmetin teslim alınmasıyla, beklenen fatura tutarı bu hesaba alacak kaydedilir. Fatura alındığında bu hesap borçlandırılırken ilgili hesap alacaklandırılır.

324 İLİŞKİLİ TARAFLARA ESAS FAALİYETLERDEN (TİCARİ) BORÇLAR

Bu hesap, işletmenin ilişkili taraflara faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet alışlarından kaynaklanan senetli ve senetsiz ticari borçlarının izlenmesi için kullanılır. Hesap ilişkili tarafın kimliğine ve senetli ve senetsiz oluşuna göre bölümlenir.

İşleyişi:

Esas faaliyetlerden (ticari) borcun doğması ile bu hesaba alacak, ödenmesi halinde (ödemeler, aktarmalar ve hesaben mahsuplar dâhil) borç kaydedilir.

325

326 DİĞER ESAS FAALİYETLERDEN BORÇLAR

Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınamayan esas faaliyetlerden kaynaklanan borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir.

327

328

329 ERTELENMİŞ FAİZ GİDERLERİ (ESAS FAALİYETLERDEN (TİCARİ) BORÇLAR REESKONTU) (-)

Bu hesap; esas faaliyetlerden (ticari) borçlar grubunda yer alan senetli veya senetsiz borçlara dâhil edilmiş olup da gider yazılması gelecek aylara ertelenmiş bulunan vade farkı giderlerine ilişkin tutarların izlenmesinde kullanılır. Bu hesaptaki tutar, esas faaliyetlerden (ticari) borçları dönem sonu itibariyle itfa edilmiş maliyete indirger. Hesap, mal ve hizmet alımlarından doğan borç tutarlarının nominal tutarları ile ödeme dönemleri dikkate alınarak ve emsal faiz oranı veya etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan faiz giderlerinin (vade farklarının) izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Kredili alış nedeniyle ortaya çıkan gelecek aylara ait vade farkları; alışın yapılması aşamasında bu hesaba borç kaydedilir. İlgili dönemlerde o döneme düşen tutarın “673 Vade Farkı Giderleri (Esas Faaliyetlerden Borçlar Reeskont Faiz Giderleri)” hesabına aktarılmasında ise hesaba alacak yazılır.

Ertelenmiş faiz giderleri (Esas faaliyetlerden borçlar reeskontu) tutarı; esas faaliyetlerden (ticari) borcun nominal tutarı ile emsal faiz oranına veya etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki farktır. Her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz giderleri tutarları bu hesaba alacak kaydedilerek “673 Vade Farkı Giderleri (Esas Faaliyetlerden Borçlar Reeskont Faiz Giderleri)” hesabına borç yazılır. Bu hesabın kalanı, esas faaliyetlerden (ticari) borçların itfa edilmiş maliyetle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda esas faaliyet (ticari) borçlarından indirim unsuru olarak gösterilir.

Kredili alış nedeniyle ortaya çıkan ve finansman niteliği taşıyan vade farklarının alış işleminin yapıldığı tarihte doğrudan “673 Vade Farkı Giderleri (Esas Faaliyetlerden Borçlar Reeskont Faiz Giderleri)” hesabına kaydedilmesinin tercih edildiği durumlarda, dönem sonlarında (raporlama dönemlerinde) hesap edilen gelecek dönemlere ait ertelenmiş vade farkı giderleri tutarları, “673 Vade Farkı Giderleri (Esas Faaliyetlerden Borçlar Reeskont Faiz Giderleri)” hesabından mahsup edilerek bu hesaba borç kaydedilir. İzleyen dönemlerde vadesi geldiğinde bu hesaptan vade farkı giderlerine aktarılarak hesap kapatılır.

Kredili alışlarda vade farkı giderlerinin hesaplanması için işlemin bir finansman niteliği taşıması gereklidir. Vadeli alışlar normal sektör koşullarını taşıyorsa bu işlemler finansman niteliği taşımaz ve alış tutarı vade farkı giderleri ayırımına gidilmeksizin stok alış maliyeti içinde muhasebeleştirilir. KOBİ TFRS’yi uygulayan işletmeler iki yıldan uzun vadeli borçları için indirgeme işlemini yapar.

33 İLİŞKİLİ TARAFLARA BORÇLAR

Bu grupta, işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri (ödünç alma, ödenecek temettü payları ve benzer nedenler) dolayısıyla ortaya çıkan, mal ve hizmet alışlarından kaynaklanmayan ve en çok bir yıl içinde ödenecek ilişkili taraflara olan senetli, senetsiz borçların izlenmesinde kullanılan hesaplar yer alır.

Ana ortaklık (ortaklar), iştirakler, bağlı ortaklıklar, kilit personel, iş ortaklıkları, ortaklar ve kilit personelin aile bireyleri ve işletme üzerinde önemli etkisi veya kontrol gücü olan ortaklıklar ve işletmenin ya da işletme ile ilişkili taraf olan işletmelerin çalışanlarına işten ayrılma sonrasında fayda planı sağlayacak taraflar ilişkili tarafları oluşturur. Mal ve hizmet alımları nedeniyle ortaya çıkan esas faaliyetlerden (ticari) borçlar ilişkili taraflardan olsa dahi; esas faaliyetlerden (ticari) borçların bütün olarak görülmesini sağlamak amacıyla; bu grupta değil esas faaliyetlerden (ticari) borçlar grubunda muhasebeleştirilir. İlişkili taraflardan olan borçların bütünü, dipnotlarda esas faaliyetlerden (ticari) borçlardaki tutarlar ile bu gruptaki borçlar birleştirilmek suretiyle gösterilir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

330 ORTAKLARA BORÇLAR

İşletmenin, mal ve hizmet alımı dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaklarına olan borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

331 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR

İşletmenin faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla bağlı ortaklıklara olan borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir.

332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla iştiraklerine olan borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir.

333 İŞ ORTAKLIKLARINA BORÇLAR (BİRLİKTE KONTROL EDİLEN ORTAKLIKLARA BORÇLAR)

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla birlikte iş yaptığı ortak girişimcilere (ortak varlıklara sahip olduğu, ortak faaliyet yaptığı veya iş ortaklıkları) olan borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

334 MERKEZ VE ŞUBELERE BORÇLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç alma ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) merkez ve şubelere olan borçlarını kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

335 KİLİT PERSONELE BORÇLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) kilit personele (genel müdür, yönetim kurulu üyeleri vb.) olan borçları kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi veya başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

336 DİĞER İLİŞKİLİ TARAFLARA BORÇLAR

Ticari olmayıp yukarıdaki hesaplardan hiçbirinin kapsamına alınamayan diğer ilişkili taraflara olan borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir.

337

338

339 ERTELENMİŞ FAİZ GİDERLERİ (İLİŞKİLİ TARAFLARA BORÇLAR REESKONTU) (-)

Hesap, dönem sonu itibariyle diğer borçlar gurubundaki senetli veya senetsiz borçların itfa edilmiş maliyete indirgenmesinde kullanılır. Hesap, ilişkili taraflara olan borçların nominal tutarları ile ödeme dönemleri dikkate alınarak ve etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan faiz giderlerinin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Hesaplanan indirgeme tutarları bu hesaba borç kaydedilir. İlgili dönemlerde o döneme düşen tutarın “674 Diğer Reeskont Faiz Giderleri” hesabına aktarılmasında ise alacak yazılır.

Ertelenmiş faiz giderleri tutarı; borcun nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki farktır. Her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz giderleri tutarları bu hesaba alacak kaydedilerek “674 Diğer Reeskont Faiz Giderleri” hesabına borç yazılır. Bu hesabın kalanı, ilişkili taraflara borçların gerçeğe uygun değerle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda ilişkili taraflara borçlardan indirim unsuru olarak raporlanır.

34 DİĞER BORÇLAR VE DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

Bu hesap grubu; esas faaliyetlerle ve ilişkili taraflarla ilgili olmayan ve en çok bir yıl içinde ödenmesi gereken diğer çeşitli borçların kaydedildiği hesapları kapsar. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

340

341

342

343

344 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

İşletme tarafından üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak iade etmek üzere alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, iade edilenler veya hesaba sayılanlar borcuna kaydedilir.

345 DİĞER PERSONELE BORÇLAR

Bu hesap; işletmenin kilit personel dışındaki personele olan çeşitli borçlarının izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak; nakden veya hesaben ödenmesinde ise borç kaydedilir.

346 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR

Ticari olmayıp yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dâhil edilemeyen diğer çeşitli borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

İşletmenin üstlendiği çeşitli borçlar bu hesaba alacak; ödemeler borç kaydedilir.

347 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI

Sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklar vb. fazlalıklarıyla, tesellüm sırasında ortaya çıkan fazlalıkların geçici olarak izlendiği hesaptır. Dönem sonunda fazlalığın nedeninin bulunup hesabın kapatılması temel ilkedir.

İşleyişi:

Fazlalığın ortaya çıkması ile hesaba alacak, nedeninin bulunması veya kâr kaydedilmesi halinde ise borç kaydedilir.

348 DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli kısa vadeli yabancı kaynakların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli kısa vadeli yabancı kaynaklarda meydana gelen artışlar bu hesaba alacak, azalışlar ise borç kaydedilir.

349 ERTELENMİŞ FAİZ GİDERLERİ (DİĞER BORÇLAR REESKONTU) (-)

Hesap, diğer borçların nominal tutarları ile ödeme dönemleri dikkate alınarak ve etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan faiz giderlerinin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç kaydedilir. İlgili dönemlerde o döneme düşen tutarın “674 Diğer Reeskont Faiz Giderleri” hesabına aktarılmasında ise alacak yazılır.

Ertelenmiş faiz giderleri tutarı; borcun nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki farktır. Her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz giderleri tutarları bu hesaba alacak kaydedilerek “674 Diğer Reeskont Faiz Giderleri” hesabına borç yazılır. Bu hesabın kalanı, diğer borçların itfa edilmiş maliyetle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda diğer borçlardan indirim unsuru olarak raporlanır.

35 ALINAN AVANSLAR

Bu grup; gerek satış sözleşmeleri dolayısıyla gerekse diğer nedenlerle, işletme tarafından üçüncü kişilerden alınan avansların izlendiği hesaplardan oluşur.

350 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI

İşletmenin satış amacıyla gelecekte yapacağı mal teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği tutarların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alıcılardan alınan avanslar bu hesabın alacağına, malın teslim edilmesi halinde borcuna yazılır.

351

352ALINAN HİZMET AVANSLARI

İşletmenin gelecekte yapacağı hizmet teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği tutarların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alıcılardan alınan avanslar bu hesabın alacağına, hizmetin görülmesi halinde borcuna yazılır.

353

354

355

356

357

358

359 ALINAN DİĞER AVANSLAR

Özel bölümünde tanımlanan avanslar dışında, işletmenin aldığı her türlü kısa vadeli avansların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alınan avanslar bu hesabın alacağına, avans alımına neden olan işlemin gerçekleşmesiyle (sözleşme şartının yerine getirilmesi) borcuna yazılır.

36 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER

İşletmenin sorumlu veya mükellef sıfatıyla, ödeyeceği vergi, resim, harç, kesinti, sigorta primi, sendika aidatları, icra taksitleri ve benzeri borçlarının izlendiği hesap grubudur. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

360 ÖDENECEK KURUMLAR VERGİSİ

İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu olarak kurumlar vergisi mevzuatı uyarınca mükellef veya sorumlu sıfatıyla ödemesi gereken kurumlar vergisinin izlendiği hesaptır. Bu hesapta, dönem karından ödenecek, beyannamesi verilmiş ve kesinleşmiş kurumlar vergisi tutarı izlenir.

İşleyişi:

Beyanname verilip vergi borcu kesinleştiğinde “370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları” hesabındaki tutarlar ile “371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülüklerihesabının tutarları karşılaştırılır ve kalan tutar bu hesabın alacağına aktarılır. Vergi taksitleri ödendikçe bu hesaba borç kaydedilir. Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek ertelenmiş veya takside bağlanmış vergiler varsa, bunlar “460 Gelecek Yıllarda Ödenecek Vergiler” hesabına aktarılır.

361 ÖDENECEK GELİR VERGİSİ

İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili gelir vergisi mevzuat uyarınca mükellef veya sorumlu sıfatıyla kendisi veya personeli adına ödenmesi gereken gelir vergisi tutarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Gelir Vergisinin tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça bu hesap alacaklanır, ödemeler yapıldıkça borçlanır. Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek ertelenmiş veya takside bağlanmış vergiler varsa, bunlar “460 Gelecek Yıllarda Ödenecek Vergiler” hesabına aktarılır.

362 ÖDENECEK KDV

Ödenecek katma değer vergisi tutarının izlendiği hesaptır.

Vergilendirme dönemi itibariyle, “170 Devreden KDV” ve/veya “171 İndirilecek KDV” hesapları ile “368 Hesaplanan KDV” hesabının tutarları karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırmada “368 Hesaplanan KDV” hesabının kalanı “170 Devreden KDV” ve/veya “171 İndirilecek KDV” hesaplarının kalanından fazla ise fark bu hesaba aktarılır.

İşleyişi:

Hesaplanan KDV tutarının İndirilecek veya Devreden KDV tutarlarından fazla olması halinde, KDV yükümlülüğü vadesinde ödenmek üzere “362 Ödenecek KDV” hesabına aktarılır. Ödemeler yapıldıkça hesaba borç kaydedilir.

363

364 ÖDENECEK DİĞER VERGİLER

Yukarıda tanımlanan vergiler dışında kalan, ÖTV, emlak vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, damga vergisi vb. gibi diğer vergilerin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Vergilerin tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça bu hesap alacaklanır, ödemeler yapıldıkça borçlanır.

365 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ

İşletmenin, personelin hakedişlerinden sosyal güvenlik mevzuatı hükümlerine göre kesintiye tabi tutmakla yükümlü bulunduğu, personele ait emeklilik keseneği ve sigorta primleri ile bunlara ilişkin işveren katılma payları ve işverence sosyal güvenlik kuruluşlarına ödenecek diğer yükümlülüklerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Kesintiler yapıldıkça bu hesap alacaklandırılır ve ödemeler yapıldıkça borçlandırılır Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri varsa bunlar “461 Gelecek Yıllarda Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri” hesabına aktarılır.

366 ÖDENECEK DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER

Özel bölümlerinde tanımlananlar dışında kalan diğer yasal yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yasal yükümlülük tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça bu hesap alacaklanır, ödemeler yapıldıkça borçlanır

367 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

Kanuni süresi içerisinde ödenmeyen vergi ve yükümlülükler ile erteleme ve taksitlendirme bilanço tarihinde bir yıldan az olan vergi ve yükümlülükleri kapsar.

İşleyişi:

Vadelerinde ödenemeyen vergi ve diğer yükümlülüklerle erteleme veya taksitlendirme süresi bir yıldan az olanlar ile vadesi bir yılın altına düştüğü için “460 Gelecek Yıllarda Ödenecek Vergiler” hesabından bu hesaba aktarılanlar, hesabın alacağına kaydedilir. Ödenmeleri halinde hesaba borç kaydedilir. Ancak, vadesi geçmiş vergi ve diğer yükümlülüklerde erteleme veya taksite bağlama süresi bir yılı aşanlar bu hesabın borcu karşılığında “460 Gelecek Yıllarda Ödenecek Vergiler” hesabına aktarılır.

368 HESAPLANAN KDV

Bu hesap; teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden hesaplanan katma değer vergisi ile işlemi gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin katma değer vergisinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Hesaplanan katma değer vergisi bu hesaba alacak kaydedilir. Düzeltmeler bu hesaba borç kaydedilir. Vergilendirme dönemi itibariyle bu hesabın kalanı, “170 Devreden KDV” ve/veya “171 İndirilecek KDV” hesapları ile karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırmada bu hesabın kalanı “170 Devreden KDV” ve/veya “171 İndirilecek KDV” hesaplarının kalanından fazla olduğu durumlarda vadesinde ödenmek üzere “362 Ödenecek KDV” hesabına aktarılarak kapatılır.

369 TECİL VE TERKİN EDİLMİŞ KDV

Bu hesap; teşvikli yatırım mallarının ithalinden doğan ve ertelenen katma değer vergisi ve ihraç kaydıyla satış nedeniyle ertelenen ve terkin edilecek Katma Değer Vergisinin izlenmesinde kullanılır. Hesap, ihtiyaca göre bölümlenir.

İşleyişi:

Teşvikli yatırım mallarının ithalinde gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi, aktifteki ilgili hesabın borcu karşılığında bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonunda aktifteki ilgili hesabın alacağı karşılığı bu hesaba borç kaydedilir.

Yatırımın teşvik belgelerinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmemesi halinde ertelenen katma değer vergisi bu hesaba borç, ödenmek üzere pasifteki tahakkuk hesabına alacak kaydedilir.

Vergi dairesince tecil olunan katma değer vergisi “368 Hesaplanan KDV” hesabının borcu karşılığında bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonucunda borçlu hesabının alacağına karşılık bu hesaba borç kaydedilir.

İhracatın gerçekleşmemesi halinde ise, tecil olunan katma değer vergisi “368 Hesaplanan KDV” hesabının alacağına karşılık bu hesaba borç kaydedilir.

37 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarının ne olacağı kesin olarak bilinemeyen veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman tahakkuk edeceği bilinemeyen kısa vadeli borçlar veya giderler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesap grubudur. Bu grupta yer alan karşılık hesapları aktifi düzenleyici nitelikte değildir.

Bu grupta yer alan hesaplar iki alt gruba ayrılmış olup, finansal durum tablosunda ayrı satırlarda raporlanır. Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir:

370 – 371 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

Dönem kârından ödenecek vergi karşılıkları bilanço tarihinde henüz beyanname verilip tutarı kesinleşmediği için beyanname verilinceye kadar bu grupta açılacak hesaplarda izlenir.

370 DÖNEMKÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler ile benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve yasal yükümlülükler,“691 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı Yasal Vergi Gideri” ve “696 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı Yasal Vergi Gideri” sonuç hesaplarının borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Vergi tahakkukunun kesinleşmesi durumunda borç kaydı suretiyle hesap kapatılır ve ilgili tutar “371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri” ile mahsup edilerek aşan kısım “360 Ödenecek Kurumlar Vergisi” hesabına aktarılır.

371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-)

Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir ve kurumlar vergisi ile diğer yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Dönem kârı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıklarından indirilmek üzere, “173 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar” hesabından yapılan aktarmalar bu hesabın borcuna, 173 no’lu hesabın alacağına kaydedilir. Tahakkuk eden tutarlar ve gelir vergisinden mahsup edilen tutarlar ise bu hesaba alacak kaydedilir.

372 – 379 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

Bir borç ve gider karşılığı, geçmiş bir olaydan kaynaklanan mevcut bir yükümlülüğün bulunması; yükümlülüğün yerine getirilmesi için ekonomik fayda içeren kaynakların işletmeden çıkmalarının muhtemel olması ve yükümlülük tutarının güvenli bir biçimde tahmin edilebiliyor olması durumunda söz konusu olur ve bu grupta açılan hesaplarda izlenir. “TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar” Standardı kapsamında açılacak borç karşılıkları hesapları ile “TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar” Standardı ve KOBİ TFRS kapsamında açılacak hesapların, standartlarda belirtilen gerekli kriterleri sağlaması gerekir. Karşılıklar, o anda mevcut en iyi tahmini yansıtmak üzere, bilanço tarihi itibariyle gözden geçirilir ve düzeltilir. Yükümlülüğün yerine getirilmesi için ekonomik fayda sağlayan kaynakların çıkışı ihtimalinin ortadan kalkması durumunda, ayrılan karşılıklar iptal edilir. Ayrılan karşılık tutarı, sadece söz konusu karşılığın ayrılmasına dayanak teşkil eden harcamalar için kullanılır.

372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIKLARI (KISA VADELİ OLANLAR)

Bu hesapta, çalışanlara sağlanacak faydalar kapsamında belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve on iki ay içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları karşılıkları izlenir.

İşleyişi:

On iki ay içinde ödenmesi beklenen kıdem tazminatı tutarları ve “472 Kıdem Tazminatı Karşılıkları” hesabından yapılan aktarmalar bu hesabın alacağına kaydedilir. Ödemeler yapıldığında veya çalışana ait hesaplara alacak kaydı yapıldığında bu hesaba borç kaydedilir.

373 ÇALIŞANLARA SAĞLANACAK DİĞER FAYDALARA İLİŞKİN KARŞILIKLAR

Bu hesapta, kıdem tazminatları dışında ilgili Türkiye Muhasebe Standartlarında belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve on iki ay içinde ödeneceği öngörülen çalışanlara sağlanacak diğer faydalara ilişkin yükümlülükler izlenir. İşletmenin çalışanlara sağlayacağı kullanılmamış izin ücretleri karşılıkları, ikramiye karşılıkları gibi faydalar bu hesapta izlenir. Hesap çalışanlara sağlanacak faydalar kapsamında ihtiyaca göre bölümlenir.

İşleyişi:

Cari dönemde tahakkuk eden kullanılmamış izin ücretleri karşılıkları veya kâr dağıtım planı ve ikramiye planları çerçevesinde dağıtılması öngörülen ikramiye tutarlarına ilişkin karşılıklar ve diğer çalışanlara sağlanacak faydalara ait karşılıklar bu hesabın alacağı karşılığında yapıldığı fonksiyona bağlı olarak cari dönem faaliyet giderleri veya üretim maliyet unsuru olarak kaydedilir. Ödemeler yapıldığında veya çalışana ait hesaplara alacak kaydı yapıldığında bu hesaba borç kaydedilir.

374 ÇEŞİTLİ GİDER VE ZARAR KARŞILIKLARI

Aylık maliyetlerin belirlenmesinde, gelecek aylarda kesin tahakkuku yapılacak giderlerden aylık maliyetlere verilen paylara ilişkin, tahmini gider karşılıklarının izlendiği hesaptır. Aylık amortisman tahakkukları bu hesaba değil birikmiş amortisman hesaplarına kaydedilir.Sözleşme kapsamındaki yükümlülüklerin yerine getirilmesi için mutlaka katlanılması gereken maliyetin, söz konusu sözleşme kapsamında elde edilmesi beklenen ekonomik faydayı aştığı sözleşmelerden(ekonomik açıdan dezavantajlı sözleşmelerden) kaynaklanan gider karşılıkları da bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Hesaplanan tahmini gider karşılıkları bu hesaba alacak bu giderlerin kesin tutarları belli olduğunda veya ödendiğinde ise bu hesaba borç kaydedilir.

375 GARANTİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ KARŞILIKLARI

İşletmenin satmış olduğu mal ve hizmetlerle ilgili olarak müşterilere alım tarihinden itibaren belirli bir süre içerisinde görülen her türlü üretim veya hizmet kalitesi hatasına ilişkin maliyetleri karşılama garantisi vermesi durumunda (malların geri alımı, bakım ve onarımı, hizmetin yeniden sunulması gibi) on iki ay içinde ortaya çıkacak garanti yükümlülükleri için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır. Ayrılacak karşılık tutarları, Türkiye Muhasebe Standartlarında düzenlenen kriterlere uygun olarak hesaplanır.

İşleyişi:

Satışlar yapıldıkça on iki aylık süre içinde gerçekleşmesi beklenen garanti gider karşılıkları bu hesaba alacak, “760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Bu amaçla harcamalar yapıldığında ise bu hesaba borç kaydedilir Önceki dönemlerde 475 no’lu hesapta izlenen garanti karşılıklarından bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren on iki ay içinde gerçekleşmesi beklenen garanti harcamaları tutarı, 475 no’lu hesabın borcu karşılığında bu hesabın alacağına aktarılır. Harcamalar yapıldıkça hesaba borç kaydı yapılır.

376 MADDİ DURAN VARLIKLAR SÖKME, RESTORASYON VE REHABİLİTASYON MALİYETLERİ KARŞILIKLARI

Maddi duran varlığın sökülmesi ve taşınması ile yerleştirildiği alanın restorasyonuna ilişkin tahmini maliyet karşılıklarının “476 MaddiDuran Varlıklar Sökme, Restorasyon ve Rehabilitasyon Maliyetleri Karşılıkları”hesabından aktarılan izleyen dönemde yapılması beklenen harcama tutarlarının izlendiği hesaptır

İşleyişi:

Bilançonun çıkarıldığı tarihten on iki ay içinde gerçekleştirilecek maddi duran varlıkların sökme, restorasyon ve rehabilitasyon işlemlerinin beklenen maliyet tutarlarının iskonto edilmiş maliyet tutarları ve “476 MaddiDuran Varlıklar Sökme, Restorasyon ve Rehabilitasyon Maliyetleri Karşılıkları” hesabından aktarılan tutarları bu hesaba alacak, 476 no’lu hesaba borç kaydedilir.Harcamalar yapıldıkca hesaba borç kaydı yapılır.

377 YENİDEN YAPILANDIRMA KARŞILIKLARI

Yönetim tarafından planlanan ve kontrol edilen bir programa bağlı olarak işletme tarafından yapılmakta olan faaliyetin kapsamı veya faaliyetin yapılış şeklinin değişmesi sonucunda on iki ay içinde ortaya çıkması beklenen yükümlülükler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır. Yeniden yapılandırma işlemi için ayrılan karşılık tutarı, yeniden yapılandırma sonucunda gerekli olması ve işletmenin devam eden faaliyetleriyle ilişkili olmaması koşuluyla sadece yeniden yapılandırma işleminden kaynaklanan doğrudan yapılacak harcamaları karşılamak üzere ayrılır.

Yeniden yapılandırma için ayrılan karşılık; işine devam eden çalışanların eğitilmesi veya yerlerinin değiştirilmesi, pazarlama veya yeni sistemlere ve dağıtım şebekelerine yapılan yatırımlar gibi maliyetleri içermez. Yeniden yapılandırma karşılıklarının ayrılmasında ilgili Türkiye Muhasebe Standardı hükümleri göz önünde bulundurulur.

İşleyişi:

On iki aylık süre içinde gerçekleşmesi beklenen yeniden yapılandırma gider karşılıkları bu hesaba alacak, “184 Ertelenmiş Giderler” hesabına borç kaydedilir. Aylık yeniden yapılandırma gider karşılıkları tutarları “184 Ertelenmiş Giderler” hesabından “770 Genel Yönetim Giderleri” hesabına veya ilgili diğer fonksiyonel gider hesabına aktarılır (aylık karşılık ayıranlar ertelenmiş giderler hesabını kullanmadan doğrudan ilgili fonksiyonel gider hesabına borç kaydı yapabilir). Bu amaçla harcamalar yapıldığında ise bu hesaba borç kaydedilir Önceki dönemlerde 477 no’lu hesapta izlenen yeniden yapılandırma karşılıklarından bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren on iki ay içinde gerçekleşmesi beklenen yeniden yapılandırma harcamaları tutarı, 477 no’lu hesabın borcu karşılığında bu hesabın alacağına aktarılır. Harcamalar yapıldıkça hesaba borç kaydı yapılır.

378 ÇEVRE DÜZENLEME KARŞILIKLARI

İşletmenin on iki ay içinde çevre düzenleme yükümlülüğünün bulunması durumunda, Türkiye Muhasebe Standartları kapsamında hesaplanacak yükümlülük karşılıklarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

On iki aylık süre içinde gerçekleşmesi beklenen çevre düzenleme yükümlülük karşılıkları bu hesaba alacak, “184 Ertelenmiş Giderler” hesabına borç kaydedilir. Aylık çevre düzenleme yükümlülük gider karşılıkları tutarları “184 Ertelenmiş Giderler” hesabından ilgili fonksiyonel gider hesabına aktarılır (aylık karşılık ayıranlar ertelenmiş giderler hesabını kullanmadan doğrudan ilgili fonksiyonel gider hesabına borç kaydı yapabilir). Bu amaçla harcamalar yapıldığında ise bu hesaba borç kaydedilir. Önceki dönemlerde 478 no’lu hesapta izlenen çevre düzenleme yükümlülük karşılıklarından bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren on iki ay içinde yapılması beklenen çevre düzenleme harcamaları tutarı, 478 no’lu hesabın borcu karşılığında bu hesabın alacağına aktarılır. Harcamalar yapıldıkça hesaba borç kaydı yapılır.

379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

Kısa vadeli diğer borç ve gider karşılıklarının izlendiği hesaptır. TMS 37 kapsamında tanımlanan ve ayrı hesaplarda izlenmeyen on iki ay içinde ödenmesi gereken diğer borç ve gider karşılıkları (dezavantajlı sözleşmeden doğan yükümlülükler gibi) bu hesapta izlenir. Örneğin, işletme ekonomik açıdan dezavantajlı sözleşmelere sahip ise, söz konusu sözleşmeye ilişkin mevcut yükümlülük karşılık olarak muhasebeleştirilir ve ölçülür. Dezavantajlı sözleşme, sözleşmede yer alan yükümlülükleri yerine getirmenin kaçınılmaz maliyetinin yine aynı sözleşmeden alınması beklenen ekonomik faydayı geçtiği sözleşmedir. Bir sözleşmeye ilişkin kaçınılmaz maliyetler, sözleşmeden çıkmanın en düşük net maliyetini, diğer bir ifadeyle sözleşmeyi yerine getirmenin maliyeti ile sözleşmeyi yerine getirmemeden kaynaklanan her türlü tazminat veya cezadan düşük olanını gösterir.

İşleyişi:

Bu grubun yukarıda belirtilen hesapları içinde yer almayan ve önemlilik kavramına göre de ayrı ayrı hesaplarda izlenmesi mümkün olmayan borç ve gider karşılıkları bu hesaba alacak “184 Ertelenmiş Giderler” hesabına borç kaydedilir. Aylık borç ve gider karşılıkları tutarları “184 Ertelenmiş Giderler” hesabından ilgili fonksiyonel gider hesabına aktarılır. Giderlerin kesin tutarları belli olduğunda veya ödeme yapıldığında ise bu hesaba borç kaydedilir. Ayrıca önceki dönemlerde 479 no’lu hesapta izlenen diğer borç ve gider karşılıklarından bilançonun çıkarıldığı tarihten on iki ay içinde yapılması beklenen harcamalar tutarı, 479 no’lu hesabın borcu karşılığında bu hesabın alacağına aktarılır. Harcamalar yapıldıkça hesaba borç kaydı yapılır.

38 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI

Bu grup, içinde bulunulan dönemde tahsil edilen ancak gelecek aylara ait olan peşin tahsil edilmiş gelirler ile cari dönemde kayda alınan ancak gelecek dönemlerde gelir olarak tanımlanacak ve sonuç hesaplarına aktarılacak ertelenmiş gelirlerden ve faaliyet dönemine ait olup tahakkuku yapılan ancak ödemesi gelecek aylarda yapılacak giderlerden oluşur. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER

Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Peşin tahsil olunan gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Ait olduğu ay itibariyle ilgili gelir hesaplarına devredilir.

381 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ HAKEDİŞ BEDELLERİ

Yıllara yaygın taahhüt işleri yapan işletmelerin üstlendiği işlerden gerçekleştirdikleri kısım karşılığında, aldıkları hakedişlerin sonuç hesaplarına aktarılıncaya kadar izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Dönem içinde alınan hakediş tutarları bu hesaba alacak, dönem sonlarında işin tamamlanma oranına göre hesaplanan hâsılatın sonuç hesaplarına aktarımında bu hesaba borç, satış hesaplarına alacak kaydedilir.

382 ALINAN DEVLET TEŞVİKLERİ VE YARDIMLARI

Devlet teşvikleri; işletmenin faaliyet konuları ile ilgili belirli koşulların geçmişte veya gelecekte yerine getirilmesi karşılığında işletmeye yapılan kaynak transferi şeklindeki devlet yardımlarıdır. İşletmeye gelecekte belirli performans koşullarının yerine getirilmesini gerektiren nitelikte verilen teşvikler, alınan ya da alınacak olan varlığın gerçeğe uygun değeri üzerinden, gelecek aylarda gerçekleşmesi beklenen performans koşulları gerçekleşinceye kadar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Gelirin muhasebeleştirilmesi kriterleri karşılanmadan (performans koşuluna bağlanan) alınan teşvikler, ertelenmiş gelir olarak bu hesabın alacağına kaydedilir. İzleyen aylarda performans koşulunun gerçekleşmesinde bu hesaba borç “643 Devlet Teşvik Gelirleri” hesabına alacak kaydedilir.

383

384 ERTELENMİŞ GELİRLER

Cari dönemde hesaben kayda alınan ancak gelecek dönemlerde gelir olarak tanımlanacak ve sonuç hesaplarına aktarılacak gelirlerin izlenmesinde kullanılan hesaptır. Peşin tahsil edilen gelirler bu hesapta izlenmez, 380 no’lu hesapta izlenir. Alacak hesaplarının itfa edilmiş maliyet tutarına indirgenmesinden kaynaklanan reeskont tutarları da bu hesapta değil, ilgili alacaklar grubunda açılan reeskont hesaplarında izlenir.

İşleyişi:

Ertelenen gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Ait olduğu ay itibariyle ilgili gelir hesaplarına devrinde hesabın borcuna kaydedilir.

385 GİDER TAHAKKUKLARI

Gelecek aylarda ödemesi yapılacak ve belgeye dayalı gider tahakkuklarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yapılan tahakkuklar ilgili gider ve zarar hesaplarına borç, bu hesaba alacak, yapılan ödemeler borç kaydedilir.

386

387

388

389

39 SATIŞ AMAÇLI ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLARA VE DURDURULAN FAALİYETLERE İLİŞKİN BORÇLAR (KOBİ TFRS UYGULAYANLAR BU HESAP GRUBUNU KULLANMAZ)

“TFRS 5 Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler” Standardı kapsamında; satış amaçlı elde tutulan duran varlıklarla ilgili borçlar ve durdurulan faaliyetlere ilişkin borçlar bu grupta izlenir. Duran varlıkların kullanımından vazgeçilerek satılmasına karar verilmesi ve derhal satılabilecek durumda olması ve satış olasılığının yüksek olması durumunda, duran varlıklar kendi gruplarından dönen varlık grubuna aktarılır. Ayrıca bir duran varlık kaleminin on iki ay içerisinde satılması niyetiyle edinilmiş olması ve yönetimin aktif olarak alıcı arıyor olmasına dair kanıt olması durumunda satın alınan duran varlıklar satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar olarak sınıflandırılır ve dönen varlık hesaplarında izlenir. Varlık hesaplarına paralel olarak satış amacıyla elde tutulan varlık grubunda izlenen varlıklara ait borçlarla durdurulan bölümlere ve faaliyetlere ilişkin borçlar da kısa vadeli yabancı kaynak kapsamında ayrı bir grupta izlenir. Söz konusu varlık hesapları ile ilişkili borçlar bu grupta açılacak hesaplarda izlenir.

Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir:

390 ELDEN ÇIKARTILACAK MADDİ DURAN VARLIKLARA İLİŞKİN BORÇLAR

TFRS 5 kapsamında satış amacıyla elde tutulan olarak sınıflandırılan elden çıkarılacak maddi duran varlıklara ilişkin borçlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Maddi duran varlıklar; satışamaçlı elde tutulan duran varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile 19 no’lu gruptaki ilgili hesaba aktarılırken bu varlıklara ilişkin borçlar da diğer borç hesaplarından bu hesabın alacağına aktarılır. İlgili varlık elden çıkartılıp borç devredildiğinde veya ödendiğinde ya da satış amaçlı duran varlık bu niteliğini kaybedip eski sınıfına aktarılması nedeniyle borçlar da eski sınıflarına aktarıldığında hesaba borç kaydedilir.

391

392

393 ELDEN ÇIKARTILACAK İŞTİRAKLERE İLİŞKİN BORÇLAR

TFRS 5 kapsamında,satış amacıyla elde tutulan olarak sınıflandırılan elden çıkartılacak iştiraklerle ilgili borçlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

İştirakler; satış amaçlı elde tutulan varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile 19 no’lu gruptaki ilgili hesaba aktarılırken bu varlıklara ilişkin borçlar da diğer borç hesaplarından bu hesabın alacağına aktarılır. İlgili varlık elden çıkartılıp borç devredildiğinde veya ödendiğinde ya da satış amaçlı iştirakler bu niteliğini kaybedip eski sınıfına aktarılması nedeniyle borçlar da eski sınıflarına aktarıldığında hesaba borç kaydedilir

394 ELDEN ÇIKARTILACAK BAĞLI ORTAKLIKLARA İLİŞKİN BORÇLAR

TFRS 5 kapsamında, satış amacıyla elde tutulan olarak sınıflandırılan elden çıkartılacak bağlı ortaklıklarla ilgili borçlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Bağlı ortaklıklar; satış amaçlı elde tutulan varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile 19 no’lu gruptaki ilgili hesaba aktarılırken bu varlıklara ilişkin borçlar da diğer borç hesaplarından bu hesabın alacağına aktarılır. İlgili varlık elden çıkartılıp borç devredildiğinde veya ödendiğinde ya da satış amaçlı bağlı ortaklıklar bu niteliğini kaybedip eski sınıfına aktarılması nedeniyle borçlar da eski sınıflarına aktarıldığında hesaba borç kaydedilir

395 ELDEN ÇIKARTILACAK İŞ ORTAKLIKLARINA İLİŞKİN BORÇLAR

TFRS 5 kapsamında,satış amacıyla elde tutulan olarak sınıflandırılan elden çıkartılacak iş ortaklıklarıyla ilgili borçlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

İş ortaklıkları; satış amaçlı elde tutulan varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile 19 no’lu gruptaki ilgili hesaba aktarılırken bu varlıklara ilişkin borçlar da diğer borç hesaplarından bu hesabın alacağına aktarılır. İlgili varlık elden çıkartılıp borç devredildiğinde veya ödendiğinde ya da satış amaçlı iş ortaklıkları bu niteliğini kaybedip eski sınıfına aktarılması nedeniyle borçlar da eski sınıflarına aktarıldığında hesaba borç kaydedilir.

396

397

398 DURDURULAN BÖLÜMLERE VE FAALİYETLERE İLİŞKİN BORÇLAR

Türkiye Muhasebe Standartları kapsamında, durdurulan faaliyetler ve bölümlere ilişkin borçlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Durdurulan bölümlere ve faaliyetlere ilişkin borçlar diğer borç hesaplarından bu hesabın alacağına aktarılır. İlgili bölüm elden çıkartılıp borç devredildiğinde veya ödendiğinde hesaba borç kaydedilir.

399 DİĞER SATIŞ AMAÇLI ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLARA İLİŞKİN BORÇLAR

Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan satış amaçlı elde tutulan duran varlık olarak sınıflandırılan diğer çeşitli duran varlıklara ilişkin borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Varlıklar; diğer satış amaçlıelde tutulan duran varlık olarak sınıflandırıldığında; defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden küçük olanı ile 19 no’lu gruptaki ilgili hesaba aktarılırken bu varlıklara ilişkin borçlar da diğer borç hesaplarından bu hesabın alacağına aktarılır. İlgili varlık elden çıkartılıp borç devredildiğinde veya ödendiğinde ya da satış amaçlı duran varlıklar bu niteliğini kaybedip eski sınıfına aktarılması nedeniyle borçlar da eski sınıflarına aktarıldığında hesaba borç kaydedilir.

4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

Kredi kurumlarından, sermaye piyasasından ve işletmenin ilişkide bulunduğu üçüncü kişilerden sağlanan ve bir yıldan fazla vadeli olan işletme borçlarını kapsar.

Uzun vadeli yabancı kaynaklar, finansal borçlar, esas faaliyetlerden borçlar (ticari borçlar), ilişkili taraflara borçlar, diğer borçlar, alınan avanslar, ödenecek vergi ve diğer yasal yükümlülükler, borç ve gider karşılıkları, gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları, ertelenmiş vergi borcu, alınan devlet teşvikleri ile diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar şeklinde bölümlenir.

40 FİNANSAL BORÇLAR

Bilanço tarihi itibariyle vadesine bir yıldan fazla süre kalmış bulunan, banka ve diğer finans kuruluşlarından alınan krediler ile işletmece borçlanma amacıyla ihraç edilmiş menkul değerler bu hesap grubunda yer alır.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

400 BANKA KREDİLERİ

Banka ve diğer finans kuruluşlarından alınan uzun vadeli kredilerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alınan uzun vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek anapara taksitleri ile vadesi bir yıla düşen tutarlar “303 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri” hesabının alacağına aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir.

401 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR

Bu hesap, kiracıların finansal kiralama yapanlara olan ve vadesi bir yılı aşan borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Finansal kiralama sözleşme tutarı bu hesaba alacak, finansal kiralamaya konu olan ilgili varlık hesabına kira ödemelerinin bugünkü değeri ile borç ve bu iki tutar arasındaki fark da “409 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Finansal Borçlar Reeskontu)” hesabına borç kaydedilir. Dönemsellik varsayımına uygun olarak dönem sonlarında, izleyen dönemi ilgilendiren borç tutarı, “301Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar” hesabına alacak, bu hesaba borç kaydedilir.

402DİĞER FİNANS KURULUŞLARINA BORÇLAR

Bu hesap, diğer finans kuruluşlarından sağlanan uzun vadeli kredilere ilişkin tutarların izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Alınan uzun vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek anapara taksitleri ile vadesi bir yıla düşen tutarlar “302 Diğer Finans Kuruluşlarına Borçlar” hesabının alacağına aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir

403

404 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER

İşletme tarafından çıkarılmış bulunan tahvillerden vadesi bir yılı aşanlar bu hesapta izlenir. İşletmece hisse senedi ile değiştirilebilir nitelikte olan tahviller bu hesapta değil, özel olarak bu amaçla açılmış hesapta izlenir.

İşleyişi:

Çıkarılmış tahviller nominal bedelleri ile bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil, anapara borç ve taksitleri bilanço dönemlerinde “304 Tahvil Anapara Taksit ve Faizleri” hesabına aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir.

405 HİSSE SENEDİNE DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR TAHVİLLER

Hisse senedine dönüştürülebilir tahviller ihraç sırasında belirlenen esaslar çerçevesinde, hisse senedine dönüştürülmek üzere ve arttırılan sermayeyi temsil eden hisse senetlerine dönüştürme hakkı veren menkul kıymetlerdir. Hisse senedine dönüştürülebilir tahvil, dönüştürme dönemine kadar, borçlanma özelliği taşıyan menkul kıymet niteliğindedir. Tahvil, hisse senedine dönüştürülmesi durumunda adi hisse senedi özelliği taşıyan özkaynağa dayalı finansal varlık olur. Bu hesapta, uzun vadeli ihraç edilen hisse senedine dönüştürülebilir tahvil nominal değeri ile izlenir.

İşleyişi:

Çıkarılmış hisse senedine dönüştürülebilir tahviller nominal bedelleri ile bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil, anapara borç ve taksitleri bilanço dönemlerinde “304 Tahvil Anapara Taksit ve Faizleri” hesabına aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir. Yine tahvil ihraç tarihinden bir yıl sonra hisse senedine dönüştürülmesi durumunda bu hesaba borç “500 Sermaye” hesabına alacak kaydedilir.

406 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER

İşletmece çıkarılmış katılma intifa senedi dışındaki vadeleri bir yıldan uzun olan diğer menkul değerler bu hesap kaleminde yer alır. Yukarıdaki hesaplarda tanımlanmış menkul kıymetler dışında kalan çıkarılmış diğer menkul kıymetler bu hesapta izlenir. İşletmece çıkarılmış katılma intifa senetleri ve özkaynak niteliğindeki diğer menkul kıymetler bu hesapta yer almaz.

İşleyişi:

Yukarıda tanımlananlar dışında çıkarılmış diğer menkul kıymetler nominal bedelle bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek bono ve senet kapsamına alınmış diğer menkul kıymetler bilanço dönemlerinde “306 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler” hesabına aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir.

407 TÜREV FİNANSAL BORÇLAR

Bu hesap; Türkiye Muhasebe Standartları kapsamında, türev sözleşmelerinden doğan uzun vadeli borçların izlenmesinde kullanılır. Bilanço dışı hesaplarda izlenen türev finansal araçların Türkiye Muhasebe Standartları hükümleri çerçevesinde değerlemeye tabi tutulmasından doğan ve yükümlülük oluşturan farklar pasif nitelikli bu hesapta izlenir. Bu hesaba kaydedilen değerleme farkları, ilgili Türkiye Muhasebe Standardı hükümleri çerçevesinde özelliğine göre ilgili gider veya özkaynak hesabı ile ilişkilendirilir.

İşleyişi:

Türkiye Muhasebe Standartlarında açıklandığı şekliyle türev sözleşmeler nedeniyle yüklenilen türev finansal borçlar bu hesabın alacağına kaydedilir. Vadesi on iki ayın altına düşen türev ürünlerle ilgili yükümlülükler bu hesaptan kısa vadeli borçlardaki 307 no’lu hesaba aktarılır.

408DİĞER FİNANSAL BORÇLAR

Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınamayan uzun vadeli finansal borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek anapara taksitleri ile vadesi bir yıla düşen tutarlar “308 Diğer Finansal Borçlar” hesabının alacağına aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir.

409 ERTELENMİŞ FAİZ GİDERLERİ (FİNANSAL BORÇLAR REESKONTU) (-)

Bu hesap; uzun vadeli finansal borçları dönem sonu itibariyle gerçeğe uygun değere indirger. Hesap, finansal borçların nominal tutarları ile borç ödeme dönemlerine göre etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan ertelenmiş faiz giderlerinin izlemesinde kullanılır. Ayrıca, nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet ve diğer menkul kıymetlerin nominal değerleri ile satış fiyatı arasındaki farkın (menkul kıymet ihraç farkı) gelecek yıllara ait olan kısmı bu hesapta izlenir. Finansal kiralama işlemlerinde de, finansal kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan ve vadesi bir yılı aşan borçlar ile kiralanan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki farkı gösteren ertelenmiş finansal kiralama borçlanma maliyetleri de bu hesapta izlenir. Hesap finansal borç hesapları paralelinde bölümlenir.

İşleyişi:

Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç kaydedilir. Vadesi bir yılın altına düşen ve izleyen dönemde finansman giderlerine aktarılacak tutarlar bu hesaba alacak, “309 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Finansal Borçlar Reeskontu)” hesabının borcuna kaydedilir.

41

42 ESAS FAALİYETLERDEN BORÇLAR (TİCARİ BORÇLAR)

Bir yıldan uzun vadeli ve işletmenin ticari ilişkisi nedeniyle, esas faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan senetli ve senetsiz ticari yükümlülükleri bu hesap grubunda izlenir. Ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklar gibi ilişkili taraflara borçlar varsa, bu grupta açılan hesapta ilişkili taraf gruplarına göre alt hesaplarında izlenir ve dipnotlarda diğer ilişkili taraflara ait borç ve yükümlülük tutarları ile birlikte açıklanır. Vadesi bir yılın altına düşen esas faaliyetlerden (ticari) borçlar, bu gruptan kısa vadeli esas faaliyetlerden (ticari) borçlar grubundaki hesaplara aktarılır.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

420 SATICILAR

İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan uzun vadeli senetsiz borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Senetsiz borcun doğması ile bu hesaba alacak, kısa vadeli satıcılar hesabına aktarımında veya ödenmesi halinde borç kaydedilir.

421 BORÇ SENETLERİ

İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senede bağlanmış uzun vadeli esas faaliyetlerinden (ticari) borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Borç senetleri tutarları bu hesaba alacak, kısa vadeli borç senetleri hesabına aktarımında veya ödenmesi halinde borç kaydedilir.

422 VERİLEN İLERİ TARİHLİ ÇEKLER

Bu hesap, şekil açısından çek olmakla birlikte özü itibarıyla senetli borç niteliği taşıyan vadesi on iki aydan uzun olan ileri tarihli çeklerin izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

İşletme tarafından ileri tarihli çekler verildiğinde bu hesaba alacak, çekler ödendiğinde veya kısa vadeli hesaplara aktarımında borç kaydedilir.

423

424 İLİŞKİLİ TARAFLARA ESAS FAALİYETLERDEN (TİCARİ) BORÇLAR

Bu hesap, işletmenin ilişkili taraflara faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet alışlarından kaynaklanan senetli ve senetsiz on iki aydan uzun vadeli esas faaliyetlerden (ticari) borçlarının izlenmesi için kullanılır. Hesap ilişkili tarafın kimliğine ve senetli ve senetsiz oluşuna göre bölümlenir.

İşleyişi:

Ticari borcun doğması ile bu hesaba alacak, nakden veya hesaben ödenmesi ya da vadesinin on iki ayın altına düşmesi nedeniyle 324 no’lu hesaba aktarılmasıyla alacak kaydedilir.

425

426 DİĞER ESAS FAALİYETLERDEN BORÇLAR

Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınamayan esas faaliyetlerden kaynaklanan borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi veya 326 no’lu hesaba aktarılması halinde borç kaydedilir.

427

428

429 ERTELENMİŞ FAİZ GİDERLERİ (ESAS FAALİYETLERDEN (TİCARİ) BORÇLAR REESKONTU) (-)

Bu hesap; “42 Esas Faaliyetlerden Borçlar (Ticari Borçlar)” grubunda yer alan senetli veya senetsiz borçlara dâhil edilmiş olup da gider yazılması gelecek yıllara ertelenmiş bulunan tutarların izlenmesinde kullanılır. Bu hesaptaki tutar, esas faaliyetlerden (ticari) borçları dönem sonu itibariyle gerçeğe uygun değere indirger. Hesap, mal ve hizmet alımlarından doğan borç tutarlarının nominal tutarları ile ödeme dönemleri dikkate alınarak ve etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan ertelenmiş faiz giderlerinin (vade farklarının) izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Kredili alış nedeniyle ortaya çıkan gelecek yıllara ait vade farkları; alışın yapılması aşamasında bu hesaba borç kaydedilir. İzleyen dönemde (on iki aylık süre içinde) o döneme düşen ve “673 Vade Farkı Giderleri (Esas Faaliyetlerden Borçlar Reeskont Faiz Giderleri)” hesabına aktarılacak tutarları, bu hesaptan kısa vadeli yabancı kaynak hesaplarında yer alan “329 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Esas Faaliyetlerden (Ticari) Borçlar Reeskontu)” hesabının borcuna aktarılarak bu hesaba alacak kaydedilir.

Ertelenmiş faiz giderleri tutarı; esas faaliyetlerden (ticari) borcun nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki farktır. Bu hesap kalan vermesi durumunda, esas faaliyetlerden (ticari) borçların gerçeğe uygun değerle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda esas faaliyetlerden (ticari) borçlardan indirim unsuru olarak raporlanır.

43 İLİŞKİLİ TARAFLARA BORÇLAR

Bu grupta, işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaya çıkan mal ve hizmet alışlarından kaynaklanmayan ve bir yıldan uzun vadede ödenecek ilişkili taraflardan olan senetli, senetsiz borçların izlenmesinde kullanılan hesaplar yer alır.

“İlişkili taraf” kavramı kapsamına; ana ortaklık (ortaklar), iştirakler, bağlı ortaklıklar, kilit personel, iş ortaklıkları, ortaklar ve kilit personelin aile bireyleri ve işletme üzerinde önemli etkisi veya kontrol gücü olan ortaklıklar ve işletmenin ya da işletme ile ilişkili taraf olan işletmelerin çalışanlarına işten ayrılma sonrasında fayda planı olan taraflar girmektedir. Mal ve hizmet alımları nedeniyle ortaya çıkan esas faaliyetlerden (ticari) borçlar ilişkili taraflardan olsa dahi; esas faaliyetlerden (ticari) borçların bütün olarak görülmesini sağlamak amacıyla; bu grupta değil esas faaliyetlerden (ticari) borçlar grubunda muhasebeleştirilir (ilişkili taraflardan olan alacakların bütünü, dipnotlarda esas faaliyetlerden (ticari) borçlardaki tutarlar ile bu gruptaki borçlar birleştirilmek suretiyle gösterilir).

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

430 ORTAKLARA BORÇLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç alma ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarına olan borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Borcun doğması halinde hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşen tutarların 330 no'lu hesaba aktarımı veya ödenmesi ya da başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

431 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR

İşletmenin; sermaye taahhüdünden borçları hariç olmak üzere faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla bağlı ortaklıklara olan borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, vadesi bir yılın altına düşen tutarların 331 no’lu hesaba aktarımı veya ödenmesi ya da başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

432 İŞTİRAKLERE BORÇLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla iştiraklerine olan borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, vadesi bir yılın altına düşen tutarların 332 no’lu hesaba aktarımı veya ödenmesi ya da başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

433 İŞ ORTAKLIKLARINA BORÇLAR (BİRLİKTE KONTROL EDİLEN ORTAKLIKLARA BORÇLAR)

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla birlikte iş yapılan ortaklıklara (iş ortaklıkları, birlikte yapılan faaliyetler) olan borçlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, vadesi bir yılın altına düşen tutarların 333 no’lu hesaba aktarımı veya ödenmesi ya da başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

434 MERKEZ VE ŞUBELERE BORÇLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) merkez ve şubelere olan borçlarını kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, vadesi bir yılın altına düşen tutarların 334 no'lu hesaba aktarımı veya ödenmesi ya da başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

435 KİLİT PERSONELE BORÇLAR

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) kilit personele (genel müdür, yönetim kurulu üyeleri vb.) olan borçları kapsar.

İşleyişi:

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, vadesi bir yılın altına düşen tutarların 335 no'lu hesaba aktarımı veya ödenmesi ya da başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

436 DİĞER İLİŞKİLİ TARAFLARA BORÇLAR

Ticari olmayıp yukarıdaki hesaplardan hiçbirinin kapsamına alınamayan diğer ilişkili taraflara olan borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, vadesi bir yılın altına düşen tutarların 336 no’lu hesaba aktarımı veya ödenmesi ya da başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

437

438

439 ERTELENMİŞ FAİZ GİDERLERİ (İLİŞKİLİ TARAFLARA BORÇLAR REESKONTU) (-)

Hesap, ilişkili taraflara olan borçların nominal tutarları ile ödeme dönemleri dikkate alınarak ve etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan ertelenmiş faiz giderlerinin (vade farklarının) izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç kaydedilir. İlgili dönemlerde o döneme düşen tutarın “674 Diğer Reeskont Faiz Giderleri” hesabına aktarılmak üzere kısa vadeli yabancı kaynaklarda izlenen “339 Ertelenmiş Faiz Giderleri (İlişkili Taraflara Borçlar Reeskontu)” hesabına aktarımında ise alacak yazılır.

Ertelenmiş faiz giderleri tutarı; borcun nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki farktır. Bu hesap kalan vermesi durumunda, ilişkili taraflara borçların gerçeğe uygun değerle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda ilişkili taraflara borçlardan indirim unsuru olarak raporlanır.

44 DİĞER BORÇLAR

Bu hesap grubu; herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş ve bir yıldan uzun vadede ödenmesi düşünülen borçların kaydedildiği hesapları kapsar. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

440

441

442

443

444 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

İşletmece üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak iade etmek üzere alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, iade edilenler veya hesaba sayılanlar borcuna kaydedilir.

445 DİĞER PERSONELE BORÇLAR

İşletmeye dâhil kilit personel dışında personel ve işçiye olan çeşitli borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, vadesi bir yılın altına düşen tutarların 345 no’lu hesaba aktarımı veya ödenmesi ya da başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

446 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR

Ticari olmayıp yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dâhil edilemeyen diğer çeşitli borçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

İşletmenin üstlendiği borçlar bu hesaba alacak; vadesi bir yılın altına düşen tutarların 346 no’lu hesaba aktarımı veya ödenmesi ya da başka bir hesapla mahsubu halinde ise borç kaydedilir.

447

448

449 ERTELENMİŞ FAİZ GİDERLERİ (DİĞER BORÇLAR REESKONTU) (-)

Hesap, diğer borçların nominal tutarları ile ödeme dönemleri dikkate alınarak ve etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren henüz gerçekleşmemiş olan ertelenmiş faiz giderlerinin (vade farklarının) izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç kaydedilir. İlgili dönemlerde o döneme düşen tutarın “674 Diğer Reeskont Faiz Giderleri” hesabına aktarılmak üzere kısa vadeli yabancı kaynaklarda izlenen “349 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Diğer Borçlar Reeskontu)” hesabına aktarımında ise alacak yazılır.

Ertelenmiş faiz giderleri tutarı; borcun nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki farktır. Bu hesap kalan vermesi durumunda, diğer borçların gerçeğe uygun değerle raporlanmasına olanak vermek üzere finansal durum tablosunda diğer borçlardan indirim unsuru olarak raporlanır.

45 ALINAN AVANSLAR

Gerek satış sözleşmeleri dolayısıyla gerekse diğer nedenlerle, işletme tarafından üçüncü kişilerden alınan uzun vadeli avansların izlendiği hesap grubudur. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

450 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI

İşletmenin satış amacıyla on iki aydan daha uzun süre sonra yapacağı mal teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği tutarların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alıcılardan alınan avanslar bu hesabın alacağına, izleyen dönemde on iki ay içinde avans mahsubunun yapılacağı beklentisi ile kısa vadeli yabancı kaynaklarda izlenen 350 no’lu hesaba aktarımında, ya da malın teslim edilmesi halinde borcuna yazılır.

451

452ALINAN HİZMET AVANSLARI

İşletmenin on iki aydan daha uzun süre sonra yapacağı hizmet teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği tutarların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alıcılardan alınan avanslar bu hesabın alacağına, izleyen dönemde on iki ay içinde avans mahsubunun yapılacağı beklentisi ile kısa vadeli yabancı kaynaklarda izlenen 352 no’lu hesaba aktarımında ya da hizmetin görülmesi halinde borcuna yazılır.

453

454

455

456 ALINAN DİĞER AVANSLAR

Özel bölümünde tanımlanan avanslar dışında, işletmenin aldığı her türlü uzun vadeli avansların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Sipariş avansları dışında alınan avanslar bu hesabın alacağına, izleyen dönemde on iki ay içinde avans mahsubunun yapılacağı beklentisi ile kısa vadeli yabancı kaynaklarda izlenen 356 no’lu hesaba aktarımında, ya da sözleşme şartının yerine getirilmesi halinde borcuna yazılır.

457

458

459

46 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER

İşletmenin sorumlu veya mükellef sıfatıyla, ödeyeceği vergi, resim, harç, kesinti, sigorta primi, sendika aidatları, icra taksitleri ve benzeri bir yıldan uzun vadeli borçlarının izlendiği hesap grubudur. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

460 GELECEK YILLARDA ÖDENECEK VERGİLER

İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mevzuat uyarınca mükellef veya sorumlu sıfatıyla ödemesi gereken bir yıldan uzun vadeli vergi, resim ve harçların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Vergi, resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça bu hesap alacaklanır. Vadesine bir yıl kalan ödemelerde bu hesaba borç ilgili vergi hesaplarına alacak kaydedilir.

461 GELECEK YILLARDA ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ

İşletmenin, personelin hakedişlerinden sosyal güvenlik mevzuatı hükümlerine göre kesintiye tabi tutmakla yükümlü bulunduğu, personele ait emeklilik keseneği ve sigorta primleri ile bunlara ilişkin işveren katılma payları ve işverence sosyal güvenlik kuruluşlarına bir yıldan uzun vadede ödenecek diğer yükümlülüklerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Kesintiler yapıldıkça bu hesap alacaklandırılır. Vadesine bir yıl kalan ödemelerde bu hesaba borç, “365 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri” hesabına alacak kaydedilir.

462

463

464

465

466

467

468 GELECEK YILLARDA ÖDENECEK DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER

Özel bölümlerinde tanımlananlar dışında kalan yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça anılan hesap alacaklanır, vadeleri bir yılın altına düştükçe bu hesaba borç ilgili hesaba alacak kaydedilir.

469 GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN EDİLECEK KDV

Bu hesap; teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisi ile imalatçı teşebbüsler tarafından imal ettikleri mallardan ihraç edilmek kaydı ile ihracatçılara yapılan teslimler nedeniyle hesaplanan ve düzenlenen fatura ve fatura yerine geçen belgelerde mevzuat gereği ihracatçılardan tahsil edilmeyen ve tamamının indirim konusu yapılmaması nedeniyle gelecek bilanço devrelerine kadar tecil olunan katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesap bilanço döneminde “369 Tecil ve Terkin Edilmiş KDV” hesabıyla ilişkilendirilmek suretiyle kullanılır ve bu hesap gibi işlem görür.

47 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarının ne olacağı kesin olarak bilinemeyen veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman tahakkuk edeceği bilinemeyen uzun vadeli borçlar veya giderler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesap grubudur. Bu grupta yer alan karşılık hesapları aktifi düzenleyici nitelikte değildir. Bir borç ve gider karşılığı hesabı, geçmiş bir olaydan kaynaklanan mevcut bir yükümlülüğün bulunması; yükümlülüğün yerine getirilmesi için ekonomik fayda içeren kaynakların işletmeden çıkmasının muhtemel olması ve yükümlülük tutarının güvenli bir biçimde tahmin edilebiliyor olması durumunda açılır. “TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar” Standardı kapsamında açılacak borç karşılıkları hesapları ile “TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar” Standardı kapsamında açılacak hesapların standartlarda belirtilen gerekli kriterleri sağlaması gerekir. Karşılıklar, o anda mevcut en iyi tahmini yansıtmak üzere, bilanço tarihi itibariyle gözden geçirilir ve düzeltilir. Yükümlülüğün yerine getirilmesi için ekonomik fayda sağlayan kaynakların çıkışı ihtimalinin ortadan kalkması durumunda, ayrılan karşılıklar iptal edilir. Ayrılan karşılık tutarı, sadece söz konusu karşılığın ayrılmasına dayanak teşkil eden harcamalar için kullanılır. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

470

471

472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIKLARI

Bu hesapta, çalışanlara sağlanan faydalar standardı kapsamında belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve bir yıldan daha uzun süre içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları karşılıkları izlenir.

İşleyişi:

Hesaplanan kıdem tazminatı karşılık tutarları ilgili gider hesaplarına borç kaydedilirken bu hesaba alacak kaydedilir. Vadesi bir yıldan kısa süreye düşen kıdem tazminatı yükümlülükleri bu hesaba borç, “372 Kıdem Tazminatı Karşılıkları” hesabına alacak kaydedilir.

473 ÇALIŞANLARA SAĞLANACAK DİĞER FAYDALARA İLİŞKİN KARŞILIKLAR

Bu hesapta, kıdem tazminatları dışında muhasebe standartlarında belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve bir yıldan daha uzun süre içinde ödeneceği öngörülen çalışanlara sağlanacak diğer faydalara ilişkin yükümlülükler izlenir. İşletmenin çalışanlara sağlayacağı kullanılmamış izin ücretleri karşılıkları, ikramiye karşılıkları gibi faydalar bu hesapta izlenir. Hesap çalışanlara sağlanacak faydalar kapsamında ihtiyaca göre bölümlenir.

İşleyişi:

Bir yıldan uzun vadede ödeneceği öngörülen çalışanlara sağlanacak diğer faydalara ilişkin yükümlülükler bu hesabın alacağına kaydedilir. Bilançonun çıkarıldığı tarihten on iki ay içinde bu amaçla yapılması beklenen harcama tutarları bu hesaptan “373Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar” hesabına aktarılır.

474 ÇEŞİTLİ GİDER VE ZARAR KARŞILIKLARI

Diğer hesaplarda tanımlanan gider ve zarar karşılıkları dışında kalan ve on iki aydan daha uzun bir sürede ortaya çıkması beklenen gider karşılıklarının izlendiği hesaptır. Sözleşme kapsamındaki yükümlülüklerin yerine getirilmesi için mutlaka katlanılması gereken maliyetin, söz konusu sözleşme kapsamında elde edilmesi beklenen ekonomik faydayı aştığı sözleşmelerden(ekonomik açıdan dezavantajlı sözleşmelerden) kaynaklanan gider karşılıkları da bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Hesaplanan tahmini gider karşılıkları bu hesaba alacak bu giderlerin kesin tutarları belli olduğunda veya ödendiğinde ise bu hesaba borç kaydedilir.

475 GARANTİ YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

İşletmenin satmış olduğu mal ve hizmetlerle ilgili olarak müşterilerine alım tarihinden itibaren belirli bir süre içerisinde görülen her türlü üretim veya hizmet kalitesi hatasına ilişkin maliyetleri karşılama garantisi vermesi durumunda (malların geri alımı, bakım ve onarımı, hizmetin yeniden sunulması gibi) on iki aydan daha uzun bir sürede ortaya çıkacak garanti yükümlülükleri için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır. Ayrılacak karşılık tutarları, Türkiye Muhasebe Standartlarında düzenlenen kriterlere uygun olarak hesaplanır.

İşleyişi:

Hesaplanan tahmini garanti gider karşılıkları bu hesaba alacak, pazarlama giderlerine borç kaydedilir. Garanti karşılıklarından on iki ay içinde ödenmesi beklenen tutarlar bu hesaptan kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki 375 no’lu hesaba aktarılırken hesaba borç kaydı yapılır.

476 MADDİ DURAN VARLIKLAR SÖKME, RESTORASYON VE REHABİLİTASYON MALİYETLERİ KARŞILIKLARI

Maddi duran varlığın sökülmesi ve taşınması ile yerleştirildiği alanın restorasyonuna ilişkin tahmini maliyet karşılıklarının izlendiği hesaptır. “TMS 16 Maddi Duran Varlıklar” Standardı kapsamında yerleştirlien maddi duran varlıkların gelecekte sökülmesi ve terkinde binanın restorasyonu, arsanın rehabilitasyonu gibi işletmenin yükümlülük altına girdiği taahhütlerinin bulunması durumunda bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi için yapılacak tahmini maliyet tutarının bugünkü değerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Maddi duran varlıkların sökme, restorasyon ve rehabilitasyon işlemlerinin tahmini maliyet tutarlarının bugünkü değeri bu hesabın alacağına ilgili maddi duran varlığın maliyetine verilir. Bilançonun çıkarıldığı tarihten on iki ay içinde bu amaçla yapılması beklenen harcama tutarları bu hesaptan “376Maddi Duran Varlıklar Sökme, Restorasyon ve Rehabilitasyon Maliyetleri Karşılıkları” hesabının alacağına aktarılmasıyla hesaba borç kaydı yapılır.

477 YENİDEN YAPILANDIRMA KARŞILIKLARI

Yönetim tarafından planlanan ve kontrol edilen bir programa bağlı olarak işletme tarafından yapılmakta olan faaliyetin kapsamı veya faaliyetin yapılış şeklinin değişmesi sonucunda on iki aydan daha uzun bir sürede ortaya çıkması beklenen yükümlülükler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır. Yeniden yapılandırma işlemi için ayrılan karşılık tutarı, yeniden yapılandırma sonucunda gerekli olması ve işletmenin devam eden faaliyetleriyle ilişkili olmaması koşuluyla sadece yeniden yapılandırma işleminden kaynaklanan doğrudan yapılacak harcamaları karşılamak üzere ayrılır.

Yeniden yapılandırma için ayrılan karşılık, işine devam eden çalışanların eğitilmesi veya yerlerinin değiştirilmesi, pazarlama veya yeni sistemlere ve dağıtım şebekelerine yapılan yatırımlar gibi maliyetleri içermez. Yeniden yapılandırma karşılıklarının ayrılmasında “TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar” Standardı hükümleri göz önünde bulundurulur.

İşleyişi:

Ayrılan karşılık tutarları bu hesabın alacağına, ilgili fonksiyonel gider hesabının borcuna kayıt edilir. Bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren on iki ay içinde yapılması beklenen yeniden yapılandırma harcamaları tutarı bu hesabın borcu karşılığında kısa vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan 377 no’lu hesabın alacağına aktarılır.

478 ÇEVRE DÜZENLEME KARŞILIKLARI

İşletmenin çevre düzenleme yükümlülüğünün bulunması durumunda “TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar” Standardı kapsamında hesaplanacak yükümlülük karşılıklarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Ayrılan karşılık tutarları bu hesabın alacağına, ilgili fonksiyonel gider hesaplarının borcuna kaydedilir. Bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren on iki ay içinde yapılması beklenen çevre düzenleme harcamaları tutarı bu hesabın borcu karşılığında kısa vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan 378 no’lu hesabın alacağına aktarılır.

479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

Uzun vadeli diğer borç ve gider karşılıklarının izlendiği hesaptır. Örneğin, işletme ekonomik açıdan dezavantajlı sözleşmelere sahip ise, söz konusu sözleşmeye ilişkin mevcut yükümlülük karşılık olarak muhasebeleştirilir ve ölçülür. Dezavantajlı sözleşme, sözleşmede yer alan yükümlülükleri yerine getirmenin kaçınılmaz maliyetinin yine aynı sözleşmeden alınması beklenen ekonomik faydayı geçtiği sözleşmedir. Bir sözleşmeye ilişkin kaçınılmaz maliyetler, sözleşmeden çıkmanın en düşük net maliyetini, diğer bir ifadeyle sözleşmeyi yerine getirmenin maliyeti ile sözleşmeyi yerine getirmemeden kaynaklanan her türlü tazminat veya cezadan düşük olanını gösterir. “TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar” Standardı kapsamında tanımlanan ve ayrı hesaplarda izlenmeyen on iki aydan daha uzun bir sürede ödenmesi gereken diğer borç ve gider karşılıkları bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Bu grubun yukarıda belirtilen hesapları içinde yer almayan ve önemlilik kavramına göre de ayrı hesaplarda izlenmesi mümkün olmayan borç ve gider karşılıkları bu hesaba alacak, ilgili gider hesabına borç kaydedilir. Bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren on iki ay içinde bu amaçla yapılması beklenen harcama tutarları bu hesaptan kısa vadeli yabancı kaynaklarda yer alan 379 no’lu hesabın alacağına aktarılmasıyla bu hesaba borç kaydedilir.

48 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI

Bu grup; bilançonun çıkarıldığı tarihi izleyen yıldan daha sonraki bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirler ile faaliyet dönemine ait olup da gelecek bilanço dönemlerinde ödenecek giderlerden ve ertelenmiş vergi borcu hesaplarından oluşur.

480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER

Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan uzun süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Peşin tahsil olunan gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Kısa vadeli nitelik kazanan gelirler bu hesabın borcu karşılığında “380 Gelecek Aylara Ait Gelirler” hesabına aktarılır.

481

482 ALINAN DEVLET TEŞVİKLERİ VE YARDIMLARI

Devlet teşvikleri; işletmenin faaliyet konuları ile ilgili belirli koşulların geçmişte veya gelecekte yerine getirilmesi karşılığında işletmeye yapılan kaynak transferi şeklindeki devlet yardımlarıdır. İşletmeye gelecekte belirli performans koşullarının yerine getirilmesini gerektiren nitelikte verilen teşvikler, alınan ya da alınacak olan varlığın gerçeğe uygun değeri üzerinden gelecek yıllarda gerçekleşmesi beklenen performans koşulları gerçekleşinceye kadar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Gelirin muhasebeleştirilmesi kriterleri karşılanmadan (performans koşuluna bağlanan) alınan teşvikler, ertelenmiş gelir olarak bu hesabın alacağına kaydedilir. İzleyen yılda performans koşulunun gerçekleşmesinin beklenmesi nedeniyle kısa vadeli nitelik kazanan gelirler bu hesabın borcu karşılığında “382 Alınan Devlet Teşvikleri ve Yardımları” hesabına aktarılır.

483

484 ERTELENMİŞ GELİRLER

Cari dönemde hesaben kayda alınan ancak on iki aydan daha uzun bir sürede gelir olarak tanımlanacak ve sonuç hesaplarına aktarılacak gelirlerin izlenmesinde kullanılan hesaptır. Peşin tahsil edilen gelirler bu hesapta izlenmez, 480 no’lu hesapta izlenir. Alacak hesaplarının itfa edilmiş maliyet tutarına indirgenmesinden kaynaklanan reeskont tutarları da bu hesapta değil, ilgili alacaklar grubunda açılan reeskont hesaplarında izlenir.

İşleyişi:

Ertelenen gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Vadesi on iki ayın altına düşen tutarlar 384 no’lu hesaba aktarılarak bu hesaba borç kaydedilir.

485 GİDER TAHAKKUKLARI

Gelecek yıllarda ödenmesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkuklarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yapılan tahakkuklar ilgili gider ve zarar hesapları mukabili bu hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşenler “385 Gider Tahakkukları” hesabına aktarılarak bu hesaba borç kaydedilir.

486

487

488

489 ERTELENMİŞ VERGİ BORCU

“TMS 12 Gelir Vergileri” Standardı ile KOBİ TFRS hükümleri kapsamında gelecek dönemlerde ödenecek olan vergilendirilebilir geçici farklar ile ilişkili kurumlar vergisi ve stopaj tutarlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Ertelenmiş vergi borcu hesaplandığında, bu hesaba alacak kaydedilirken, vergi yükümlülüğüne neden olan ertelenmiş vergi gider etkisinin sürdürülen veya durdurulan faaliyetten kaynaklanmasına göre; “692 Sürdürülen Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gider Etkisi” veya “697 Durdurulan Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gider Etkisi” hesaplarına borç kaydedilir. Kapsamlı gelirin unsurlarından diğer bir ifade ile özkaynaklara kaydedilen kârlar ve zararlardan kaynaklanan ertelenmiş vergi borcu bu hesaba alacak kaydedilirken, özkaynak hesaplarında izlenen “559 veya 569 Ertelenmiş Vergi Gelir (Gider) Etkisi” hesaplarına borç kaydedilir.

Her dönem sonunda ertelenmiş vergi gelir ve giderin tespitine yönelik olarak yapılan hesaplama çerçevesinde hesabın kalanı düzeltilir. Ertelenmiş vergi borcunun azalmasında veya ortadan kalkmasında bu hesaba borç kaydedilir.

49 DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar bu grupta yer alır.

490 TESİSE KATILMA PAYLARI

İşletmeye ait tesislerden yararlanmak amacıyla üçüncü kişilerin, tesis bedellerine katılma paylarının kayıt ve izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Katılma paylarının tahsilinde bu hesaba alacak, tesisin ömrü süresine göre belirlenecek itfa tutarları “649 Diğer Çeşitli Gelir ve Kârlar” hesabına alınarak bu hesaba borç kaydedilir.

491

492

493

494

495

496 DİĞER ÇEŞİTLİ UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli uzun vadeli yabancı kaynakların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli uzun vadeli yabancı kaynaklarda meydana gelen artışlar bu hesaba alacak, vadesi on iki ayın altına düşenler 348 no’lu hesaba aktarılarak, bu hesaba borç kaydedilir.

497

498

499
5 ÖZKAYNAKLAR

Özkaynaklar, işletme sahip veya ortakları tarafından işletme kişiliğine tahsis edilmiş kaynaklarla, faaliyetlerden elde edilen ve ortaklara dağıtılmayıp işletmede bırakılan karlar (zararlar) ve diğer kapsamlı gelir (gider) unsurlarından oluşur. Diğer bir ifade ile varlıklar toplamından yabancı kaynakların indirilmesi suretiyle hesaplanan tutardır.

Bu hesap grubu; ödenmiş sermaye,geri satın alınan işletmenin kendi hisse senetleri,sermaye yedekleri, kâr yedekleri, kâr veya zarara aktarılamayan diğer kapsamlı gelirler, kâr veya zarara aktarılabilen diğer kapsamlı gelirler (giderler),geçmiş yıllar kârları, geçmiş yıllar zararları, dönem net kârı (zararı)şeklinde bölümlenir.

50 ÖDENMİŞ SERMAYE

Bu grupta, işletmeye tahsis edilen sermaye, ödenmemiş sermaye ve enflasyon koşullarında kullanılan sermaye düzeltmesi olumlu - olumsuz farklarının izlenmesinde kullanılan hesaplar yer alır.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

500 SERMAYE

İşletmeye tahsis edilen veya işletmelerin ana sözleşmelerinde yer alan ve Ticaret Siciline tescil edilmiş bulunan sermaye tutarı bu hesapta yer alır. Kayıtlı sermaye sistemine alınan ortaklıklarda çıkarılmış sermaye gösterilir. Kayıtlı sermaye tavanı ayrıca dipnotlarda belirtilir.

İşleyişi:

Taahhüt edilen sermaye tutarı bu hesaba alacak, ödenmemiş sermaye hesabına borç kaydedilir.

501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE (-)

İşletmeye tahsis edilen veya ortaklarca yüklenilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır.

İşleyişi:

Taahhüt edilen sermaye tutarı “500 Sermaye Hesabı” alacağı ile bu hesaba borç, ödenen tutarlar alacak kaydedilir.

502 SERMAYE DÜZELTMESİ OLUMLU FARKLARI

Bu hesap ödenmiş sermaye tutarının düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumlu farkların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Ödenmiş sermaye tutarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda ödenmiş sermaye tutarında meydana gelen artışlar bu hesabın alacağına, satın alma gücü kayıpları olarak “678 Net Parasal Pozisyon Zararları (Enflasyon Düzeltmesi Zararları)” hesabının borcuna kaydedilir. İzleyen dönemde enflasyon oranının düşmesi sonucu taşıma işleminden ortaya çıkan azalışlar bu hesabın borcuna “668 Net Parasal Pozisyon Kârları (Enflasyon Düzeltmesi Kârları)” hesabının alacağına kaydedilir.

Bu farkların sermayeye eklenmesi durumunda “500 Sermaye” hesabının alacağına karşılık bu hesap borçlandırılır.

503 SERMAYE DÜZELTMESİ OLUMSUZ FARKLARI (-)

Bu hesap ödenmiş sermaye tutarının düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumsuz farkların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Ödenmiş sermaye tutarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu ödenmiş sermaye tutarında azalış meydana gelmesi durumunda bu hesabın borcuna, “668 Net Parasal Pozisyon Kârları (Enflasyon Düzeltmesi Kârları)” hesabının alacağına kaydedilir. İzleyen dönemlerde düzeltme sonucunda ortaya çıkan olumlu farklar önce bu hesaptaki tutardan mahsup edilir, varsa kalanı “502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” hesabına alacak yazılır.

504

505

506

507

508

509

51 İŞLETMENİN GERİ SATIN ALINAN KENDİ HİSSE SENETLERİ (-)

Bu grupta işletmenin sermaye olarak ihraç etmiş olduğu kendi hisse senetlerini (paylarını) geri alması durumunda bu hisse senetlerinin izlenmesinde kullanılan hesaplar yer alır. Finansal durum tablosunda bu grubun ayrı başlık olarak raporlanması esastır. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

510İŞLETMENİN GERİ SATIN ALINAN KENDİ HİSSE SENETLERİ (-)

İşletmenin ihraç etmiş olduğu kendi hisse senetlerini veya hisse pay belgelerini geri satın alması durumunda geri satın alınan hisse senetlerinin izlendiği hesaptır. İşletmenin geri satın alınan kendi hisseleri işletme tarafından ihraç edilen ve sonradan işletme tarafından yeniden elde edilen özkaynağa bağlı finansal araçlarıdır. İşletme, özkaynaklardan, işletmenin geri satın alınan kendi hisselerine karşılık verilen bedelin gerçeğe uygun değerini düşer. İşletmenin kendi hisselerinin alışından, satışından, ihracından ya da iptalinden dolayı kâr veya zararda herhangi bir kazanç ya da zarar muhasebeleştirilmez.

İşleyişi:

Ödenmiş sermayeyi oluşturan hisse paylarının bir kısmı işletme tarafından geri satın alındığında, satın alınan hisse senetlerinin edinimi için ödenen tutarların gerçeğe uygun değeri bu hesaba borç, ödeme biçimine göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

Hisse senetlerinin tekrar elden çıkarılmasında ise bu hesaba alacak kaydedilir. Hesaptaki kayıtlı değerle satış değeri arasındaki fark sermaye yedeklerinde muhasebeleştirilir. Sonuç hesaplarına aktarılmaz.

511

512

513

514

515

516

517

518

519

52 SERMAYE YEDEKLERİ

Hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları gibi sermaye hareketleri dolayısıyla ortaya çıkan ve sermayenin bir parçası sayılan tutarların izlendiği hesap grubudur. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

520 HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMLERİ

Yeni çıkarılan hisse senetlerinin primli satışından kaynaklanan tutarlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Hisse senedinin nominal fiyatı ile satış fiyatı arasındaki fark bu hesabın alacağına satış biçimine bağlı olarak ilgili hesabın borcuna kaydedilir.

Bu tutarların sermayeye ilavesi veya başka bir amaçla kullanılması durumunda hesaba borç kaydedilir.

521 HİSSE SENEDİ İPTAL KÂRLARI

İptal edilen hisse senetlerinin bedellerine mahsuben yapılan ödemelerin, bunların yerine çıkarılan hisse senetlerinden elde edilen hâsılat noksanı kapatıldıktan sonra artan kısmın izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Elde edilen hisse senedi iptal kârları bu hesaba alacak kaydedilir. Bu tutarların sermayeye ilavesi veya başka amaçlarla kullanılması durumunda ilgili hesaplara borç kaydedilir.

522 KONTROL GÜCÜ DEVAM EDEN ORTAKLIKLARIN HİSSE SATIŞ KÂRLARI

Kontrol gücü bulunan bağlı ortaklıklardaki hisse paylarının kontrol gücünü kaybetmeden belirli bir kısmının satılması durumunda elde edilen satış kârlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bağlı ortaklıktaki hisse payının bir kısmının satılması durumunda, kontrol gücü devam etmek koşuluyla satış fiyatıyla hisse payı tutarı arasındaki fark bu hesaba alacak kaydedilir.

523

524

525

526

527

528

529

53

54 KÂR YEDEKLERİ VE FONLAR

Kanun, ana sözleşme hükümleri ya da ortaklıkların yetkili organları tarafından alınan kararlar uyarınca, dağıtılmamış ya da işletmede çeşitli amaçlarla alıkonulmuş kârlar bu hesap grubunda açılan hesaplarda izlenir.

540 YASAL YEDEKLER

Kanun hükümleri uyarınca ayrılmış bulunan yedekler bu hesap kaleminde izlenir.

İşleyişi:

Yedekler ; “590 Dönem Net Kârı” hesabından ya da cari dönem net kârının geçmiş yıllar kârları hesabına aktarılması durumunda “570 Geçmiş Yıllar Kârları” hesabından mahsup edilmek suretiyle bu hesaplara alacak kaydedilir.

541 STATÜ YEDEKLERİ

Ana sözleşme hükümleri çerçevesinde ayrılan yedekler bu hesap kalemi içinde yer alır.

İşleyişi:

Bu hesap “540 Yasal Yedekler” hesabı gibi işlem görür.

542 GENEL KURUL KARARINA BAĞLI YEDEKLER

Sermaye şirketlerinde genel kurul tarafından ayrılmasına karar verilen olağanüstü yedek akçeler ile dağıtım dışı kalan kârlar bu hesapta yer alır.

İşleyişi:

Bu hesap “540 Yasal Yedekler” hesabı gibi işlem görür.

543

544

545 NET KÂRDAN AYRILAN ÖZEL AMAÇLI FONLAR

Özel amaçlı olarak tanımlanmış konuya göre dönem net kârından ayrılan fonlar bu hesapta izlenir. İşletmeler bazı amaçların gerçekleşmesi için dönem net kârlarının ortaklara dağıtılmayıp işletmede o amacın gerçekleşmesi için bırakılmasını isteyebilir (dâhili sigorta fonu, faaliyetlerin büyütülmesi fonu vb.). Özel amaçlı olarak hangi konuya tahsis edildiği belli olan net kârdan ayrılan bu tür fonlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Ayrılan fon tutarları bu hesabın alacağına dönem net kârı ya da geçmiş yıllar kârları hesabının borcuna kaydedilir. Fon ayrılma amacının gerçekleşmesine göre bu hesaba borç kaydedilir.

546 SERMAYEYE İLAVE EDİLECEK GAYRİMENKUL SATIŞ KÂRLARI

İşletmeler satmış oldukları gayrimenkullerden elde ettikleri satış kârlarını önce doğrudan sonuç hesaplarına kâr olarak yazarlar. Ancak vergi yasalarınca söz konusu kârların sermayeye ilave edilmesi durumunda vergiye tabi olmayacağı konusunda bir uygulama olduğunda, bu kârları ortaklara dağıtmayıp sermayeye ilave etmek üzere bu hesapta bekletirler.

İşleyişi:

Dönem net kârından (zararından) mahsup edilen gayrimenkul satış kârları bu hesabın alacağına kaydedilir. Gayrimenkul satış kârlarının sermayeye ilavesi ile hesaba borç kaydedilir.

547SERMAYEYE İLAVE EDİLECEK İŞTİRAK SATIŞ KÂRLARI

İşletmeler satmış oldukları iştiraklerden elde ettikleri satış kârlarını önce doğrudan sonuç hesaplarına kâr olarak yazarlar. Ancak vergi yasalarınca söz konusu kârların sermayeye ilave edilmesi durumunda vergiye tabi olmayacağı konusunda bir uygulama olduğunda, bu kârları ortaklara dağıtmayıp sermayeye ilave etmek üzere bu hesapta bekletirler.

İşleyişi:

Dönem net kârından (zararından) mahsup edilen iştirak satış kârları bu hesabın alacağına kaydedilir. İştirak satış kârlarının sermayeye ilavesi ile hesaba borç kaydedilir

548 SABİT KIYMET YENİLEME FONLARI

Gayrimenkuller dışındaki amortismana tabi maddi duran varlık satışlarından elde edilen kârlar muhasebe standartlarına göre satışın yapıldığı dönemde doğrudan sonuç hesaplarına kâr olarak kaydedilir. Ancak vergi mevzuatına göre söz konusu kârlar, satılan varlığın yerine aynı türden maddi duran varlık alma konusunda yönetim kurulunun kararı olması kaydıyla vergi amaçları açısından kâr olarak kabul edilmeyip yenisi alınıncaya kadar en fazla üç yıl fon hesaplarında bekletilebilir. Bu nedenle doğrudan sonuç hesaplarına kaydedilen tutarlar, izleyen dönemin başında dönem net karından sabit kıymet yenileme fonuna aktarılarak ortaklara dağıtılmayabilir. Sabit kıymet yenileme fonu oluşturmak isteyen işletmeler bu hesabı kullanır.

İşleyişi:

Sabit kıymet yenilme fonu oluşturma kararı verildiğinde bu hesaba alacak, dönem net kârına borç kaydedilir.Üç yıl içinde satılanın yerine yenisinin alınamaması durumunda, hesapta bekletilen tutar “570 Geçmiş Yıllar Kârları” hesabına aktarılır (Not: Vergi yasaları açısından matrahın tespiti bakımından hangi cari dönem kârına ilave edilip vergisinin verileceği hususu farklılık göstermektedir. Farklılıklar matrah hesaplamasında dikkate alınır). Satılan varlığın yerine yenisinin alınması durumunda ise; söz konusu fon tutarı ayrılan amortisman giderleri tutarında “570 Geçmiş Yıllar Kârları” hesabına aktarılır (vergi matrahı tespitindeki farklılıklar matrah hesaplamasında dikkate alınır).

549 DİĞER KÂR YEDEKLERİ

Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan dönem net kârından ayrılan diğer yedekler bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Kârdan ayrılan tutarlar bu hesaba alacak, mahsubunda borç kaydedilir.

55KÂR VEYA ZARARA AKTARILAMAYAN DİĞER KAPSAMLI GELİRLER (GİDERLER)

Bu grupta, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre diğer kapsamlı gelir unsuru olarak tanımlanan ve ortaya çıktıkları dönemde doğrudan özkaynak unsuru olarak kaydedilen ve hiçbir durumda sonuç hesaplarına aktarılamayacak diğer kapsamlı gelir unsurlarının izlenmesinde kullanılan hesaplar yer alır.

550 MADDİ DURAN VARLIKLAR YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI

İşletmenin aktifine kayıtlı maddi duran varlık kalemlerinin, dönem sonu ölçümlerinde maliyet yöntemi yerine yeniden değerleme yönteminin uygulandığı durumlarda; varlıkların yeniden değerlemesinden oluşan net değer artışlarının izlendiği hesaptır. Alt hesaplarda; maddi duran varlık türüne göre bölümleme yapılır.

İşleyişi:

Yeniden değerleme net değer artışı ilgili hesaplar karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Muhasebe standartları uygulaması kapsamında bu tutarların sermayeye ilavesinde ya da geçmiş yıl kârlarına aktarımında hesaba borç kaydedilir

551 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI

Maddi olmayan duran varlık kalemlerinin, dönem sonu ölçümlerinde maliyet yöntemi yerine yeniden değerleme yönteminin uygulandığı durumlarda; varlıkların yeniden değerlemesinden oluşan net değer artışlarının izlendiği hesaptır. Alt hesaplarda; maddi olmayan duran varlık türüne göre bölümleme yapılır.

İşleyişi:

Yeniden değerleme net değer artışı ilgili hesaplar karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Muhasebe standartları uygulaması kapsamında bu tutarların sermayeye ilavesinde ya da geçmiş yıl kârlarına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

552 YERALTI KAYNAKLARININ ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRİLME MALİYETLERİ YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI

Yeraltı kaynakları araştırma ve değerlendirilme maliyet kalemlerinin, dönem sonu ölçümlerinde maliyet yöntemi yerine yeniden değerleme yönteminin uygulandığı durumlarda; varlıkların yeniden değerlemesinden oluşan net değer artışlarının izlendiği hesaptır. Alt hesaplarda; yeraltı kaynakları maliyetlerinin türüne göre bölümleme yapılır.

İşleyişi:

Yeniden değerleme net değer artışı ilgili hesaplar karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Muhasebe Standartları uygulaması kapsamında bu tutarların sermayeye ilavesinde ya da geçmiş yıl kârlarına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

553ÖZKAYNAĞA DAYALI FİNANSAL ARAÇLAR GERÇEĞE UYGUN DEĞER FARKLARI

Alım satım amacıyla elde tutulmayan özkaynağa dayalı bir finansal araca yapılan yatırımın gerçeğe uygundeğerinde sonraki tarihlerde meydana gelecek değişikliklerin diğer kapsamlı gelirdesunulması konusunda, işletmeler bir tercihte bulunduğunda, gerçeğe uygun değerdeki değişikliklerin izlenmesinde kullanılan bir hesaptır. Bu tercihi seçenler daha sonra bu uygulamadan dönemezler. Bu amaçla bu hesapta muhasebeleştirilen gerçeğe uygun değer artışları hiçbir zaman kâr veya zarara devredilemez. Bu farklar sermayeye ilave edilebilir.

İşleyişi:

Gerçeğe uygun değerle ölçülen yatırımların gerçeğe uygun değerindeki değişiklikler ilgili yatırım hesabı borcu karşılığında bu hesabın alacağına kaydedilir. Bu hesapta izlenen tutarların sermayeye ilavesi ile hesap kapatılır. Bu hesapta izlenen gerçeğe uygun değer farkları hiçbir surette sonuç hesaplarına aktarılamaz.

554

555

556

557

558 KÂR VEYA ZARARA AKTARILAMAYAN DİĞER KAPSAMLI GELİRLER (GİDERLER)

Türkiye Muhasebe Standartları kapsamında kâr zarara aktarılamayan diğer kapsamlı gelir unsuru niteliğini taşıyan ancak yukarıda tanımı yapılmış hesaplar kapsamına girmeyen diğer kapsamlı gelir (gider) unsurlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Diğer kapsamlı gelir unsuru tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak, sonuç hesaplarına aktarımında borç kaydedilir.

559 ERTELENMİŞ VERGİ GELİR (GİDER) ETKİSİ (±)

TMS 12 ve KOBİ TFRS kapsamında hesaplanan ertelenmiş vergi gelir veya gider etkisi tutarlarının özkaynak grubunda izlenen kâr veya zarara aktarılamayan diğer kapsamlı gelir kalemlerine ait tutarların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Hesaplanan indirilebilir veya vergilendirilebilir geçici farklara ait vergi gelir veya gider etkisi tutarlarının özkaynaklarda kaydedilen kâr veya zarara aktarılamayan diğer kapsamlı gelir kalemlerine ilişkin ertelenmiş vergi gelir ve gider tutarları, sonuç hesaplarına kaydedilmeyip bu hesabın borcuna veya alacağına, “289 Ertelenmiş Vergi Varlığı” hesabının borcuna veya “489 Ertelenmiş Vergi Borcu” hesabının alacağına kaydedilir.

İndirilebilir veya vergilendirilebilir geçici farka neden olan diğer kapsamlı gelir kalemi kapatıldığında bu hesapta izlenen tutarlar yeni duruma göre yeniden hesaplanır.

56 KÂR VEYA ZARARA AKTARILABİLEN DİĞER KAPSAMLI GELİRLER (GİDERLER)

Bu grupta, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre diğer kapsamlı gelir (gider) unsuru olarak tanımlanan ve ortaya çıktıkları dönemde doğrudan özkaynak unsuru olarak kaydedilen ve sonuç hesaplarına aktarılabilen diğer kapsamlı gelir (gider) unsurlarının izlenmesinde kullanılan hesaplar yer alır.

560 YABANCI PARA ÇEVRİM FARKLARI (±)

Yurtdışındaki yatırımların TL’ye çevirisinden kaynaklanan kur farklarının sonuç hesaplarına aktarılmayan tutarları bu hesapta izlenir.

İşleyişi

Olumlu kur farkları bu hesaba alacak, olumsuz kur farkları hesaba borç yazılır.

561

562 TÜREV FİNANSAL ARAÇLAR GERÇEĞE UYGUN DEĞER FARKLARI (±)

TMS’lerdeki finansal araçların muhasebeleştirme esaslarına göre, türev ürünlerde ortaya çıkan değerleme artış veya azalışlarının sonuç hesaplarına kaydedilmeyip özkaynaklarda izlenecek tutarların izlendiği hesaptır.Nakit akış riskinden korunmak için yapılan türev sözleşmelerinden ortaya çıkan farklarve finansal riskten korunma aracından kaynaklanan kazanç veya kayıpların etkin olduğu tespit edilen kısmı bu hesapta izlenir. Etkin olmayan kısmı ise doğrudan sonuç hesaplarında izlenir.

İşleyişi:

Türev sözleşmelerinden ortaya çıkan ve sonuç hesaplarına kaydedilmeyen olumlu değerleme farkları bu hesabın alacağına, olumsuz değerleme farkları borcuna yazılır.

563 FAYDA PLANLARINDAKİ AKTÜERYAL KAZANÇ VE KAYIPLAR (±)

Çalışanlara sağlanan fayda planları kapsamında, fayda planlarının aktüeryal değerleme yöntemleri ile ölçülmesi durumunda ortaya çıkan tüm aktüeryal kazanç ve zararları diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirmeyi bir muhasebe politikası olarak tercih eden işletmeler, aktüeryal kazanç ve zararları bu hesapta izler. İşletme seçtiği muhasebe politikasını tüm tanımlanmış fayda planlarına ve tüm aktüeryal kazanç ve zararlarına tutarlı olarak uygular.

İşleyişi:

Aktüeryal kazançlar bu hesaba alacak, aktüeryal zararlar ise hesaba borç yazılır.

564

565

566

567

568 KÂR VEYA ZARARA AKTARILABİLEN DİĞER KAPSAMLI GELİRLER (GİDERLER) (±)

Türkiye Muhasebe Standartları kapsamında kâr zarara aktarılabilen diğer kapsamlı gelir unsuru niteliğini taşıyan ancak yukarıda tanımı yapılmış hesaplar kapsamına girmeyen diğer kapsamlı gelir (gider) unsurlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Diğer kapsamlı gelir unsuru tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak, sonuç hesaplarına aktarımında borç kaydedilir.

569 ERTELENMİŞ VERGİ GELİR (GİDER) ETKİSİ (±)

TMS 12 ve KOBİ TFRS kapsamında hesaplanan ertelenmiş vergi gelir veya gider etkisi tutarlarının özkaynak grubunda izlenen kâr veya zarara aktarılabilen diğer kapsamlı gelir kalemlerine ait tutarların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Hesaplanan indirilebilir veya vergilendirilebilir geçici farklara ait vergi gelir veya gider etkisi tutarlarının özkaynaklarda kaydedilen kâr veya zarara aktarılabilen diğer kapsamlı gelir kalemlerine ilişkin ertelenmiş vergi gelir ve gider tutarları, sonuç hesaplarına kaydedilmeyip bu hesabın borcuna veya alacağına, “289 Ertelenmiş Vergi Varlığı” hesabının borcuna veya “489 Ertelenmiş Vergi Borcu” hesabının alacağına kaydedilir.

İndirilebilir veya vergilendirilebilir geçici farka neden olan diğer kapsamlı gelir kalemi kapatıldığında bu hesapta izlenen tutarlar yeni duruma göre yeniden hesaplanır.

57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

Geçmiş yıllardan devreden kâr hesapları veya geçmiş yıllar kârları ile ilgili olarak yapılan düzeltmelerin izlendiği hesaplar ve TFRS’lere ilk geçişten kaynaklanan kârların izlendiği hesaplar bu grupta yer alır.

570 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bu hesaba dönem net karından aktarılan tutarlar alacak kaydedilir.Yeniden değerleme yöntemi ile değerlenen varlıkların elden çıkarılmasında hesapta bekleyen değer artışlarının bu hesaba aktarımında yine bu hesaba alacak yazılır. Geçmiş yıl zararları veya dönem zararları ile mahsubunda veya ortaklara temettü olarak dağıtımında hesaba borç kaydedilir.

571 MUHASEBE POLİTİKALARINDAKİ DEĞİŞİKLİKLERE VE HATALARA İLİŞKİN DÜZELTME KÂRLARI (-)

Geçmiş yıllar muhasebe hatalarının düzeltilmesinden ve muhasebe politikasındaki değişikliklerden ortaya çıkan geçmiş yıllara ait karların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Geçmiş yıllar muhasebe hatalarının düzeltilmesinden ve muhasebe politikasındaki değişikliklerden ortaya çıkan geçmiş yıllara ait karlar hesaplandığında bu hesaba alacak kaydedilir.Yedek akçelere yapılan aktarımlarda veya ortaklara temettü olarak dağıtımında hesaba borç kaydedilir.

572 YENİDEN DEĞERLEME, SINIFLAMA DÜZELTME KÂRLARI

Muhasebe standartlarındaki değişikler nedeniyle yapılan yeniden değerleme veya sınıflamadan dolayı geçmiş dönem kâr kalemlerinde ortaya çıkan artışların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Muhasebe standartlarındaki değişiklikler nedeniyle yapılan yeniden değerleme veya sınıflamadan dolayı geçmiş dönem kâr kalemlerinde ortaya çıkan artışlar bu hesaba alacak ilgili hesaplara borç kaydedilir. Yedek akçelere yapılan aktarımlarda veya ortaklara temettü olarak dağıtımında hesaba borç kaydedilir.

573TFRS’YE İLK GEÇİŞ FARKLARINDAN KÂRLAR

Türkiye Muhasebe Standartlarının ilk kez uygulamasından ortaya çıkan karların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Türkiye Muhasebe Standartlarının ilk kez uygulamasında açılış bilançosundan ortaya çıkan olumlu farklar bu hesaba alacak kaydedilir.Yedek akçelere yapılan aktarımlarda veya ortaklara temettü olarak dağıtımında hesaba borç kaydedilir.

574

575

576

577

578

579

58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-)

Geçmiş yıllardan devreden zarar hesapları veya geçmiş yıllar zararları ile ilgili olarak yapılan düzeltmelerin izlendiği hesaplar ve TFRS’lere ilk geçişten kaynaklanan zararların izlendiği hesaplar bu grupta yer alır.

580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-)

Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Dönem net zararından aktarılan tutarlar hesaba borç kaydedilir. Geçmiş yıl kârları veya dönem net kârı tutarları ile mahsubunda hesaba alacak yazılır

581MUHASEBE POLİTİKALARINDAKİ DEĞİŞİKLİKLERE VE HATALARA İLİŞKİN DÜZELTMEZARARLARI (-)

Geçmiş yıllar muhasebe hatalarının düzeltilmesinden ve muhasebe politikasındaki değişikliklerden ortaya çıkan geçmiş yıllara ait zararların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Geçmiş yıllar muhasebe hatalarının düzeltilmesinden ve muhasebe politikasındaki değişikliklerden ortaya çıkan geçmiş yıllara ait zararlar hesaplandığında bu hesaba borç kaydedilir.Geçmiş yıl kârları veya dönem net kârı tutarları ile mahsubunda hesaba alacak yazılır

582 YENİDEN DEĞERLEME, SINIFLAMA DÜZELTME ZARARLARI

Muhasebe standartlarındaki değişiklikler nedeniyle yapılan yeniden değerleme veya sınıflamadan dolayı geçmiş dönem zarar kalemlerinde ortaya çıkan artışların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Muhasebe standartlarındaki değişiklikler nedeniyle yapılan yeniden değerleme veya sınıflamadan dolayı geçmiş dönem zarar kalemlerinde ortaya çıkan artışlar bu hesaba borç ilgili hesaplara alacak kaydedilir. Geçmiş yıl kârları veya dönem net kârı tutarları ile mahsubunda hesaba alacak yazılır.

583 TFRS’YE İLK GEÇİŞ FARKLARINDAN ZARARLAR (-)

Türkiye Muhasebe Standartlarının ilk kez uygulamasından ortaya çıkan zararların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Türkiye Muhasebe Standartlarının ilk kez uygulamasında açılış bilançosundan ortaya çıkan olumsuz farklar bu hesaba borç kaydedilir.Zararların, geçmiş yıllar kârları veya yedek akçelerle mahsubunda hesaba alacak kaydedilir.

584

585

586

587

588

589

59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)

Bu grup işletmenin nihai faaliyet sonucunu gösteren hesapları kapsar.

590 DÖNEM NET KÂRI

İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin vergi sonrası net kâr tutarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Sonuç hesaplarında yer alan “694 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabından ve “699 Durdurulan Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabından aktarılan kâr tutarları bu hesaba alacak kaydedilir. “570 Geçmiş Yıllar Kârları” ya da doğrudan yedek akçeler veya fon hesaplarına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

591 DÖNEM NET ZARARI (-)

İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin net dönem zarar tutarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Sonuç hesaplarında yer alan “694 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabından ve “699 Durdurulan Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabından aktarılan zarar tutarları bu hesaba borç kaydedilir. “580 Geçmiş Yıllar Zararları” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir

6 GELİR TABLOSU HESAPLARI

İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin esas faaliyet gelirleri (brüt satışları) satış indirimleri, satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden gelir ve kârlar, diğer faaliyetlerden gider ve zararlar, finansman gelirleri, finansman giderleri, durdurulan faaliyetlerden gelir ve karlar, durdurulan faaliyetlerden gider ve zararlar,dönem vergi karşılıkları, dönem net kâr (zarar) hesapları olmak üzere sonuç hesaplarını (gelir tablosu hesaplarını) oluşturur.

60BRÜT ESAS FAALİYET GELİRLERİ

Bu bölümde mal ve hizmet satış gelirleri yanında bu niteliği taşımayan ancak işletmenin esas faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan diğer gelirler de yer alır. Bu grupta yer alan hesaplar, yurtiçi satışlar, yurtdışı satışlar, ihracat kaydıyla satışlar, serbest bölge satışları, canlı varlıklar değerleme farkları ve diğer esas faaliyet gelirlerinden oluşur.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:

600 YURTİÇİ SATIŞLAR

Yurtiçindeki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da alınacak olan toplam hâsılat tutarının izlendiği hesaptır. Satış işlemiyle ilgili olmasına rağmen finansman niteliği taşıyan vade farkları bu hesapta değil, “663 Vade Farkı Gelirleri (Esas Faaliyetlerden Alacaklar Reeskont Faiz Gelirleri)” hesabında izlenir.İşleyişi:

Yurtiçindeki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da alınacak olan toplam hâsılat tutarı bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

601 YURTDIŞI SATIŞLAR

Yurtdışında satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da alınacak olan toplam hâsılat tutarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yurtdışına satış gerçekleştiğinde hâsılat tutarı bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir

602 İHRAÇ KAYDIYLA SATIŞLAR

İhraç kaydıyla ihracat yapacak olanlara yapılan satışların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

İhraç kaydıyla satış gerçekleştiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir

603 SERBEST BÖLGELERDEN SATIŞLAR

Serbest bölgelerden yapılan satışların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Satışlar gerçekleştiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

604 TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDEN SATIŞLAR

Teknoloji geliştirme bölgelerinden yapılan satışların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Satışlar gerçekleştiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

605 CANLI VARLIK DEĞERLEME ARTIŞLARI

Canlı varlıklar; niteliksel ve niceliksel olarak dolayısıyla da, gerçek değeri açısından sürekli bir değişim sürecindedir. Canlı varlıkların biyolojik değişim sürecinde gerçeğe uygun değerinde meydana gelen artışları bu hesapta izlenir. Bu hesap; canlı varlıkların gerçeğe uygun değerle ölçüldüğü durumlarda kullanılır. Canlı varlıkların maliyet değeriyle ölçüldüğü durumlarda bu hesap kullanılmaz.

İşleyişi:

Canlı varlıklardaki değer artışları ilgili canlı varlık hesabına borç kaydedilirken, bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

606–608 (Kurumların niteliğine göre ortaya çıkan yukarıdaki hesaplardan farklılık arz eden esas faaliyet gelirleri hesaplarına ayrılmıştır. Örnek: Meslek örgütlerinde, vakıflarda üye aidatları, bağışları veya döner sermayelerde bütçeden alınan gelirler gibi).

609 DİĞER ESAS FAALİYET GELİRLERİ

Yukarıda belirtilen hesapların kapsamına girmeyen esas faaliyet gelirleri bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Gelir doğduğunda bu hesaba alacak kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

61ESAS FAALİYET GELİRLERİNDEN İNDİRİMLER (-)

Bu hesap grubu; esas faaliyet gelirlerinden indirilmesi gereken, satış iade, iskonto ve diğer indirimlerin izlendiği hesap grubudur. Brüt esas faaliyet gelirinden indirimlerin düşülmesi suretiyle net esas faaliyet gelirine ulaşılır.

610 SATIŞTAN İADELER (-)

Satılan malların iade edilen bölümünün fatura tutarlarını kapsar.

İşleyişi:

Daha önce brüt satışlarla ilgili hesaplara alacak kaydedilmiş bulunan malın fatura tutarı, malın kısmen ya da tamamen iade edilmesi durumuna göre, “610 Satıştan İadeler” hesabının borcuna kaydedilir. İade bedelinin ödeme biçimine göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

611 SATIŞ İSKONTOLARI (-)

Satışla ilgili faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan iskontolar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Uygulanan iskonto ilgili “Alacaklar” hesabına alacak kaydedilirken, “611 Satış İskontoları” hesabına borç kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

612 DİĞER İNDİRİMLER (-)

İskonto ve iade dışında hâsılat tutarından yapılan indirimler bu hesaba borç kaydedilir.

İşleyişi:

Satılan mal ya da hizmet bedelinden yapılan indirim, hâsılatla ilişkilendirilmeden “612 Diğer İndirimler” hesabına borç, ilgilihesaplara ise alacak kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

62 ESAS FAALİYET GELİRLERİ MALİYETLERİ (-)

Esas faaliyet gelirlerinin edinilmesinde katlanılan maliyetlerin izlendiği hesaplardan oluşur.

620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-)

Satılan mamullerin maliyetlerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Satılan mamullerin maliyet tutarı “152 Mamuller” hesabına alacak, bu hesaba ise borç kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-)

Herhangi bir değişikliğe tabi olmadan satılmak amacıyla alınan ticari mallardan satılan kısmın maliyetini kapsar.

İşleyişi:

Satılan ticari malların maliyet tutarı “153 Ticari Mallar” hesabına alacak, bu hesaba borç kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

622 SATILAN HİZMET MALİYETİ (-)

Satılan hizmetlere ait maliyetlerin kaydedildiği hesaptır.

İşleyişi:

Satılan hizmetle ilgili giderler niteliklerine göre, eş zamanlı kayıt sistemine tabi olan ve 7/A seçeneğini uygulayan hizmet işletmelerinde “741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma” hesabı alacağı ya da hizmet maliyetlerinin fonksiyonel gider hesaplarının kullanılarak izlendiği durumlarda 743, 745, 747 no’lu yansıtma hesapları alacağı ile 7/B seçeneğini uygulayan küçük işletmelerde ise “799 Üretim Maliyeti” hesabı alacağı ile bu hesaba borç kaydedilir. Daha önce stoklar grubuna alınan tamamlanmış hizmet maliyetleri; satışın gerçekleşip hâsılatının güvenilir olarak ölçümünün mümkün olduğu durumlarda bu hesabın borcuna aktarılır.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-)

İşletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili diğer satış gelirlerinin elde edilmesi için yapılan giderlerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Hesaplanan diğer satışların maliyeti bu hesabın borcuna kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

624 DAĞITILMAYAN GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ (-)

Normal kapasitenin altında üretimde bulunulduğu dönemlerde, üretim faaliyeti ile ilişkili sabit genel üretim giderlerinin boş kapasiteye düşen tutarlarının üretim maliyetine yüklenmeyip doğrudan sonuç hesaplarına aktarımında kullanılan hesaptır.

İşleyişi:

Boş kapasiteye düşen sabit genel üretim giderleri mamul maliyetlerine yüklenmeyip doğrudan bu hesaba borç, “731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma” hesabına alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

625 STOK ANORMAL FİRE VE KAYIPLARI (-)

Üretim sürecinde veya stoklama sürecinde ortaya çıkan beklenenin üzerindeki anormal fire ve kayıpların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Üretim sürecinde veya stoklama sürecinde ortaya çıkan beklenenin üzerindeki anormal fire ve kayıplar bu hesabın borcuna kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

626 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIK GİDERLERİ (-)

Bir stok kaleminin satış fiyatından stokun tamamlama ve satış giderlerinin indirilmesi suretiyle hesaplanan net gerçekleşebilir değerinin stok kaleminin maliyet değerinden daha düşük olması durumunda; ortaya çıkan azalışlar nedeniyle tespit edilen değer düşüklüğü bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Stoklarda değer düşüklüğü tespit edildiğinde değer düşüklüğü tutarı bu hesabının borcuna, “158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılıkları” hesabının alacağına kaydedilir. Cari dönem içinde ayrılan karşılık tutarlarının daha sonraki aylarda stokların net gerçekleşebilir değerlerinin maliyet değerlerini aşması nedeniyle iptalinde bu hesaba alacak kaydedilir. Önceki yıllarda ayrılan karşılık tutarının iptalinde bu hesaba değil “627 Stok Değer Düşüklüğü Karşılık İptalleri” hesabının alacağına kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

627 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIK İPTALLERİ (+)

Önceki dönemlerde karşılık ayrılan stok kaleminin satılması,işletme içinde kullanılması ya da net gerçekleşebilir değerin daha sonra yükselmesi halinde kullanılmayan veya iptal edilen karşılıkların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Önceki dönemlerde ayrılan değer düşüklüğü karşılığının iptali durumunda “158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılıkları” hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

628 CANLI VARLIK DEĞERLEME AZALIŞLARI (-)

Canlı varlıklar; niteliksel ve niceliksel olarak dolayısıyla da, gerçek değeri açısından sürekli bir değişim sürecindedir. Canlı varlıkların biyolojik değişim sürecinde gerçeğe uygun değerinde meydana gelen azalışlar bu hesapta izlenir. Bu hesap; canlı varlıkların gerçeğe uygun değerle ölçüldüğü durumlarda kullanılır. Canlı varlıkların maliyet değeriyle ölçüldüğü durumlarda bu hesap kullanılmaz.

İşleyişi:

Canlı varlıklardaki değer azalışları ilgili canlı varlık hesabına alacak kaydedilirken, bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

629 DİĞER ESAS FAALİYET MALİYETLERİ (-)

İşletmenin mal ve hizmet satışları dışında diğer faaliyet gelirlerinin bulunması durumunda, bu esas faaliyet gelirlerine ilişkin maliyetler bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Diğer esas faaliyet gelirlerine ilişkili maliyetler bu hesabın borcuna yansıtılır.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

63 FAALİYET GİDERLERİ

İşletmenin esas faaliyeti ile ilgili bulunan ve üretim maliyetlerine yüklenmeyen araştırma ve geliştirme giderleri; pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ve genel yönetim giderlerinden oluşan hesap grubudur. 7 nci grupta izlenen esas faaliyet dönem giderleri, yansıtma hesapları alacağı ile dönem sonlarında bu grupta yer alan hesaplara devredilir.

630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-)

Üretim maliyetinin düşürülmesi, satışların artırılması ve yeni üretim biçim ve teknolojilerin işletmede uygulanması vb. amacıyla araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortismanlar ve tükenme paylarından oluşur. Araştırma giderleri ve aktifleştirilmeyen geliştirme giderleri bu hesapta izlenir. Tam set TMS/TFRS’leri uygulayanlar geliştirme giderlerini doğrudan gider yazmayıp maddi olmayan duran varlıklarda izler. İtfa payı ayırmak suretiyle dönem sonuçlarına gider olarak kaydeder.

KOBİ TFRS’yi uygulayan işletmeler; geliştirme giderlerinin tamamını da araştırma giderleri gibi doğrudan bu hesaba yansıtırlar.

İşleyişi:

Araştırma geliştirme faaliyetiyle ilgili olan ve 7 nci grupta izlenen giderler 7/A seçeneğinde “751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı”, 7/B seçeneğinde "798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları” alacağı ile hu hesabın borcuna devredilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-)

Mal ve hizmetlerin pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortismanlar ve tükenme paylarından oluşur.

İşleyişi:

Pazarlama fonksiyonu ile ilgili giderler 7 nci grupta izlenir ve dönem sonlarında “761 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı” alacağı ile 7/B seçeneğinde ise “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları” alacağı ile bu hesabın borcuna devredilir.Dönem sonlarında “ 690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-)

İşletmenin yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan genel giderleri kapsar. Bu giderler; üretim, ARGE, pazarlama satış ve dağıtım faaliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan, yönetim faaliyetiyle ilgili endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortisman ve tükenme paylarından oluşur.

İşleyişi:

Genel yönetim fonksiyonu ile ilgili giderler 7 nci grupta izlenir ve dönem sonlarında 7/A seçeneğinde, “771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı” alacağı ile 7/B seçeneğinde ise “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları” alacağı ile bu hesabın borcuna devredilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

633

634

635

636

637

638

639

64 DİĞER FAALİYETLERDEN GELİR VE KÂRLAR

İşletmenin esas faaliyeti, finansman faaliyeti ve durdurulan faaliyetleri dışında süreklilik arz eden faaliyetlerinden, özellikle yatırım faaliyetlerinden elde edilen gelir ve karlarla, arızi nitelik taşıyan gelir ve kârları bu grupta açılan hesaplarda izlenir. Yatırımlardan elde edilen temettü gelirleri, kira gelirleri, komisyon gelirleri, finansal varlık satış kârları, duran varlık satış kârları, gerçeğe uygun değer artışları, konusu kalmayan karşılıklar ve diğer faaliyet gelir ve kârları bu grupta açılan hesaplarda izlenir. Finansman faaliyeti ve durdurulan faaliyetlere ilişkin gelir ve karlar bu grupta değil ayrı gruplarda izlenir.

640 YATIRIMLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ

İşletmenin diğer kuruluşlara yapmış olduğu yatırımlarından dolayı almış olduğu kâr payları bu hesapta izlenir. İşletmenin gerek iştiraklerinden, bağlı ortaklıklarından veya iş ortaklıklarından aldığı temettü payları gerekse %10’un altında sermaye payı ile ortak olduğu işletmelerden aldığı kâr payları veya alım satım amaçlı elde bulundurduğu hisse senetlerinden aldığı kâr payları bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Yatırım yapılan işletme kâr payı dağıtımına karar verip ilan ettiği tarihte işletme payına düşen kâr payını bu hesaba alacak kaydeder.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında ise hesaba borç kaydedilir.

641

642 KİRA GELİRLERİ

Yatırım amaçlı gayrimenkullerden, maddi duran varlıklardan ve diğer duran varlıklardan elde edilen kira gelirlerinin izlendiği hesaptır. Performans değerlendirmesinin yapılabilmesi için elde edilen kira gelirlerinin varlık grubunun niteliğine uygun olarak alt hesaplarda izlenmesi uygun olur.

İşleyişi:

Elde edilen kira gelirleri brüt tutarları üzerinden bu hesaba alacak yazılır. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

643 DEVLET TEŞVİK GELİRLERİ

Devlet teşvikleri; işletmenin faaliyet konuları ile ilgili belirli koşulların geçmişte veya gelecekte yerine getirilmesi karşılığında işletmeye yapılan kaynak transferi şeklindeki devlet yardımlarıdır. Teşvik verilen işletmeye gelecekte belirli performans koşulları getirmeyen teşvikler; alındığında veya alacak hakkının doğmasında gerçeğe uygun değeri üzerinden gelir olarak muhasebeleştirilerek bu hesapta izlenir. İşletmeye gelecekte belirli performans koşullarının yerine getirilmesini gerektiren nitelikte verilen teşviklerde ise; performans koşulları gerçekleştiğinde tahakkuk eden gelirler bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Belirli performans koşuluna bağlanmayan teşviklerde, teşvik alındığında veya alma hakkı doğduğunda, koşula bağlı teşviklerde gelirin doğuşu için gerekli kriterler sağlanıp “382 Alınan Devlet Teşvikleri ve Yardımları” hesabından bu hesaba aktarımda; bu hesaba alacak, tahsilât şekline bağlı olarak ilgili hesaplara borç veya koşula bağlı teşviklerde “382 Alınan Devlet Teşvikleri ve Yardımları” hesabına borç kaydedilir.

644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR

Önceki dönemlerde karşılık ayrılan stoklar dışındaki varlık kaleminin satılması,işletme içinde kullanılması, tahsili ya da net gerçekleşebilir değerinin daha sonra yükselmesi halinde kullanılmayan veya iptal edilen karşılıkların izlendiği hesaptır.Stoklarla ilgili olarak ortaya çıkan konusu kalmayan karşılıklar bu hesapta değil, “627 Stok Değer Düşüklüğü Karşılık İptalleri” hesabında izlenir.Cari dönem içinde ayrılan karşılıkların aynı dönem içinde iptalinden kaynaklan konusu kalmayan karşılık tutarları bu hesaba kaydedilmez, karşılık giderlerinden iptal edilmek üzere “654 Karşılık Giderleri” hesabına alacak kaydedilerek mahsup edilir.

İşleyişi:

Önceki dönemlerde ayrılan değer düşüklüğü karşılığının iptali durumunda ilgili varlık değer düşüklüğü karşılığı hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

645 FİNANSAL VARLIKLAR SATIŞ KÂRLARI

Finansal varlıkların elden çıkarılması nedeniyle elde edilen satış kârlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Finansal varlıkların kayıtlı değeri ile satış değeri arasındaki olumlu fark bu hesaba alacak yazılır. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

646 DURAN VARLIK SATIŞ KÂRLARI

Finansal varlıklar ve satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar dışındaki duran varlık satışlarından sağlanan karların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Duran varlıkların birikmiş amortisman ve değer düşüklüğü karşılığı indirilmiş net tutarı ile satış değeri arasındaki olumlu farklar bu hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir

647 GERÇEĞE UYGUN DEĞER ARTIŞ KÂRLARI

Muhasebe standartlarının gerçeğe uygun değerle ölçülmesini ve gerçeğe uygun değer farklarının kâr zarara yansıtılmasını öngördüğü varlıkların (alım satım amaçlı finansal varlıklar ile yatırım amaçlı gayrimenkuller gibi) gerçeğe uygun değer ile değerlenmesi durumunda, daha sonraki değerlemelerde ortaya çıkan gerçeğe uygun değer artışlarının izlendiği hesaptır. Canlı varlıkların gerçeğe uygun değer artışları bu hesapta değil “605 Canlı Varlık Değerleme Artışları” hesabında izlenir.

İşleyişi:

Gerçeğe uygun değerde artış olması durumunda ilgili varlık hesabına borç kaydedilirken, bu hesaba alacak yazılır. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir

648 TÜREV FİNANSAL ARAÇ KÂRLARI

Yatırım faaliyetiyle ilgili türev araçların değerleme işlemlerinden ortaya çıkan kârlar ve türev ürün sözleşmeleri işlemlerinin sonlandırmasından ortaya çıkan kârlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Yatırım faaliyetiyle ilgili türev finansal araçların gerçeğe uygun değerinde artış olması durumunda ilgili türev ürün varlık hesabına borç kaydedilirken, bu hesaba alacak yazılır. Finansman faaliyetiyle ilgili türev ürünlerin (finansal riskten korunma amaçlı türev ürünler) gerçeğe uygun değer artışları bu hesaba değil “667 Finansman Faaliyetiyle ilgili Türev Finansal Araç Kârları” hesabına, nakit akış riskinden korunmak için yapılan türev sözleşmelerinden ortaya çıkan farklar ise özkaynaklar grubunda “562 Türev Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları” hesabına kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

649 DİĞER ÇEŞİTLİ GELİR VE KÂRLAR

İşletmenin esas faaliyetleri, durdurulan faaliyetleri ve finansman faaliyetleri dışında kalan yukarıda tanımlanan hesaplar kapsamına girmeyen olağandışı arızi gelir ve kârlar da dâhil çeşitli diğer gelir ve karların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Gelir ve karlar tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak ilgili hesaplara borç kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir

65 DİĞER FAALİYETLERDEN GİDER VE ZARARLAR (-)

İşletmenin esas faaliyetleri, finansman faaliyetleri ve durdurulan faaliyetleri dışında kalan sürdürülen diğer faaliyetleriyle ilgili gider ve zararları içerir. Özellikle yatırım faaliyetleriyle ilişkili gider ve zararlar, değerleme işlemleri sonucu oluşan zararlar, alacakların tahsil edilememe riskine ilişkin olarak ayrılan karşılıklar, arızi nitelik taşıyan gider ve zararlar bu grupta açılan hesaplarda izlenir. Yatırımlardan dönem net zarar payları, yatırım amaçlı gayrı menkul giderleri ve zararları, komisyon giderleri, finansal varlık satış zararları, duran varlık satış zararları, gerçeğe uygun değer azalışları, karşılık giderleri ve diğer faaliyet gider ve zararları bu grupta açılan hesaplarda izlenir. Finansman faaliyeti ve durdurulan faaliyetlere ilişkin gider ve zararlar bu grupta değil ayrı gruplarda izlenir.

650 YATIRIMLARDAN DÖNEM NET ZARAR PAYLARI

İşletmenin diğer kuruluşlara yapmış olduğu yatırımları ile ilgili olarak bu yatırımların zarar ettikleri dönemlerde işletmenin sermayesi oranında payına düşen zarar tutarları bu hesapta izlenir. İşletmenin yükleneceği zarar tutarı sermaye şirketlerinde en fazla sermayesi tutarında olur.

İşleyişi

Yatırım yapılan işletme zarar payını ortaklara paylaştırdığında işletmenin payına düşen zarar tutarı bu hesaba borç kaydedilirken ilgili hesaplara (“331 Bağlı Ortaklıklara Borçlar”, “332 İştiraklere Borçlar”, “333 İş Ortaklıklarına Borçlar” vb.) alacak kaydedilir. Yatırımların sürekli zarar etmesi durumunda değer düşüklüğü karşılığı ayrılarak karşılık giderlerine borç, finansal yatırımlar değer düşüklüğü karşılıkları hesabına da alacak kaydedilir.

651

652 YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKUL GİDER VE ZARARLARI (-)

Kira geliri veya değer artış kazancı ya da her ikisini birden elde etmek amacıyla elde tutulan yatırım amaçlı gayrimenkullerden ortaya çıkan gider ve zararların izlendiği hesaptır. Yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değerle ölçüldüğü durumlarda, gerçeğe uygun değer azalışları bu hesapta değil “657 Gerçeğe Uygun Değer Azalışları” hesabında izlenir.

İşleyişi:

Söz konusu gider doğduğunda bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

653 KOMİSYON GİDERLERİ (-)

İşletmenin diğer olağan faaliyetleriyle ilgili olarak acente, temsilci ve benzeri işletmelere ödediği komisyon giderlerinin izlendiği hesaptır. Finansman faaliyetiyle ilgili komisyon giderleri bu hesapta değil finansman giderleri grubunda ilgili hesapta izlenir.

İşleyişi:

Komisyon giderleri tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

654 KARŞILIK GİDERLERİ (-)

Stoklar dışındaki varlık kalemlerinin değerinde meydana gelen değer düşüklüğü için ayrılan karşılık giderlerinin izlendiği hesaptır. Stok değer düşüklüğü karşılıkları bu hesapta değil, “626 Stok Değer Düşüklüğü Karşılık Giderleri” hesabında izlenir.

İşleyişi:

Varlıkların değerinde meydana gelen değer azalışları bu hesaba borç kaydedilirken, ilgili varlık değer düşüklüğü karşılık hesabına alacak yazılırDönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

655 FİNANSAL VARLIK SATIŞ ZARARLARI (-)

Finansal varlıkların elden çıkarılması nedeniyle ortaya çıkan satış zararlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Finansal varlıkların kayıtlı değeri ile satış değeri arasındaki olumsuz fark bu hesaba borç yazılır. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

656 DURAN VARLIK SATIŞ ZARARLARI (-)

Duran varlık satış zararlarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Duran varlık satış işlemlerinden doğan zararlar bu hesaba borç yazılır. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

657 GERÇEĞE UYGUN DEĞER AZALIŞ ZARARLARI (-)

Muhasebe standartlarının gerçeğe uygun değerle değerlenmesini ve gerçeğe uygun değer farklarının kâr zarara yansıtılmasını öngördüğü varlıkların (Alım satım amaçlı finansal varlıklar ile yatırım amaçlı gayrimenkuller gibi) gerçeğe uygun değer ile değerlenmesi durumunda, daha sonraki değerlemelerde ortaya çıkan gerçeğe uygun değer azalışlarının izlendiği hesaptır. Canlı varlıkların gerçeğe uygun değer azalışları bu hesapta değil “626 Canlı Varlık Değerleme Azalışları” hesabında izlenir. Finansman faaliyetiyle ilgili borçlardan kaynaklanan gerçeğe uygun değer azalışları finansman giderleri bölümünde izlenir.

İşleyişi:

Gerçeğe uygun değerde azalış olması durumunda ilgili varlık hesabına alacak kaydedilirken, bu hesaba borç yazılır. Dönem sonlarında ”690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

658 TÜREV FİNANSAL ARAÇ ZARARLARI (-)

Yatırım faaliyetiyle ilgili türev araçların değerleme işlemlerinden ortaya çıkan zararları ve türev ürün sözleşmeleri işlemlerinin sonlandırılmasından ortaya çıkan zararlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Yatırım faaliyetiyle ilgili türev finansal araçların gerçeğe uygun değerinde azalış olması durumunda ilgili türev ürün varlık hesabına veya “307 Türev Finansal Borçlar” hesabına alacak kaydedilirken, bu hesaba borç yazılır. Finansman faaliyetiyle ilgili türev ürünlerin (finansal riskten korunma amaçlı türev ürünler) gerçeğe uygun değer azalışları bu hesaba değil “677 Finansman Faaliyetiyle İlgili Türev Finansal Araç Zararları” hesabına, nakit akış riskinden korunmak için yapılan türev sözleşmelerinden ortaya çıkan farklar ise özkaynaklar grubunda “562 Türev Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları” hesabına kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

659 DİĞER ÇEŞİTLİ GİDER VE ZARARLAR (-)

İşletmenin esas faaliyetleri, durdurulan faaliyetleri ve finansman faaliyetleri dışında kalan yukarıda tanımlanan hesaplar kapsamına girmeyen olağandışı arızi gider ve zararlar da dâhil diğer gider ve zararların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Gider ve zararlar tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç ilgili hesaplara alacak kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

66 FİNANSMAN GELİRLERİ

Bu grup; işletmenin finansman faaliyetleriyle ilgili olarak sağladığı gelirleri kapsar. Faiz gelirleri, kur farkları enflasyon düzeltmelerinde net parasal pozisyon kârları (satın alma gücü kârları) bu grup hesaplarında izlenir.

660 MEVDUAT FAİZ GELİRLERİ

Her türlü mevduat yatırımlarından sağlanan faiz gelirlerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Mevduat hesaplarıyla ilgili olarak tahakkuk eden faiz gelirleri bu hesaba alacak yazılır. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

661 FİNANSAL VARLIKLAR FAİZ GELİRLERİ

İşletmenin menkul kıymet niteliğindeki finansal varlıkları ile ilgili faiz gelirlerinin izlendiği hesaptır. Her türlü hazine bonosu, devlet tahvili gibi kamu borçlanma senetlerinden ve diğer özel sektör tahvil ve bonolarından, fonlardan elde edilen faizler bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Faiz gelirleri tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

662 DİĞER FAİZ GELİRLERİ

Üçüncü kişilere, ilişkili taraflara, personele sağlanan finansman olanaklarından dolayı elde edilen faiz gelirleri bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Faiz gelirleri tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir

663 VADE FARKI GELİRLERİ (ESAS FAALİYETLERDEN ALACAKLAR REESKONT FAİZ GELİRLERİ)

Bu hesap, mal ve hizmet satışlarından doğan alacak tutarlarının gerçeğe uygun değerle değerlendiği ve kredili satışın bir finansman niteliği taşıdığı durumlarda, ticari alacakların nominal tutarları ile tahsilât dönemlerine göre etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri (itfa edilmiş maliyet tutarları) arasındaki farkı gösteren gerçekleşmiş faiz gelirlerinin (vade farklarının) izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Kredili satış nedeniyle bir finansman niteliğinde ortaya çıkan ve satışın yapılması aşamasında önce “128 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları Reeskontu)” veya “229 Finansal Yatırımlar Değer Düşüklüğü Karşılıkları” hesaplarına alacak kaydedilen vade farklarının ilgili dönemlerde o döneme düşen tutarının bu hesaba aktarılmasında hesaba alacak kaydedilir, ertelenmiş faiz gelirleri hesabına ise borç yazılır. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir. Mal ve hizmet satışından doğan vade farklarının satış aşamasında doğrudan bu hesaba kaydedilmesi durumunda, dönem sonlarında henüz gerçekleşmeyen izleyen dönemlere ait vade farkı tutarları bu hesaba borç kaydedilerek “128 Ertelenmiş Faiz Gelirleri (Esas Faaliyet (Ticari) Alacakları Reeskontu)” veya “229 Finansal Yatırımlar Değer Düşüklüğü Karşılıkları” hesaplarına alacak kaydedilir.“690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarılan tutarlar döneme ilişkin gerçekleşen vade farklarını içerir.

664 DİĞER REESKONT FAİZ GELİRLERİ

Bu hesap, ilişkili taraflardan alacaklar ve diğer alacaklar grubuyla ilgili alacak tutarlarının gerçeğe uygun değerle (itfa edilmiş maliyetle) değerlenmesi durumunda, alacakların nominal tutarları ile tahsilât dönemlerine göre etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış bugünkü değerleri arasındaki farkı gösteren gerçekleşmiş faiz gelirlerinin (vade farklarının) izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

İlişkili taraflarla olan ticari faaliyetler dışındaki işlemlerden doğan alacağın ve diğer alacakların nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış bugünkü değeri arasındaki farka ilişkin olarak önce “Ertelenmiş Faiz Gelirleri (Alacak reeskontları)” hesaplarına kaydedilen tutarlardan her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz gelirleri tutarları bu hesaba alacak, ilgili ertelenmiş faiz gelirleri hesabına borç yazılır. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

665 FİNANSMAN FAALİYETİYLE İLGİLİ KOMİSYON GELİRLERİ

Finansman faaliyetiyle ilgili komisyon gelirleri bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Finansman faaliyetiyle ilgili komisyon gelirleri tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

666 KUR FARKI KÂRLARI

Yabancı paralı, varlık ve borçların değerlemesine ilişkin çıkan olumlu kur farklarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Değerleme gününde tespit edilen olumlu kur farkları bu hesaba alacak kaydedilirken, ilgili varlık veya kaynak hesabına borç kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

667 FİNANSMAN FAALİYETİYLE İLGİLİ TÜREV FİNANSAL ARAÇ KÂRLARI

Finansal riskten korunma amaçlı yapılan finansman faaliyetiyle ilgili türev araçların değerleme işlemlerinden ortaya çıkan kârları ve türev ürün sözleşmeleri işlemlerinin sonlandırılmasından ortaya çıkan kârlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Finansman faaliyetiyle ilgili türev finansal araçların gerçeğe uygun değerinde artış olması durumunda ilgili türev ürün varlık hesabına borç kaydedilirken, bu hesaba alacak yazılır. Nakit akış riskinden korunmak için yapılan türev sözleşmelerinden ortaya çıkan farklar bu hesapta değil özkaynaklar grubunda “562 Türev Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları” hesabına kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

668 NET PARASAL POZİSYON KÂRLARI (ENFLASYON DÜZELTMESİ KÂRLARI)

Bu hesap; yüksek enflasyon dönemlerinde parasal olmayan varlıkların ve parasal olmayan kaynakların enflasyona göre düzeltilmesi sonucunda ortaya çıkan enflasyon kârlarının izlenmesinde kullanılır. İşletmenin sahip olduğu net parasal pozisyon (parasal varlık ve parasal kaynak arasındaki fark) nedeniyle enflasyon karşısında satın alma gücünde meydana gelen artışların izlendiği hesaptır. Enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde parasal varlıklar satın alma gücü açısından kayba uğrarken, parasal kaynaklar satın alma gücü açısından kazanç sağlar. Net parasal pozisyon kârları; parasal kaynakların parasal varlıklardan fazla olduğu durumlarda ortaya çıkar. Diğer bir deyişle; parasal olmayan kalemler açısından tanım yapıldığında; dönem içinde parasal olmayan varlıkların düzeltme farkları toplamının parasal olmayan kaynakların düzeltme farklarından fazla olan tutarları net parasal pozisyon kârlarını ifade eder.

İşleyişi:

Enflasyon düzeltmesinde, parasal olmayan varlıkların değer düzeltim farkları bu varlık hesaplarının borcuna, parasal olmayan kaynakların düzeltme farkları kaynak hesaplarının alacağına, aradaki olumlu farklar da net parasal pozisyon kârları olarak bu hesabın alacağına kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

669 DİĞER ÇEŞİTLİ FİNANSMAN GELİRLERİ

Yukarıda tanımlanan hesaplar kapsamına girmeyen diğer finansman gelirlerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Finansman faaliyetiyle ilgili çeşitli finansman gelirleri tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak, dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında borç kaydedilir.

67 FİNANSMAN GİDERLERİ (-)

İşletmenin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve varlıkların maliyetine eklenmemiş bulunanfaiz, kur farkları, kredi komisyonları ve benzeri diğer giderleri kapsar.

670 KISA VADELİ FİNANSAL BORÇLANMA MALİYETLERİ

Kısa vadeli kullanılan banka kredileri, çıkarılmış kısa vadeli menkul kıymet niteliğindeki borçlanma senetleri, finansal kiralama borçları ve türev finansal araç borçları gibi kısa vadeli finansal borçlarla ilgili olarak katlanılan borçlanma maliyetlerinin (faiz, vade farkı ve kur farkı, komisyon gideri gibi) izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bütçelenebilen bu giderler tahakkuk ettiğinde önce “780 Finansman Giderleri Hesabı”na borç kaydedilir. Dönem sonlarında (her ay sonu da olabilir) “781 Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı” alacağı ile 780 no’lu hesapta biriken tutardan kısa vadeli borçlanma maliyetlerine ait olan tutara eşit bir tutar bu hesabın borcuna aktarılır.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

671 UZUN VADELİ FİNANSAL BORÇLANMA MALİYETLERİ

Uzun vadeli kullanılan banka kredileri, çıkarılmış uzun vadeli menkul kıymet niteliğindeki borçlanma senetleri, finansal kiralama borçları ve türev finansal araç borçları gibi uzun vadeli finansal borçlarla ilgili olarak katlanılan borçlanma maliyetlerinin (faiz, vade farkı ve kur farkı, komisyon gideri) izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Bütçelenebilen bu giderler tahakkuk ettiğinde önce “780 Finansman Giderleri Hesabı”na borç kaydedilir. Dönem sonlarında (her ay sonu da olabilir) “781 Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı” alacağı ile 780 no’lu hesapta biriken tutardan uzun vadeli borçlanma maliyetlerine ait olan tutara eşit bir tutar, bu hesabın borcuna aktarılır.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

672 DİĞER FAİZ GİDERLERİ

Üçüncü kişilere, ilişkili taraflara, personele olan borçlardan dolayı ödenecek faiz giderleri bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Faiz giderleri tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

673 VADE FARKI GİDERLERİ (ESAS FAALİYETLERDEN BORÇLAR REESKONT FAİZ GİDERLERİ)

Bu hesap; mal ve hizmet alışlarından doğan senetli/senetsiz esas faaliyet (ticari) borç tutarlarının itfa edilmiş maliyetle değerlendiği ve kredili alışların bir finansman niteliği taşıdığı durumlarda, borçların nominal tutarları ile ödeme dönemlerine göre etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış itfa edilmiş maliyet tutarları arasındaki farkı gösteren gerçekleşmiş faiz giderlerinin (vade farkı giderlerinin) izlenmesinde kullanılır.

İşleyişi:

Kredili alış nedeniyle bir finansman niteliğinde ortaya çıkan ve alışın yapılması aşamasında önce “329/429 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Esas Faaliyetlerden (Ticari) Borçlar Reeskontu)” hesabına borç kaydedilen vade farklarının ilgili dönemlerde o döneme düşen tutarının bu hesaba aktarılmasında hesaba borç kaydedilir, ertelenmiş faiz giderleri hesabına ise alacak yazılır. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir. Mal ve hizmet alışından doğan vade farklarının alış aşamasında doğrudan bu hesaba kaydedilmesi durumunda, dönem sonlarında henüz gerçekleşmeyen izleyen dönemlere ait vade farkı tutarları bu hesaba alacak kaydedilerek “329/429 Ertelenmiş Faiz Giderleri (Esas Faaliyetlerden (Ticari) Borçlar Reeskontu)” hesabına borç kaydedilir.“690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarılan tutarlar döneme ilişkin gerçekleşen vade farklarını içerir.

674 DİĞER REESKONT FAİZ GİDERLERİ

Bu hesap, borçların itfa edilmiş maliyetle değerlenmesi durumlarında, ilişkili taraflara borçlar ve diğer borç grubuyla ilgili borç tutarlarının, nominal tutarları ile ödeme dönemlerine göre etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanmış itfa edilmiş maliyet tutarları arasındaki farkı gösteren gerçekleşmiş faiz giderlerinin (vade farklarının) izlenmesinde kullanılır

İşleyişi

İlişkili taraflarla olan ticari faaliyetler dışındaki işlemlerden kaynaklanan borçların ve diğer borçların nominal tutarı ile etkin faiz oranına göre hesaplanmış itfa edilmiş maliyet tutarı arasındaki farkın önce “Ertelenmiş Faiz Giderleri (Borç Reeskontu)” hesaplarına kaydedilen tutarlardan her ay sonunda gerçekleşmiş olan faiz giderleri tutarları bu hesaba borç, ilgili ertelenmiş faiz giderleri hesabına alacak yazılır. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

675 FİNANSMAN FAALİYETİYLE İLGİLİ KOMİSYON GİDERLERİ

Finansman faaliyetiyle ilgili komisyon giderleri (kredi kartı komisyon giderleri vb.) bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Finansman faaliyetiyle ilgili komisyon giderleri tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

676 KUR FARKI ZARARLARI

Yabancı paralı, varlık ve borçların değerlemesine ilişkin çıkan olumsuz kur farklarının izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Değerleme gününde tespit edilen olumsuz kur farkları bu hesaba borç kaydedilirken, ilgili varlık veya kaynak hesabına alacak kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

677 FİNANSMAN FAALİYETİYLE İLGİLİ TÜREV FİNANSAL ARAÇ ZARARLARI

Finansal riskten korunma amaçlı yapılan finansman faaliyetiyle ilgili türev araçların değerleme işlemlerinden ortaya çıkan zararlar ve türev araç sözleşmeleri işlemlerinin sonlandırılmasından ortaya çıkan zararlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Finansman faaliyetiyle ilgili türev finansal araçların gerçeğe uygun değerinde azılış olması durumunda, ilgili türev araçlardan borçlar hesabına alacak kaydedilirken, bu hesaba borç yazılır. Nakit akış riskinden korunmak için yapılan türev sözleşmelerinden ortaya çıkan farklar bu hesapta değil özkaynaklar grubunda “562 Türev Finansal Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları” hesabına kaydedilir. Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

678 NET PARASAL POZİSYON ZARARLARI (ENFLASYON DÜZELTME ZARARLARI)

Bu hesap; yüksek enflasyon dönemlerinde parasal olmayan varlıkların ve parasal olmayan kaynakların enflasyona göre düzeltilmesi sonucunda ortaya çıkan enflasyon zararlarının izlenmesinde kullanılır.İşletmenin sahip olduğu net parasal pozisyon (parasal varlık ve parasal kaynak arasındaki fark) nedeniyle enflasyon karşısında satın alma gücünde meydana gelen azalışların izlendiği hesaptır. Enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde, parasal varlıklar satın alma gücü açısından kayba uğrarken, parasal kaynaklar satın alma gücü açısından kazanç sağlar. Net parasal pozisyon zararları; parasal varlıkların parasal kaynaklardan fazla olduğu durumlarda ortaya çıkar. Diğer bir deyişle; parasal olmayan kalemler açısından tanım yapıldığında;dönem içinde parasal olmayan kaynakların düzeltme farkları toplamının parasal olmayan varlıkların düzeltme farklarından fazla olan tutarları net parasal pozisyon zararlarını ifade eder.

İşleyişi:

Enflasyon düzeltmesinde, parasal olmayan varlıkların değer düzeltim farkları bu varlık hesaplarının borcuna, parasal olmayan kaynakların düzeltme farkları kaynak hesaplarının alacağına, aradaki olumsuz farklar da net parasal pozisyon zararları olarak bu hesabın borcuna kaydedilir.Dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

679 DİĞER ÇEŞİTLİ FİNANSMAN GİDERLERİ

Yukarıda tanımlanan hesaplar kapsamına girmeyen diğer finansman giderlerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Finansman faaliyetiyle ilgili çeşitli finansman giderleri tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç,dönem sonlarında “690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında alacak kaydedilir.

68 DURDURULAN FAALİYETLER GELİR VE KÂRLARI İLE GİDER VE ZARARLARI

Bu grupta; satış amacıyla elde tutulan duran varlıklar ve durdurulan faaliyetlerle ilişkili gelir ve karlar ile gider ve zararların izlenmesinde kullanılan hesaplar yer alır. 680–684 no’lu hesaplar bu grubun gelir ve kâr hesaplarını oluştururken, 685–689 no’lu hesaplar gider ve zarar hesaplarını oluşturur. Bu gruptaki hesaplar dönem sonunda “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarılarak kapatılır.

680 SATIŞ AMAÇLI ELDE TUTULAN MADDİ DURAN VARLIK GELİR VE SATIŞ KÂRLARI

İşletme faaliyetlerinde kullanımından vazgeçilerek satılmak üzere işlemlerin başlatılması nedeniyle dönen varlıklar grubundaki satış amaçlı elde tutulan maddi duran varlık hesabına aktarılan maddi duran varlıkların satışlarından veya satış gerçekleşinceye kadar bu varlıklardan elde edilen gelirlerin ve kârların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Satış amaçlı elde tutulan maddi duran varlıklardan sağlanan gelirler tahakkuk ettiğinde veya satış kârları oluştuğunda bu hesaba alacak kaydedilir.Dönem sonlarında “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

681 ELDEN ÇIKARTILACAK BAĞLI ORTAKLIKLAR GELİR VE SATIŞ KÂRLARI

Elden çıkartılmak üzere satış işlemleri başlatılan ve satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar grubunda izlenen bağlı ortaklıklardan satış tarihine kadar elde edilen gelirler ve satışından sağlanan karlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Satış amaçlı elde tutulan bağlı ortaklıklardan sağlanan gelirler tahakkuk ettiğinde veya bağlı ortaklıklar elden çıkartılıp satış kârları oluştuğunda bu hesaba alacak kaydedilir.Dönem sonlarında “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

682 ELDEN ÇIKARTILACAK İŞTİRAKLER GELİR VE SATIŞ KÂRLARI

Elden çıkartılmak üzere satış işlemleri başlatılan ve satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar grubunda izlenen iştiraklerden satış tarihine kadar elde edilen gelirler ve satışından sağlanan karlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Satış amaçlı elde tutulan iştiraklerden sağlanan gelirler tahakkuk ettiğinde veya iştirakler elden çıkartılıp satış kârları oluştuğunda bu hesaba alacak kaydedilir.Dönem sonlarında “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir

683 ELDEN ÇIKARTILACAK İŞ ORTAKLIKLARI GELİR VE SATIŞ KÂRLARI

Elden çıkartılmak üzere satış işlemleri başlatılan ve satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar grubunda izlenen iş ortaklıklarından satış tarihine kadar elde edilen gelirler ve satışından sağlanan karlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Satış amaçlı elde tutulan iş ortaklıklarından sağlanan gelirler tahakkuk ettiğinde veya iş ortaklıkları elden çıkartılıp satış kârları oluştuğunda bu hesaba alacak kaydedilir.Dönem sonlarında “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

684 DİĞER DURDURULAN FAALİYETLER VE BÖLÜMLERE İLİŞKİN GELİR VE KÂRLAR

Durdurulan faaliyetler ve bölümlere ilişkin gelir ve karların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Durdurulan faaliyetler ve bölümlere ilişkin gelirler ve karlar tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak,dönem sonlarında “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba borç kaydedilir.

685 SATIŞ AMAÇLI ELDE TUTULAN MADDİ DURAN VARLIK GİDER VE SATIŞ ZARARLARI

İşletme faaliyetlerinde kullanımından vazgeçilerek satılmak üzere işlemlerin başlatılması nedeniyle dönen varlıklar grubundaki satış amaçlı elde tutulan maddi duran varlık hesabına aktarılan maddi duran varlıkların satışlarından ortaya çıkan zararların veya satış gerçekleşinceye kadar bu varlıklarla ilgili giderlerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Satış amaçlı elde tutulan maddi duran varlıklarla ilgili giderler tahakkuk ettiğinde veya satış zararları oluştuğunda bu hesaba borç kaydedilir.Dönem sonlarında “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

686 ELDEN ÇIKARTILACAK BAĞLI ORTAKLIKLAR GİDER VE SATIŞ ZARARLARI

Elden çıkartılmak üzere satış işlemleri başlatılan ve satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar grubunda izlenen bağlı ortaklıklarla ilgili olarak satış tarihine kadar tahakkuk eden giderler veya satışından ortaya çıkan zararlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Satış amaçlı elde tutulan bağlı ortaklıklarla ilgili giderler tahakkuk ettiğinde veya bağlı ortaklıklar elden çıkartılıp satış zararları oluştuğunda bu hesaba borç kaydedilir.Dönem sonlarında “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

687 ELDEN ÇIKARTILACAK İŞTİRAKLER GİDER VE SATIŞ ZARARLARI

Elden çıkartılmak üzere satış işlemleri başlatılan ve satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar grubunda izlenen iştiraklerle ilgili olarak satış tarihine kadar tahakkuk eden giderler veya satışından ortaya çıkan zararlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi;

Satış amaçlı elde tutulan iştiraklerle ilgili giderler tahakkuk ettiğinde veya iştirakler elden çıkartılıp satış zararları oluştuğunda bu hesaba borç kaydedilir.Dönem sonlarında “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir

688 ELDEN ÇIKARTILACAK İŞ ORTAKLIKLARI GİDER VE SATIŞ ZARARLARI

Elden çıkartılmak üzere satış işlemleri başlatılan ve satış amaçlı elde tutulan duran varlıklar grubunda izlenen iş ortaklıklarıyla ilgili olarak satış tarihine kadar tahakkuk eden giderler veya satışından ortaya çıkan zararlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi:

Satış amaçlı elde tutulan iş ortaklıklarıyla ilgili giderler tahakkuk ettiğinde veya iş ortaklıklar elden çıkartılıp satış zararları oluştuğunda bu hesaba borç kaydedilir.Dönem sonlarında “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

689 DİĞER DURDURULAN FAALİYETLER VE BÖLÜMLERE İLİŞKİN GİDER VE ZARARLAR

Durdurulan faaliyetler ve bölümlere ilişkin gider ve zararların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Durdurulan faaliyetler ve bölümlere ilişkin giderler ve zararlar tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç,dönem sonlarında “695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” hesabına aktarımında hesaba alacak kaydedilir.

69 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI

Bu grupta, sürdürülen faaliyetler ve durdurulan faaliyetlere ilişkin dönem kâr veya zarar hesapları ve dönem kârı ile ilgili vergi hesapları yer alır.

690 SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI

İşletmenin devam eden esas ve diğer faaliyetlerine ilişkin ortaya çıkan kâr veya zararın izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Sürdürülen faaliyet gelirleri bu hesabın alacağına giderleri ise borcuna yazılır. Dönem sonunda hesabın kalanı, sürdürülen faaliyetler dönem kârı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları ve ertelenmiş vergi gelir etkisi veya gider etkisi hesapları ile birlikte “694 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabına aktarılarak kapatılır.

691 SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER DÖNEM KÂRI YASAL VERGİ GİDERİ (-)

Sürdürülen faaliyetler dönem kârı üzerinden, ilgili mevzuat hükümlerine göre hesaplanan vergi ve yasal yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Söz konusu yasal yükümlülük karşılık giderleri bu hesabın borcuna, “370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları” hesabının alacağına kaydedilir. Bu hesap dönem sonlarında “694 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabına aktarılarak kapatılır.

692 SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER ERTELENMİŞ VERGİ GİDER ETKİSİ (-)

Sürdürülen faaliyetlere ilişkin olarak vergilendirilebilir farklardan ortaya çıkan ertelenmiş vergi borçları ve iptallerinden kaynaklanan ertelenmiş vergi gider etkisinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Sürdürülen faaliyetlerle ilgili ertelenen vergi farkı gideri bu hesaba borç, “489 Ertelenmiş Vergi Borcu” hesabına veya iptallerde “289 Ertelenmiş Vergi Varlığı” hesabına alacak kaydedilir. Bu hesap dönem sonlarında “694 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabına aktarılarak kapatılır.

693 SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER ERTELENMİŞ VERGİ GELİR ETKİSİ (+)

Sürdürülen faaliyetlere ilişkin olarak indirilebilir farklardan ortaya çıkan ertelenmiş vergi varlıkları ve iptallerinden kaynaklanan ertelenmiş vergi gelir etkisinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Sürdürülen faaliyetlerle ilgili ertelenen vergi farkı geliri bu hesaba alacak, “289 Ertelenmiş Vergi Varlığı” hesabına veya iptallerde “489 Ertelenmiş Vergi Borcu” hesabına borç kaydedilir. Bu hesap dönem sonlarında “694 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabına aktarılarak kapatılır.

694 SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI

Sürdürülen faaliyetlere ilişkin elde edilen kârdan (zarardan) vergi karşılığının düşülmesi sonucunda hesaplanan net kâr veya zararın izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

“690 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” ile “691 Sürdürülen Faaliyetler Dönem Kârı Yasal Vergi Gideri” ve “692 Sürdürülen Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gider Etkisi” ile “693 Sürdürülen Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gelir Etkisi” hesaplarının karşılıklı olarak kapatılması sonucu bulunan fark bu hesaba kaydedilir. Sürdürülen faaliyetlerle ilgili vergiden sonraki net kâr bu hesabın alacağına, zarar ise borcuna yazılır. Bu hesap, dönem sonlarında farkın kâr veya zarar oluşuna göre “590 Dönem Net Kârı” veya “591 Dönem Net Zararı” hesaplarından ilgili olanına devredilerek kapatılır.

695 DURDURULAN FAALİYETLER DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI

Durdurulan faaliyetler ile satış amacıyla elde tutulan duran varlıklar nedeniyle ortaya çıkan giderlerin gelirlerden düşülmesi sonucunda ortaya çıkan olumlu veya olumsuz farkın izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Durdurulan faaliyet gelirleri bu hesabın alacağına, durdurulan faaliyet giderleri ise bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında hesap, “699 Durdurulan Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabına aktarılarak kapatılır.

696 DURDURULAN FAALİYETLER DÖNEM KÂRI YASAL VERGİ GİDERİ (-)

Durdurulan faaliyetler nedeniyle ilgili mevzuat hükümlerine göre hesaplanan vergi ve yasal yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yasal yükümlülük karşılık giderleri bu hesabın borcuna, “370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları” hesabının alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında hesap, “699 Durdurulan Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabına aktarılarak kapatılır.

697 DURDURULAN FAALİYETLER ERTELENMİŞ VERGİ GİDER ETKİSİ (-)

Durdurulan faaliyetlere ilişkin olarak vergilendirilebilir farklardan ortaya çıkan ertelenmiş vergi borçları ve iptallerinden kaynaklanan ertelenmiş vergi gider etkisinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Durdurulan faaliyetlerle ilgili ertelenen vergi farkı gideri bu hesaba borç, “489 Ertelenmiş Vergi Borcu” hesabına veya iptallerde “289 Ertelenmiş Vergi Varlığı” hesabına alacak kaydedilir. Bu hesap dönem sonlarında “699 Durdurulan Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabına aktarılarak kapatılır.

698 DURDURULAN FAALİYETLER ERTELENMİŞ VERGİ GELİR ETKİSİ (+)

Durdurulan faaliyetlere ilişkin olarak indirilebilir farklardan ortaya çıkan ertelenmiş vergi varlıkları ve iptallerinden kaynaklanan ertelenmiş vergi gelir etkisinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Durdurulan faaliyetlerle ilgili ertelenen vergi farkı geliri bu hesaba alacak, “289 Ertelenmiş Vergi Varlığı” hesabına veya iptallerde “489 Ertelenmiş Vergi Borcu” hesabına borç kaydedilir. Bu hesap dönem sonlarında “699 Durdurulan Faaliyetler Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabına aktarılarak kapatılır.

699 DURDURULAN FAALİYETLER DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI

Durdurulan faaliyetlere ilişkin elde edilen kârdan (zarardan) vergi karşılığının düşülmesi sonucunda hesaplanan net kâr veya zararın izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

“695 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı veya Zararı” ile “696 Durdurulan Faaliyetler Dönem Kârı Yasal Vergi Gideri” ve “697 Durdurulan Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gider Etkisi” ile “698 Durdurulan Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gelir Etkisi” hesaplarının karşılıklı olarak kapatılması sonucu bulunan fark bu hesaba kaydedilir. Durdurulan faaliyetlerle ilgili vergiden sonraki net kâr bu hesabın alacağına, zarar ise borcuna yazılır. Bu hesap, dönem sonlarında farkın kâr veya zarar oluşuna göre “590 Dönem Net Kârı” veya “591 Dönem Net Zararı” hesaplarından ilgili olanına devredilerek kapatılır.

7 MALİYET HESAPLARI

Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır.

Bu bölümde yer alan gider hesapları uygulamada esneklik sağlamak üzere iki seçenek halinde 7/A ve 7/B olarak sunulmuştur. 7/A seçeneğinde giderler defter-i kebirde fonksiyon esasına göre, 7/B seçeneğinde ise çeşit esasına göre belirlenmiştir. Bu suretle, işletmelerde giderlerin bölümlenmesinde ve defter-i kebirde izlenmesinde kendi organizasyon yapılarına, büyüklüklerine ve ihtiyaçlarına göre düzenleyebilmeleri için kolaylık sağlanmış, farklı maliyet hesaplama yöntemlerine uyulabilmesi açısından da geniş bir esneklik tanınmıştır.

7/A SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI

Maliye Bakanlığı tarafından her yıl yayımlanan tebliğlerle belirtilen aktif toplamını veya net satış toplamı rakamlarının belirtilen sınırı aşmasına bağlı olarak üretim ve hizmet işletmeleri için zorunlu olan 7/A seçeneğinde giderler esas deflerlere fonksiyon esasına göre kaydedilmektedir. Eş zamanlı kayıt yönteminin kullanılması önerilen bu uygulamada, giderler yapıldıkları anda ilgili defter-i kebir hesaplarına “Fonksiyon Esası”na göre kaydedilirken, söz konusu giderler aynı zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit esasına hem de ilgili gider yerlerine göre izlenir (gider çeşitleri ve gider yerleri fonksiyonel giderlerin alt hesapları olmayıp aynı anda kayıt alan yardımcı defter hesaplarıdır). Gider çeşitlerinin izleneceği yardımcı defter kayıtlarının, giderlerin ait oldukları gider yerlerini de gösterecek şekilde tutulması durumunda, yöntem amacına uygun biçimde yürütülmüş olacaktır. Bu kayıt yönteminde; giderler eş zamanlı olarak aynı anda hem fonksiyonlarına, hem çeşitlerine hem de ilgili gider yerlerine göre izlendiğinden; muhasebe kayıtlarının azaltılmasına ve her kademenin üretim ve hizmet maliyetlerinin belli bir düzen içinde oluşturulmasına olanak sağlamaktadır.

Bu uygulamada, maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenmiştir:

70Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesapları

(Maliyet muhasebesinin genel muhasebeden bağımsız çalışması durumunda bu grup çalıştırılır)

71Direkt İlk madde ve Malzeme Giderleri

72Direkt İşçilik Giderleri

73Genel Üretim Giderleri

74 Hizmet Üretim Maliyeti

75Araştırma Geliştirme Giderleri

76Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri

77Genel Yönetim Giderleri

78Finansman Giderleri

79

Bu uygulamada yardımcı defterlerde izlenecek Gider Çeşitleri 0–9 sayılı hesaplarda, Gider Yerleri ise 10–99 sayılı hesaplarda gösterildiği gibidir.

Bu bölümde yer alan Maliyet Hesap Gruplarının her biri defter-i kebir hesabı düzeyinde gider hesapları, yansıtma hesapları ve fark hesapları olarak bölümlenir.

GİDER HESAPLARI

Bu hesaplar; dönem içinde yapılan ve tahakkuk ettirilen giderlerin izlendiği ve borçlarına kaydedildiği hesaplardır. Gider hesaplarına yapılacak kayıtlara ilişkin olarak düzenlenecek muhasebe fişlerinde gider yerleri ve gider çeşitleri hesaplarına ait numaralar birlikte yazılır.

GİDER YANSITMA HESAPLARI

Bu hesaplar, “fiili maliyet”lerin uygulandığı durumlarda gider hesaplarında toplanan giderlerin tümünün; önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin kullanılması durumunda ise, bunlara göre saptanan giderlerin ilgili hesaplara yansıtılmasını sağlamak amacıyla kullanılır.

FARK HESAPLARI

Bu hesaplar, önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulanması halinde fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasındaki farkların kaydedildiği hesaplardır. Fark hesapları borç veya alacak kalanı verebilir.

70 MALİYETİ MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI

Bu grupta yer alan hesaplar genel muhasebe ile maliyet muhasebesinin birbirinden ayrı olarak yürütülmesinin istenmesi durumunda, genel muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıların kurulmasını sağlamak amacıyla kullanılır.

700 MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESABI

Genel muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıyı sağlayan ve genel muhasebe tarafından tutulan hesaptır.

Maliyet muhasebesinin genel muhasebeden ayrı izlendiği durumlarda maliyetlerle ilgili giderler genel muhasebe tarafından bu hesaba borç kaydedilir.

İşleyişi:

Maliyetle ilgili tüm giderler tahakkuk ettikçe hu hesaba borç, ilgili aktif ve pasif hesaplara alacak kaydedilir. Maliyet dönemleri sonunda maliyet muhasebesi tarafından genel muhasebeye bildirilen veriler bu hesabın alacağına, ilgili hesapların borcuna kaydedilir.

701 MALİYET MUHASEBESİ YANSITMA HESABI

Genel muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıyı sağlayan ve maliyet muhasebesi tarafından tutulan ve genel muhasebe tarafından tutulan “700 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı”nın borcuna kaydedilmiş giderlerin, maliyet muhasebesince ilgili hesaplara aktarılmasını sağlayan hesaptır.

İşleyişi:

Genel muhasebede “700 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı”nın borcuna kaydedilen giderler genel muhasebeden gelen belgeler doğrultusunda maliyet muhasebesinde bu hesabın alacağına, fonksiyonel gider hesaplarının borcuna kaydedilir. Maliyet muhasebesinden genel muhasebeye aktarılan tutarlar ise bu hesabın borcuna, ilgili fonksiyonel gider yansıtma hesaplarının alacağına kaydedilir.

71 DİREKT İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ

Bu grupta yer alan hesaplar, üretilen mamulün bünyesine ana madde olarak katılan ve hangi mamulde ne kadar tüketildiği, ekonomik bakımdan ayrı olarak izlenebilen ilk madde ve malzemelerle ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarını kapsar.

710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

Bu giderler, esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, mamulün bünyesine giren, mamulün temel öğesini oluşturan ve mamulün bünyesine doğrudan yüklenebilen maddelerin kullanımı kapsamında fiili tutarlarla bu hesapta izlenir. Üretimde kullanılmayan ve satılan ilk madde ve malzemenin maliyeti bu hesapta izlenmez.

İşleyişi:

Dönem içinde üretimde kullanılmak üzere ana üretim yerleri tarafından ambardan çekilen direkt maddeler bu hesabın borcuna, “150 İlk Madde ve Malzeme” hesabının alacağına kaydedilir. Eş zamanlı kayıt sistemi uygulayan işletmelerde giderlerin tahakkuk kaydının yapılmasını sağlamak üzere düzenlenen fişte, gider çeşidi ile gider yeri kodunun yazılması esastır.

Hesapla ilgili yapılan düzeltmeler hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında hu hesap, “711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri” hesabının borcuna gider çeşidi olarak kaydedilen giderler ile önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden hesaplanmış giderler, maliyet unsuru olarak bu hesabın alacağı karşılığında “151 Yarı Mamuller” hesabına borç kaydedilir. Dönem sonlarında “710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri” hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır.

712 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME FİYAT FARKLARI

Önceden saptanmış maliyet hesaplama yöntemlerinin uygulandığı durumlarda fiili direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile önceden saptanmış ve maliyetlere yüklenmiş, direkt ilk madde ve malzeme giderleri arasındaki olumlu veya olumsuz fiyat farklarının izlendiği hesaptır. Olumsuz fiyat farkları bu hesabın borcuna, olumlu fiyat farkları ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyet hesaplarına aktarılarak kapatılır.

713 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME MİKTAR FARKLARI

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda fiili direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile önceden saptanmış direkt ilk madde ve malzeme giderleri arasındaki olumlu veya olumsuz miktar farklarının kaydedildiği hesaptır. Olumsuz miktar farkları hesabın borcuna, olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonunda bu hesap ilgili stok ve satış maliyet hesaplarına aktarılarak kapatılır.

72 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

Bu grup bir mal veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya verilebilen işçilik giderleri ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur.

720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

Bu giderler esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, belli bir mamul veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilen işçilik giderlerini kapsar. Bu giderler hangi mamul veya mamul grubu için harcandığı izlenebilen ve herhangi bir dağıtım anahtarına gerek duymadan, işçi başına düşen çalışma süresi ölçülebilen işçilik giderlerinden oluşur.

721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “720 Direkt İşçilik Giderleri Hesabı”nın borcuna gider çeşidi olarak kaydedilen giderler ile önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda önceden saptanmış direkt işçilik giderleri, maliyet unsuru olarak bu hesabın alacağı karşılığında “151 Yarı Mamuller” hesabına borç kaydedilir.

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı işletmelerde, normal sayılan üretim duraklamalarında (elektrik kesintisi gibi) üretim yapılmayan saatlere ilişkin direkt işçilikler “730 Genel Üretim Giderleri” hesabına kaydedilir. Olağan üstü durumlarda üretim faaliyetinin azaltılması veya durdurulması gibi nedenlerle boşa geçen sürelere ilişkin işçilik giderleri üretim maliyetlerine dağıtılmayıp, bu hesabın alacağı karşılığı doğrudan sonuç hesaplarından “624 Dağıtılmayan Genel Üretim Maliyetleri” hesabına çalışmayan kısım giderleri olarak aktarılır.

722 DİREKT İŞÇİLİK ÜCRET FARKLARI

Önceden saptanmış maliyet hesaplama yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, fiili direkt işçilik giderleri ile önceden saptanmış ve maliyetlere yüklenmiş direkt işçilik giderleri arasındaki olumlu veya olumsuz ücret farklarının izlendiği hesaptır.

Olumsuz ücret farkları bu hesabın borcuna, olumlu ücret farkları ise alacağına kaydedilir. Bu hesap dönem sonlarında ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır.

723 DİREKT İŞÇİLİK SÜRE (ZAMAN) FARKLARI

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz süre (zaman) farklarının kaydedildiği hesaptır.

Olumsuz süre farkları bu hesabın borcuna olumlu süre farkları ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır.

73 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

Bu grup işletmenin üretim ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direkt ilk madde ve malzeme ve direkt işçilik dışında kalan giderlerle ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur.

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

İşletmenin üretim ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direkt işçilik ve direkt ilk madde ve malzeme dışında kalan üretim faaliyeti ile ilgili olarak yapılan endirekt malzeme, endirekt işçilik, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortisman vb. giderlerin izlendiği hesaptır.

Bu giderlerin;

  • Üretim ve hizmet maliyeti ile ilgili bir gider niteliği taşıması,
  • Çeşit ve değer yönü ile doğrudan doğruya değil ancak dağıtım yoluyla üretim ve hizmet maliyetlerine yansıtılabilir nitelikte olması gerekir.

Tahakkuk eden giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında “731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, “730 Genel Üretim Giderleri Hesabı”nın borcuna kaydedilen giderler ile önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış genel üretim giderleri maliyet unsuru olarak bu hesabın alacağı karşılığı “151 Yarı Mamuller” hesabı ile diğer aktif, gider ve zarar hesaplarına borç kaydedilir.

732 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇE FARKLARI

Fiili üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz bütçe farklarının izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır.

733 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ VERİMLİLİK FARKLARI

Fiili üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz verimlilik farklarının izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır.

734 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ KAPASİTE FARKLARI

Fiili üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz kapasite farklarının izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır.

74 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

Bu grup hizmet işletmeleri ile ilgilidir. Hizmet işletmelerinde 71, 72 ve 73 gruplarda yer alan hesaplar kullanılmaz. Bu hesaplar yerine bu gruptaki hesaplar kullanılır. Hizmet işletmelerinin üretim maliyetlerinin izlenmesinde isteyen işletmeler sadece bir hesapta 740 no’lu hesapta gider çeşitlerinin tamamını izler. İsteyen işletmeler mamul üretiminde olduğu gibi giderlerini üç hesapta fonksiyon esasına göre izler. Hizmet üretim maliyetlerini gider çeşitlerine göre izleyen işletmeler; 740, 741 ve 748 hesabını birlikte kullanır. Giderlerini fonksiyon esasına göre izlemeyi tercih eden hizmet işletmeleri ise 742, 743, 744, 745, 746, 747 ve 748 no’lu hesapları kullanır. Bu grupta yer alan hesapların işleyişi aşağıdaki gibidir.

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

Hizmet işletmelerinde üretilen hizmetler için yapılan giderlerin fiili tutarları bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap “741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış hizmet maliyetini oluşturan giderler ile fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabının borcuna kaydedilen tutarları bu hesabın alacağı karşılığı “622 Satılan Hizmet Maliyeti” hesabının veya ilgili varlık hesabının (“Tamamlanmamış Hizmet Maliyetleri” veya “Tamamlanmış Hizmet Maliyetleri” hesapları gibi) borcuna aktarılır. Dönem sonlarında bu hesap “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır.

742 HİZMETLERLE İLGİLİ DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

Dönem içinde hizmet üretiminde kullanılmak üzere ana üretim yerleri tarafından ambardan çekilen direkt maddeler bu hesabın borcuna, “150 İlk Madde ve Malzeme” hesabının alacağına kaydedilir. Eş zamanlı kayıt sistemi uygulayan işletmelerde giderlerin tahakkuk kaydının yapılmasını sağlamak üzere düzenlenen fişte, gider çeşidi ile gider yeri (veya faaliyet, proje) kodunun yazılması esastır.

Hesapla ilgili yapılan düzeltmeler hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, “743 Hizmetlerle İlgili Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır. Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda; fiili tutarlarla önceden saptanmış maliyet tutarları arasındaki farklar, 748 no’lu hesabın alt hesaplarındaki ilgili fark hesaplarına aktarılarak hesap kapatılır.

743 HİZMETLERLE İLGİLİ DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “742 Hizmetlerle İlgili Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri” hesabının borcuna gider çeşidi olarak kaydedilen giderler ile önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden hesaplanmış giderler, maliyet unsuru olarak bu hesabın alacağı karşılığında “622 Satılan Hizmet Maliyeti” hesabının veya ilgili varlık hesabının (“Tamamlanmamış Hizmet Maliyetleri” veya “Tamamlanmış Hizmet Maliyetleri” hesapları gibi) borcuna aktarılır. Dönem sonlarında bu hesap “742 Hizmetlerle İlgili Direkt İlk madde ve Malzeme Giderleri” hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır. Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda; fiili tutarlarla önceden saptanmış maliyet tutarları arasındaki farklar, ilgili fark hesaplarına aktarılarak hesap kapatılır.

744 HİZMETLERLE İLGİLİ DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

Bu giderler esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, belli hizmetin (projenin) üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilen işçilik giderlerini kapsar. Bu giderler hangi proje grubu için harcandığı izlenebilen ve herhangi bir dağıtım anahtarına gerek duymadan, işçi başına düşen çalışma süresi ölçülebilen işçilik giderlerinden oluşur.

745 HİZMETLERLE İLGİLİ DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “744 Hizmetlerle İlgili Direkt İşçilik Giderleri” hesabının borcuna gider çeşidi olarak kaydedilen giderler ile önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda önceden saptanmış direkt işçilik giderleri, maliyet unsuru olarak bu hesabın alacağı karşılığında “622 Satılan Hizmet Maliyeti” hesabının veya ilgili varlık hesabının (“Tamamlanmamış Hizmet Maliyetleri” veya “Tamamlanmış Hizmet Maliyetleri” hesapları gibi) borcuna aktarılır Fiili maliyet yönteminin uygulandığı işletmelerde, normal sayılan hizmet üretim duraklamalarında (elektrik kesintisi gibi) üretim yapılmayan saatlere ilişkin direkt işçilikler “746 Hizmetlerle İlgili Genel Üretim Giderleri” hesabına kaydedilir. Olağanüstü durumlarda hizmet üretim faaliyetinin azaltılması veya durdurulması gibi nedenlerle boşa geçen sürelere ilişkin işçilik giderleri üretim maliyetlerine dağıtılmayıp, bu hesabın alacağı karşılığı doğrudan sonuç hesaplarından “624 Dağıtılmayan Genel Üretim Maliyetleri” hesabına çalışmayan kısım giderleri olarak aktarılır.

746 HİZMETLERLE İLGİLİ GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

İşletmenin hizmet üretimi için yapılan direkt işçilik ve direkt ilk madde ve malzeme dışında kalan hizmet üretim faaliyeti ile ilgili olarak yapılan endirekt malzeme, endirekt işçilik, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortisman vb. giderlerin izlendiği hesaptır.

Tahakkuk eden giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında “747 Hizmetlerle İlgili Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır. Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda; fiili tutarlarla önceden saptanmış maliyet tutarları arasındaki farklar, 748 no’lu hesabın ilgili fark hesaplarına aktarılarak hesap kapatılır.

747 HİZMETLERLE İLGİLİ GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, “746 Hizmetlerle İlgili Genel Üretim Giderleri” hesabının borcuna kaydedilen giderler ile önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış genel üretim giderleri maliyet unsuru olarak bu hesabın alacağı karşılığında “622 Satılan Hizmet Maliyeti” hesabının veya ilgili varlık hesabının (“Tamamlanmamış Hizmet Maliyetleri” veya “Tamamlanmış Hizmet Maliyetleri” hesapları gibi) borcuna aktarılır. Dönem sonlarında bu hesap “746 Hizmetlerle İlgili Genel Üretim Giderleri” hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır. Standart maliyet yöntemi uygulamalarında ortaya çıkan farklar “748 Hizmet Üretim Gider Farkları” hesabına aktarılarak kapatılır. Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda; fiili tutarlarla önceden saptanmış maliyet tutarları arasındaki farklar, ilgili fark hesaplarına aktarılarak hesap kapatılır.

748 HİZMET ÜRETİM GİDER FARKLARI

Hizmet üretim maliyetlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış hizmet üretim maliyeti arasındaki olumlu veya olumsuz farkların izlendiği hesaptır. Olumsuz farklar hesabın borcuna, olumlu farklar hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında hu hesap “622 Satılan Hizmet Maliyeti” ve ilgili varlık hesaplarına aktarılarak kapatılır. Fark hesapları, gider çeşitleri farkları, hizmetlerle ilgili direkt ilk madde ve malzeme giderleri farkları, direkt işçilik giderleri farkları, genel üretim giderleri farkları olarak alt hesaplarda izlenir.

749

75 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

Bu grup araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur.

Araştırma; yeni bir bilimsel ya da teknik bir bilgi ve anlayış kazanma amacıyla üstlenilen özgün ve planlı incelemedir. Yeni bilgi elde edilmesine yönelik faaliyetler; araştırma bulguları ve diğer bilgilerin uygulanmasına yönelik olarak değerlendirme ve nihai seçim araştırması; malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetler için alternatif araştırması ve yeni veya geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetlerin olası alternatiflerinin oluşturulması, tasarlanması, değerlendirilmesi ve nihai seçimi gibi faaliyetler araştırma faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu faaliyetlerin yerine getirilmesinde yapılan harcamalar araştırma giderlerini oluşturur.

Geliştirme ise; ticari üretim ya da kullanıma başlamadan önce, yeni veya önemli ölçüde geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem ya da hizmetlerin üretim planı veya tasarımında araştırma sonuçları ya da diğer bilgilerin uygulanmasıdır. Üretim ve kullanım öncesi prototip ve modellerin tasarımı, yapımı ve test edilmesi; yeni teknoloji içeren alet, model ve kalıpların tasarımı; ticari üretim açısından ekonomik olmayan bir ölçekteki pilot tesisin tasarlanması, inşası ve çalıştırılması ve yeni veya geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetler için karar verilmiş bir alternatifin tasarımı, inşası ve denenmesi faaliyetleri geliştirme faaliyetlerine örnektir.

750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ilgili giderlerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Araştırma ve geliştirme faaliyetlerine ilişkin giderler tahakkuk ettikçe ve daha önce aktifleştirilmiş olan geliştirme giderlerinden bu döneme isabet eden itfa paylarından üretim maliyetlerine dâhil edilmeyen tutarları bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, “751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış araştırma ve geliştirme giderleri ile fiili maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda “750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabının borcuna kaydedilen tutarlar bu hesabın alacağı karşılığı, araştırma faaliyetine ilişkin giderler sonuç hesaplarında “630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabına, geliştirme faaliyetleri ile ilgili giderler ise maddi olmayan duran varlık hesaplarından “263 Geliştirme Maliyetleri” hesabınaborç kaydedilir. Bu hesap, dönem sonlarında “750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabıyla karşılaştırılarak kapatılır.

752 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER FARKLARI

Araştırma ve geliştirme fiili giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz farkların izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap “630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabına ve ilgili varlık hesabına aktarılarak kapatılır.

753

754

755

756

757

758

759

76 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

Bu grup, pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur.

760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

Mamulün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren bu mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan giderler bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, “761 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda önceden saptanmış pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ile fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri” hesabının borcuna kaydedilen giderler bu hesabın alacağı karşılığı “631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri” hesabına devredilir.

Dönem sonlarında bu hesap, “760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri” hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır.

762 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ FARKLARI

Pazarlama giderlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz farkların izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap “631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri” hesabına aktarılarak kapatılır.

77 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

Bu grup yönetim fonksiyonu ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur.

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

Bir işletmenin yönetim fonksiyonları, işletme politikasının tayini, organizasyon ve kadro kuruluşu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri, güvenlik, hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilâtı da kapsayan muhasebe ve mali işler servislerinin giderleri bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, “771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış genel yönetim giderleri ile fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “770 Genel Yönetim Giderleri” hesabının borcuna kaydedilen giderler bu hesabın alacağı karşılığı “632 Genel Yönetim Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Bu hesap, dönem sonlarında “770 Genel Yönetim Giderleri” hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır.

772 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ FARKLARI

Fiili genel yönetim giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz farklar bu hesaba alınır ve dönem sonlarında “632 Genel Yönetim Giderleri” hesabına aktarılarak kapatılır.

773

774

775

776

777

778

779

78 FİNANSMAN GİDERLERİ

Bu grupta işletmenin mali borçlarla, diğer bir ifade ile sermaye ve para piyasalarından sağladığı borçlarla ilgili maliyetlerin izlendiği finansman giderleri, yansıtma ve fark hesapları yer alır. Bu gruptaki borçlanma maliyetleri bütçelenebilen finansman giderlerinden oluşur. Vade farkı faiz giderleri, reeskont faiz giderleri bu grupta izlenmez doğrudan sonuç hesaplarında izlenir.

780 FİNANSMAN GİDERLERİ

İşletme faaliyetlerinin aksamadan yürütülebilmesi amacıyla para ve sermaye piyasalarından borçlanılan tutarlarla ilgili faiz, kur farkları, komisyon ve benzeri giderler bu hesaba borç kaydedilir.

781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış finansman giderleri ile fiili maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda “780 Finansman Giderleri” hesabının borcuna kaydedilen giderler, yansıtma hesabının alacağı karşılığında ilgisine göre sonuç hesaplarındaki “670 Kısa Vadeli Finansal Borçlanma Maliyetleri” ya da “671 Uzun Vadeli Finansal Borçlanma Maliyetleri” hesaplarına veya özellikli varlıkla ilgili ise ilgili varlık hesabına borç kaydedilir.

782 FİNANSMAN GİDERLERİ FARKLARI

Finansman giderlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış tutarları arasındaki olumlu ya da olumsuz farkların izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonunda bu hesap “Finansman Giderleri” grubunun ilgili hesaplarına aktifleşen tutarlara ait paylar ise özellikli varlıklara aktarılarak kapatılır.

0–9 GİDER ÇEŞİTLERİ

Gider çeşitleri hesapları, mal ve hizmet üretiminde katlanılması gereken maliyetlerin bünyesindeki harcama çeşitlerini ifade eder. Bu hesaplar, kuruluşların bünyelerine uygun biçimde detaylandırılır. Gider çeşitleri hesaplarının sabit, değişken ve yarı değişken olarak gruplandırılması mümkündür. Gruplar içindeki gider çeşitlerinin sabit, değişken ve yarı değişken biçimde ayırımı işletmelerin kendi ihtiyaç ve inisiyatiflerine bırakılmıştır. Gider çeşitleri hesaplarının kodlamasında aşağıda belirtilen sınıflama esas alınmıştır.

Gider hesapları grupları:

0 İlk Madde ve Malzeme Giderleri

1 İşçi Ücret ve Giderleri

2 Memur Ücret ve Giderleri

3 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

4 Çeşitli Giderler

5 Vergi, Resim ve Harçlar

6 Amortismanlar ve Tükenme Payları

7 Finansman Giderleri

0 İlk Madde ve Malzeme Giderleri

Mal ve hizmetlerin üretilmesini, işletme faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla tüketilen her türlü direkt ilk madde ve malzeme, endirekt malzeme ve üretimle ilgili dışarıyla yaptırılan işlerle ilişkili giderleri kapsar.

1 İşçi Ücret ve Giderleri

İşletme faaliyetlerini yürütmek üretim ve hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan işçiler için tahakkuk ettirilen, (esas işçilik, fazla mesai, üretim primleri, ikramiyeler, yıllık izin ücretleri, sosyal güvenlik primi, gece primi, hafta tatili ve genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve işçilere ait diğer giderler gibi) ücrete ilişkin her türlü tutarları kapsar.

2 Memur Ücret ve Giderleri

İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim ve hizmetler gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan aylıklı yönetici, memur, büro personeli vb. için tahakkuk ettirilen her türlü tutarları kapsar.

3 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim pazarlama ve diğer hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (elektrik, su, gaz, bakım ve onarım, haberleşme, nakliye ile diğer fayda ve hizmetler) için yapılan giderleri kapsar.

4 Çeşitli Giderler

Yukarıda belirtilen giderler dışında, işletme faaliyetlerini sürdürmek için yapılması gerekli olan giderleri kapsar. Sigorta giderleri, kira giderleri, yolluk giderleri dava icra ve noter giderleri, iştirak payı ve aidat giderleri, çeşitli giderler gibi giderler bu grupta yer alır.

5 Vergi, Resim ve Harçlar

Mevzuat gereğince tahakkuk ettirilen gider niteliğindeki vergi, resim ve harçları kapsar.

6 Amortismanlar ve Tükenme Payları

Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için ayrılan amortisman gideri ile tükenme paylarını kapsar.

7 Finansman Giderleri

İşletmenin gerek yatırım gerekse işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak üzere yaptığı kısa veya uzun vadeli borçlanmaların faiz, komisyon ve kur farklarını kapsar.

GİDER ÇEŞİTLERİ HESAPLARININ İŞLEYİŞİ:

Eş zamanlı kayıt yöntemini uygulayan işletmelerde, giderler tahakkuk ettikçe ilgili fonksiyonel gider hesaplarına kaydedilirken, aynı anda yardımcı defterlerdeki söz konusu çeşit hesaplarına da kaydedilir. Gider çeşitlerinin izlendiği yardımcı defter kayıtlarının gider yerlerini de gösterecek biçimde tutulması esastır.

10–99 GİDER YERLERİ

Gider yeri, üretim ve hizmetlerin yapıldığı ve maliyetlerin oluştuğu, örgütün bir birimini ya da birim içindeki bir yeri ifade eder.

Giderlerin planlanması, kontrol edilmesi ve bu giderlerin dengeli bir biçimde toplanıp dağıtılması gider yerleri aracılığıyla sağlanır.

Gider yerlerinin saptanmasında genellikle kuruluşların organizasyon şeması esas alınır.

Gider yerleri aşağıdaki gibi bölümlenir:

  • Esas Üretim Gider Yerleri
  • Yardımcı Üretim Gider Yerleri
  • Yardımcı Hizmet Gider Yerleri
  • Yatırım Gider Yerleri
  • Üretim Yerleri Yönetimi Gider Yerleri
  • Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri
  • Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gider Yerleri
  • Genel Yönetim Gider Yerleri

Gider yerlerinin bölümlenmesinde yukarıda verilen gider yerleri gruplanması esas olmakla beraber, kuruluşların işletme faaliyet alanı ile faaliyetin teknolojik akımına uygun olarak açılacak gider yerleri, bu verilen ana grup başlıkları altında yer alabilir.

7/B SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI

Ticaret işletmeleri ile Maliye Bakanlığı tarafından her yıl yayımlanan tebliğlerde aktif toplamı veya net satış hâsılatı tutarı belirlenen sınırın altında kalan üretim ve hizmet işletmelerinden isteyenler, giderlerin izlenmesinde bu seçeneği uygular.

Bu uygulamada; giderler defter-i kebirde maliyet dönemi boyunca çeşit esasına göre izlenir. Maliyet çıkarma dönemlerinde, söz konusu giderler gider dağıtım tablosu aracılığıyla fonksiyonlarına dönüştürülerek ilgili gider yerlerine ve hizmet veya mamul maliyetlerine veya sonuç hesaplarına aktarılır.

Gider çeşitlerinin fonksiyonlarına dönüştürülmesinde ve ilgili gider yerlerine yüklenmesinde, işletmeler isterlerse gider çeşidi hesaplarından ilgili gider yerlerine ve fonksiyonel gider hesaplarına aktarmalar yapılmasını gerektirecek kayıt düzenini seçerler. İsterlerse, eş zamanlı kayıt düzenini bu seçenek için de kullanarak yardımcı defterlerde fonksiyonel gider hesaplarını ve gider yerlerini izleyebilirler. Bu suretle gider çeşitleri tahakkuk ettikçe ilgili defter-i kebir hesaplarında izlenirken; aynı anda yardımcı defterlerde fonksiyonlarına göre izlenip eş zamanlı olarak gider yerlerine aktarılabilir.

7/B seçeneğinde işletmeler 79 no’lu gruptaki maliyet hesaplarını kullanır.

Bu uygulamada maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenir:

79 GİDER ÇEŞİTLERİ

790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri

791 İşçi Ücret ve Giderleri

792 Memur Ücret ve Giderleri

793 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

794 Çeşitli Giderler

795 Vergi, Resim ve Harçlar

796 Amortismanlar ve Tükenme Payları

797 Finansman Giderleri

798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları

799 Üretim Maliyeti Hesabı

Hesapların İşleyişi:

Giderler tahakkuk ettikçe dönem boyunca 790–797 no’lu çeşit esasına göre bölümlenmiş ilgili gider hesaplarının borcuna kaydedilir.

Üretim ve hizmet işletmelerinde, maliyet çıkarma dönemlerinde düzenlenen gider dağıtım tablosu sonucuna göre fonksiyonlarına ve gider yerlerine göre gruplanan çeşit hesaplarının toplam tutarları, “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları”nın alacağı ile “799 Üretim Maliyet Hesabı”na ve “630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri”, “631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri”, “632 Genel Yönetim Giderleri”, “670 Kısa Vadeli Finansal Borçlanma Maliyetleri” ve “671 Uzun Vadeli Finansal Borçlanma Maliyetleri” hesaplarına, “624 Dağıtılmayan Genel Üretim Maliyetleri” hesaplarının ilgili olanlarına veya aktifleşmesi gereken tutarlar ise ilgili aktif hesaplarının borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında “799 Üretim Maliyeti Hesabı”, üretim işletmelerinde “151 Yarı Mamuller” ve “152 Mamuller” hesaplarına, hizmet işletmelerinde ise “622 Satılan Hizmet Maliyeti” hesabına veya stoklar grubundaki tamamlanmış hizmet maliyetleri veya tamamlanmamış hizmet maliyetleri hesaplarından ilgili olanına devredilerek kapatılır. Dönem sonlarında 798 ile 790–797 numaralı hesaplar karşılaştırılarak kapatılır.

8 SERBEST

9 BİLGİ HESAPLARI (NAZIM HESAPLAR)

Bu ana hesap grubu; işletmenin varlık, yabancı kaynak gelir ve giderlerini doğrudan etkilemeyen ancak gelecekte işlem doğurabilen olayların bilgi amaçlı olarak izlenmesinde kullanılan hesaplardan oluşur. Nazım hesaplar asli hesaplarla hiçbir zaman karşılıklı olarak çalışmaz. Bir nazım hesap ancak bir nazım hesapla çalışır. Bu hesaplar finansal durum tablosu içeriğinde veya sonuç hesaplarında yer almaz. Dipnotlarda açıklayıcı bilgi notu olarak kullanırlar. İşletmeler bu grubu ihtiyaçlarına göre bölümleyip kullanabilir. Muhasebe standartları ile vergi mevzuatındaki farklılıkları izlemek üzere matrah hesaplamalarında katkı vermek üzere aşağıdaki hesapların açılması uygun görülmüştür.

90 MATRAH DÜZELTMELERİ

Bu grupta, matrah düzeltmesinde dikkate alınacak olan vergi mevzuatı ile muhasebe standartları arasındaki farkların izlenmesinde kullanılan hesaplar yer alır.

900 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER

Bu hesapta; muhasebe kârının hesabında, kayıtlarda gider olarak kârı azaltıcı unsur olarak kaydedilmiş ancak vergi yasalarına göre geçici veya sürekli fark olarak kanunen kabul edilmeyen gider niteliğinde olan kalemler yer alır. Bu tutarlar dönem kârı ile ilgili vergi matrahının hesabında dönem kârına ilave edilir. Hesap sonuç hesaplarındaki gider hesapları paralelinde ihtiyaca göre alt hesaplara bölünebilir.

İşleyişi:

Muhasebede giderler ilgili hesaplara kaydedilirken eşzamanlı olarak kanunen kabul edilmeyen giderler için bu hesaba da ayrıca borç kaydı, 903 no’lu hesaba da alacak kaydı yapılır. İlgili tutarlar matraha ilave edildiğinde hesap 903 no’lu hesapla ters çevrilerek kapatılır.

901MATRAHA İLAVE EDİLECEK GELİRLER

Önceki dönemlerde muhasebede gelir olarak kaydedilmiş ancak vergi açısından gelir doğmadığından matrahın hesabında dikkate alınmamış vergilendirilmemiş gelirlerden bu dönemde vergi açısından tahakkuk eden ve vergilendirilmesi gereken gelirler ile cari dönemde vergi açısından gelir olarak tanımlanan ancak muhasebe açısından gelir olarak tanımlanmayan unsurlar bu hesapta izlenir. Hesap aşağıdaki biçimde alt hesaplara ayrılabilir:

901.01 Önceki Dönemlerde Muhasebede Gelir Olarak Kaydedilmiş Vergilendirilmemiş Gelirlerden Cari Dönemde Vergiye Tabi Olanlar

901.02 Muhasebede Gelir Olarak Kaydedilmemiş Cari Dönemde Vergi Açısından Gelir Olarak Kabul Edilenler

İşleyişi:

Önceki dönemlerde muhasebede gelir olarak kaydedilmiş vergilendirilmemiş gelirlerden cari dönemde vergiye tabi olan tutarlar ile henüz muhasebede gelir olarak tahakkuk etmemiş ancak vergi yasalarınca gelir kabul edilen unsurlar bu hesabın borcuna, 903 no’lu hesabın alacağına kaydedilir. Bu hesaptaki tutarlar matraha ilave edilir. İlgili tutarlar matraha ilave edildiğinde hesap 903 no’lu hesapla ters çevrilerek kapatılır.

902 MATRAHA EKLENECEK DİĞER TUTARLAR

Bu hesapta matraha eklenecek diğer tutarlar izlenir.

İşleyişi:Matraha ilave edilecek tutarlar bu hesabın borcuna 903 no’lu hesabın alacağına kaydedilir. İlgili tutarlar matraha ilave edildiğinde hesap 903 no’lu hesapla ters çevrilerek kapatılır.

903 MATRAHA EKLENECEK TUTARLAR ALACAKLI HESABI

Bu hesap 900, 901 ve 902 no’lu hesaplarla karşılıklı olarak çalışır.

904 MATRAHTAN İNDİRİLECEK GELİRLER

Bu hesapta gerek vergi yasalarınca vergiden istisna tutulmuş kazançlarla gerekse muhasebe standartları açısından gelir tahakkuk etmekle birlikte vergi yasalarınca henüz gelir olarak tahakkuk etmemiş geçici farklardan doğan gelir unsurları izlenir. Bu hesaptaki tutarlar matrahtan indirilir. Hesap gelir tablosundaki gelir kalemleri paralelinde ihtiyaca göre alt hesaplara bölünebilir.

İşleyişi:

Muhasebede gelirler ilgili hesaplara kaydedilirken ayrıca eşzamanlı olarak vergiye tabi olmayan gelirler ve muhasebe standartlarına göre gelir yazılmakla beraber henüz vergi yasalarınca gelir tanımına girmeyen unsurlar da bu hesaba borç, 909 no’lu hesaba ise alacak kaydı yapılır. İlgili gelirler matrahtan indirildiğinde hesap 909 no’lu hesapla ters çevrilerek kapatılır.

905 MATRAHTAN İNDİRİLECEK GİDERLER

Bu hesapta önceki dönemlerde muhasebede gider olarak kaydedilmiş ancak matrahtan indirilememiş bu dönemde indirilebilen giderlerle muhasebede gider olarak kaydedilmemiş cari dönemde vergi açısından gider olarak kabul edilen unsurlar izlenir. Bu hesaptaki tutarlar matrahtan indirilir.

Hesap aşağıdaki gibi alt hesaplara bölünebilir:

905.01Önceki Dönemlerde Muhasebede Gider Olarak Kaydedilmiş Ancak Matrahtan İndirilememiş Bu Dönemde İndirilebilen Giderler

905.02Muhasebede Gider Olarak Kaydedilmemiş Cari Dönemde Vergi Açısından Gider Olarak Kabul Edilenler

İşleyişi:

İlgili gider tutarları hesaplandığında bu hesaba borç 909 no’lu hesaba alacak kaydedilir. İlgili giderler matrahtan indirildiğinde hesap 909 no’lu hesapla ters çevrilerek kapatılır.

906 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI

Bu hesapta geçmiş yıllara ait matrahtan indirilebilecek mali zararlar izlenir. Bu hesaptaki tutarlar matrahtan indirilir.

Hesap yıllara göre alt hesaplara ayrılır.

İşleyişi:

Geçmiş yıllara ait mali zararlar bu hesaba borç, 909 no’lu hesaba alacak kaydedilir. Mali yıl zararları matrahtan indirildiğinde hesap 909 no’lu hesapla ters çevrilerek kapatılır.

907 ARGE İNDİRİMİ

Bu hesapta, matrahtan indirilecek ARGE indirimi tutarları izlenir. Bu hesaptaki tutarlar matrahtan indirilir.

İşleyişi:

ARGE indirimi tutarları bu hesaba borç 909 no’lu hesaba alacak kaydedilir. ARGE indirimi tutarları matrahtan indirildiğinde hesap 909 no’lu hesapla ters çevrilerek kapatılır.

908 MATRAHTAN İNDİRİLECEK DİĞER TUTARLAR

Matrahtan indirilecek diğer tutarlar bu hesapta izlenir. Hesap ihtiyaca göre alt hesaplara bölünebilir.

İşleyişi:

Matrahtan indirilecek diğer tutarları bu hesaba borç 909 no’lu hesaba alacak kaydedilir. İlgili tutarlar matrahtan indirildiğinde hesap 909 no’lu hesapla ters çevrilerek kapatılır.

909 MATRAHTAN İNDİRİLECEK TUTARLAR ALACAKLI HESABI

Bu hesap, 904, 905, 906, 907 ve 908 no’lu hesaplarla karşılıklı olarak çalışır.

91 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ

Bu grup, yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetlerinin asli hesaplarda Türkiye Muhasebe Standartlarına göre işin tamamlanma oranı esasına göre izlenmesi, ancak vergi yasalarının yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetlerinin işin tamamlanmasında, geçici kabullerin yapılmasında sonuç hesaplarına aktarımının kabul edildiği hallerde, vergi farklılığını izlemek için vergi yasalarına göre yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetlerinin asli hesaplar dışında bilgi amaçlı olarak izlenmesinde kullanılacak hesapları kapsar. Hesaplar projeler bazında açılır.

910 ………. Projesi

911–918 ………. Projesi

919 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Alacaklı Hesabı

İşleyişi:

Sene içinde asli hesaplarda (740 no’lu hesap gibi) izlenen yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri tutarları TMS esaslarına göre yansıtma hesabı alacağı ile doğrudan sonuç hesaplarına aktarılırken, eşzamanlı olarak bu hesaplara da (910 – 918) ayrıca borç kaydı, 919 no’lu hesaba alacak kaydı yapılır. Vergi yasalarına göre işin tamamlanmasına kadar yapılan maliyetler bu hesaplarda bekletilir. İş tamamlandığında bu hesaplar karşılıklı olarak kapatılır.

92 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNDEN ALINAN HAKEDİŞ BEDELLERİ

Bu grup; yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinden alınan hakediş bedellerini vergi yasalarına göre gelir kabul edilinceye kadar asli hesaplar dışında izlenmesinde kullanılacak hesapları kapsar.

Türkiye Muhasebe Standartlarında alınan hakediş tutarları işin tamamlanma oranına göre işin bitimini beklemeden sonuç hesaplarına hâsılat olarak kaydedilmektedir. Oysa vergi kanunlarında, alınan hakediş tutarları ancak iş bitiminde gelir olarak sonuç hesabına aktarılacağından alınan hakediş tutarları bu grupta açılacak hesaplarda bilgi edinmek amacıyla izlenecektir.

Bu grupta proje bazında hesaplar açılır.

920 ………. Projesi

921-928 ………. Projesi

929 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinden Alınan Hakediş Bedelleri Alacaklı Hesabı

İşleyişi:

Alınan hakediş tutarları asli hesaplarda izlenirken, bilgi amaçlı olarak bu hesaplara (920 – 928) borç, 929 no’lu hesaba alacak kaydedilir. İş bitiminde bu hesaplarda izlenen hakediş tutarları 929 no’lu hesabın borcu karşılığında kapatılır.

TOP